ΑΘΗΝΑ. Συμπληρώθηκε πριν από μερικές ημέρες ένας χρόνος από τον αδόκητο θάνατο του ποιητή Δημήτρη Ελευθεράκη, που χάθηκε τον περσινό Νοέμβριο σε ηλικία μόλις 42 ετών. Ο Ελευθεράκης γεννήθηκε το 1978 στην Αθήνα, όπου και σπούδασε ελληνική φιλολογία, για να συνεχίσει με συγκριτική γραμματολογία στο Εδιμβούργο. Εκπόνησε διδακτορικό στην Αθήνα για τον ποιητή Τ. Κ. Παπατσώνη. Ένα δεύτερο διδακτορικό εκπονήθηκε στη Γερμανία με θέμα τους Έλληνες Εβραίους στο Ολοκαύτωμα. Δίδαξε ελληνικά στο Πανεπιστήμιο της Βόννης και εργάστηκε στη σύνταξη της Deutsche Welle ενώ στα γράμματα εμφανίστηκε το 1998 με ποιήματά του στο περιοδικό «Νέα Εστία». Δημοσίευσε εν ζωή πέντε ποιητικές συλλογές: «Το καθαυτό χειρόγραφο» (Γαβριηλίδης 2001), «Προσωρινή μετάθεση» (Γαβριηλίδης 2004), «Ρέκβιεμ για ένα φίλο» (Ερατώ 2005), «Η στέππα» (Νεφέλη 2006) και «Εγκώμια» (εκδόσεις Πατάκη 2013). Για τα «Εγκώμια» τιμήθηκε με το Βραβείο του περιοδικού «Ο Αναγνώστης». Εκτενής συζήτηση έγινε για το δοκιμιακό πεζό του «Δύσκολη Τέχνη» (Αντίποδες 2015), που ήταν σχετικό το μαυρόασπρο γκράφιτι, το οποίο κάλυψε για λίγο τους τοίχους του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, προσφέροντάς του την ευκαιρία να διατυπώσει προβληματισμούς για τη σύγχρονη ελληνική τέχνη. Μετάφρασε έργα των Emmanuel Levinas, Clemens Brentano και Gore Vidal και ποιήματα των Don Paterson και Ron Padgett. Επιμελήθηκε και σχολίασε την έκδοση των ποιημάτων του Κ. Π. Καβάφη και του Κ. Γ. Καρυωτάκη.

Ως ποιητής ο Ελευθεράκης βγαίνει από τα σπλάχνα του λογοτεχνικού εργαστηρίου και της ποιητικής λογιοσύνης. Με θητεία τόσο στην παραδοσιακή, ομοιοκατάληκτη στιχουργική όσο και στον ελεύθερο στίχο του μοντερνισμού, έχοντας δοκιμάσει μια μεγάλη ποικιλία τόνων, φωνών και τρόπων, που συχνά εκβάλλουν στην ειρωνική παράφραση και στην παρωδία, αλλά και με κατακτημένη ευθύς εξαρχής την ισορροπία ανάμεσα στα πολλαπλά γλωσσικά στρώματα που διαρθρώνουν τον λόγο του (χωρίς να προδίδουν τις τομές και τις ραφές τους), ο Ελευθεράκης θα αναπτύξει με τα «Εγκώμια» μια προβληματική, η οποία άρχισε να σχηματίζεται ευκρινώς από τη «Στέππα», όπου παίζει με την έννοια της συλλογικής μνήμης, μετατρέποντας την Ιστορία σε ένα συνειρμικό πλέγμα ονομάτων, περιόδων και τόπων προκειμένου να μιλήσει για τη βουλιμία της εξουσίας, η οποία θα τείνει έτσι να αποκτήσει έναν σχεδόν αχρονικό και υπεριστορικό χαρακτήρα. Με τα «Εγκώμια» ο Ελευθεράκης σπεύδει να οδηγήσει την Ιστορία στην αγκαλιά της ποίησης, ξεκινώντας ένα καινούργιο ειρωνικό παιχνίδι, που έχει σχέση με το λογοτεχνικό είδος στο οποίο παραπέμπει ο τίτλος του.

Κατά τη διάρκεια της χρονιάς που πέρασε, δύο εκδοτικά γεγονότα ήρθαν να υπενθυμίσουν το βάρος του έργου του Ελευθεράκη: Το ένα είναι το τρέχον τεύχος του περιοδικού «Ποιητική», το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη, υπό τη διεύθυνση του Χάρη Βλαβιανού, με κείμενα ποιητών της νεότερης γενιάς (συνομηλίκων ή και νεότερων του εκλιπόντος) για μιαν ολιγόχρονη πλην άκρως σημαντική καλλιτεχνική παραγωγή, με τη συμμετοχή των Άννας Γρίβα, Γιάννη Δούκα, Αλέξανδρου Μηλιά και Χάρη Ψαρρά (ο Ελευθεράκης ήταν μέλος της συντακτικής ομάδας της «Ποιητικής»). Το άλλο γεγονός είναι η δημοσίευση της συλλογής που δεν πρόλαβε να φτάσει από τα χέρια του Ελευθεράκη στο τυπογραφείο: του ποιητικού βιβλίου «Άσπρα μήλα» (εκδόσεις Πατάκη 2021) το οποίο μοιάζει να προφητεύει ανατριχιαστικά τον πρόωρο θάνατο. Προφητείες, βεβαίως, δεν υπάρχουν, ούτε στην ποίηση ούτε κάπου αλλού, και ο Ελευθεράκης δεν κάνει τίποτε παραπάνω από το να μετατοπίζει το ύφος του, μπαίνοντας στο κλίμα μιας ωριμότητας, η οποία δεν επέπρωτο να ολοκληρωθεί. Η αλλοτινή εκ του σύνεγγυς επαφή με τους παλαιότερους ποιητές και με την ποιητική παράδοση γίνεται τώρα λιγότερο ειρωνική και παιγνιώδης, παραχωρώντας τη θέση της σε έναν εξαιρετικά χαμηλόφωνο τόνο, που επιτρέπει να αναπτυχθούν τα θέματα της φθοράς, της ψυχικής κάμψης ή ατονίας και του υπαρξιακού κενού με μια σαφώς πιο ελεύθερη και χαλαρή μέθοδο. Και μολονότι δεν έχει πάψει να «πειράζει» και να εξαρθρώνει ποιητικούς ογκολίθους όπως ο Όμηρος και ο Καβάφης, ο Ελευθεράκης στέλνει τον ύστατο χαιρετισμό μέσω ενός παγωμένου ρίγους για το τέλος των πραγμάτων και ανθρώπων, καθώς και για τη μοναξιά η οποία το περιβάλλει:

Όλοι πάντως μένουν μόνοι: σε μια φωτισμένη παγόδα

ή σ’ ένα κρεβάτι που τυλίγουν οι φλόγες

κι ύστερα γίνεται βάρκα σ’ αμίλητα σκοτεινά νερά.

Είθε αυτή η μοναξιά να διαρκέσει μόνο για λίγο.