«Σπεύδω να πάρω θέση: Η Παιδεία µας έχει μέλλον υπό προϋποθέσεις όχι χωρίς παιδευτικό όραμα και χωρίς πανεθνική προσπάθεια, όχι µε ημίμετρα ή σπασμωδικά μέτρα, όχι µε βολέματα και εφησυχασμό», ήταν η χαρακτηριστική απάντηση του ακαδημαϊκού, γλωσσολόγου, κ. Γ. Μπαμπινιώτη, σε ερώτημα που του τέθηκε, κάποια στιγμή, σχετικά με το μέλλον της Παιδείας. Επίκαιρος και εύστοχος, παρά ποτέ πριν, καθώς βρισκόμαστε στο εφαλτήριο της κοινωνικής επανένταξης και του επαναπροσδιορισμού της σχολικής πραγματικότητας, μετά την πανδημία Covid-19, η οποία, από το 2019 που πρωτοεμφανίστηκε και έλαβε διαστάσεις άκρως απειλητικές για όλους μας, είχε ως απόρροια την πρόκληση επειγουσών απαιτήσεων, προκλήσεων και ριζικών μεταβολών, με βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στο εκπαιδευτικό συγκείμενο.

Σύμφωνα με στοιχεία της UNESCO (2020), σε περισσότερες από 192 χώρες, σε ολόκληρο τον κόσμο, επιβλήθηκε η κοινωνική αποστασιοποίηση, προκειμένου να περιοριστεί η εξάπλωση της νόσου. Αυτό μεταφράζεται, με δεδομένα σχολικής πραγματικότητας, ως 1,6 δισεκατομμύρια μαθητές/-τριες, οι οποίοι/-ες οδηγήθηκαν σε περιορισμό κατ’ οίκον και κατά συνέπεια σε διαδικτυακή εκπαίδευση, για εύλογο χρονικό διάστημα. Η κοινωνική συνοχή και ανάπτυξη, μετά το πέρας της πανδημίας, απαιτεί χρόνο και μεθοδολογία, ώστε να καταστεί εφικτή η επιστροφή μας στην κανονικότητα και στους ρυθμούς μάθησης μέσω, πλέον, της διά ζώσης εκπαίδευσης.

Η αλληλεπίδραση, μεταξύ των εμπλεκόμενων μελών (μαθητές, εκπαιδευτικοί, γονείς) μιας σχολικής κοινότητας, σαφώς χαρακτηρίζεται ακόμη από επισφάλεια και φόβο, παράγοντες που αναστέλλουν την ανάκαμψη και ανάπτυξη του προγράμματος σπουδών και δη της διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας. Αδιαμφισβήτητα, η μεταπανδημική εποχή χαρακτηρίζεται ως εποχή επανένταξης στο σχολικό συγκείμενο και ανασύνταξης των ρυθμών μάθησης, καθώς επίσης και ως μια εποχή καινοτομίας και παγκόσμιας κινητικότητας με κοινή διαπίστωση την αναγκαιότητα επανεκτίμησης του εκπαιδευτικού πλαισίου.

Η εκπαιδευτική βελτίωση και αποτελεσματικότητα, ως διαδικασία και ως μέθοδος προσέγγισης των όποιων ελλείψεων προκλήθηκαν, κατά το χρονικό διάστημα της πανδημίας, ξεκινώντας από το ατομικό, θεσμικό, εθνικό και καταλήγοντας σε παγκόσμιο επίπεδο, κατέχει σημαντική θέση μεταξύ των ερευνητικών μελετών, μετά το πέρας της πανδημίας.

O ρόλος των εκπαιδευτικών και της σχολικής ηγεσίας είναι εξ ορισμού πολυδιάστατος και απαιτητικός, ιδίως σε μια εποχή αστάθειας και ανασυγκρότησης και δη αναφερόμενοι στη διδασκαλία, κατάκτηση της ελληνικής γλώσσας και παιδείας. Διανύοντας μια εποχή, όπου δεκάδες χιλιάδες ωρών υπήρξαν υπό διαπραγμάτευση, καλούμαστε να λάβουμε αποτελεσματικά μέτρα, ώστε η μελλοντική κατάσταση να είναι, όσο το δυνατόν, λιγότερο ασταθής. Πρωτίστως, κρίνεται απαραίτητη η ανάπτυξη σαφούς στοχοθεσίας από την πλευρά των εκπαιδευτικών. Οφείλουμε, ως προς την κατεύθυνση αυτή, να δεσμευτούμε σε ένα ρεαλιστικό όραμα, ακολουθώντας μια μεθοδολογία, που θα εστιάσει στην επίτευξη των βέλτιστων ακαδημαϊκών αποτελεσμάτων, αλλά και συμπεριφοράς, στάσης των μαθητών/-τριών μας. Επιπρόσθετα, η γονεϊκή εμπλοκή και η προώθηση, ενθάρρυνση για ενεργή συμμετοχή στη σχολική ζωή θεωρείται καίρια συνιστώσα για την ανάπτυξη συνεργασίας και δη κατά τη μεταπανδημική εποχή, όπου αποδεδειγμένα, υπήρξε αποστασιοποίηση μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων μελών της σχολικής ζωής. Οπως αναφέρθηκε και ανωτέρω, η πανδημία και κατά συνέπεια η εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση όξυνε τις ανισότητες και την ανεπάρκεια γνώσεων των μαθητών /-τριών. Κοινή διαπίστωση αποτελεί, πως η ποιότητα της γλώσσας μας πάσχει, διανύει κρίση, τόσο σε προφορικό όσο και γραπτό λόγο. Παρατηρήθηκε μια ιδιαίτερη στασιμότητα και συρρίκνωση, ως προς την εκμάθηση και κατάκτηση της ελληνικής παιδείας, αφού οι μαθητές ήταν υποχρεωμένοι σε διαδικτυακή εκπαίδευση και η εκτενής και, σε κάποιες περιπτώσεις, ανεξέλεγκτη χρήση των υπολογιστών, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, είχε ως απόρροια τη συχνότερη χρήση των συντομογραφιών, των greeklish, παράγοντες που οδηγούν σε γλωσσική αποδυνάμωση και αδράνεια.

Η γλώσσα είναι πρώτα απ’ όλα ένα κοινωνικό γεγονός, ένα μέσο με το οποίο επικοινωνούμε τις σκέψεις, τον εσωτερικό μας κόσμο και τις εμπειρίες μας στους άλλους, καθώς επίσης λαμβάνουμε τις δικές τους γλωσσικές πληροφορίες. Η διδασκαλία της Ελληνικής αφορά σε πρωταρχικό στάδιο την άμεση επικοινωνία, κάτι που δεν κατέστη εφικτό κατά την εποχή της πανδημίας, με την επιβολή των περιοριστικών μέτρων. Η εξοικείωση, ανάπτυξη και εν τέλει κατάκτηση της ελληνικής γλώσσας και παιδείας προϋποθέτουν την ενεργό και άμεση συμμετοχή των μαθητών/-τριών στη διδακτική διαδικασία και αυτό επιτυγχάνεται αποτελεσματικά, μέσα από την κειμενοκεντρική προσέγγιση, σε πρώτο επίπεδο πρόσληψης και κατανόησης κειμένων, λεξιλογίου και γραμματικής. Η χρήση των ψηφιακών μέσων συμβάλλει επικουρικά στον εμπλουτισμό γνώσεων, όχι αποκλειστικά.

Επιπρόσθετα, η διδακτική παρέμβαση του εκπαιδευτικού, με στόχο την κινητοποίηση και την εκδήλωση του ενδιαφέροντος των μαθητών/-τριών, η ανάπτυξη των γνωστικών και επικοινωνιακών παραμέτρων, καθώς και των κοινωνικών και μεταγνωστικών δεξιοτήτων που αναπτύσσονται και καλλιεργούνται, μέσω της γλωσσικής κατάκτησης αποτελούν αφορμή για προβληματισμό, συνεργασία και αναστοχασμό. Σε περίοδο κοινωνικού περιορισμού, ξεκάθαρα, δεν μπόρεσαν να επιτευχθούν και προαχθούν τα προαναφερθέντα. Ασφαλώς, η χρήση και η αξιοποίηση των κατάλληλων, εύχρηστων, τεχνολογικών εργαλείων μάθησης και εκπαίδευσης παρέχουν κίνητρο στους μαθητές, σε επίπεδο αλληλεπίδρασης και εξοικείωσης με την ψηφιακή μάθηση, όμως με μεγάλη βεβαιότητα θα αναφέραμε πως η χρήση ηλεκτρονικών μέσων δεν είναι ικανή να αντικαταστήσει την επικοινωνία και γλωσσική, πνευματική καλλιέργεια που προκύπτει μέσα από την προσωπική αλληλεπίδραση μαθητών και εκπαιδευτικών, κατά την εκπαιδευτική διαδικασία.

Εν κατακλείδι, κοινώς αποδεκτό, αποτελεί πως με την κατάσταση που διαμορφώθηκε, διαταράχθηκε η σχολική πραγματικότητα και ενισχύθηκαν οι, ήδη, υφιστάμενες ανισότητες του εκπαιδευτικού μας συστήματος, αναδεικνύοντας τις συνεχείς προκλήσεις και την ανεπάρκεια σε επίπεδο διαδικτυακής μάθησης, παιδαγωγικής, καθώς και επικοινωνίας – συνεργασίας μαθητών, γονέων και της σχολικής ηγεσίας.