Από τους Πατέρες της Εκκλησίας αναδείχθηκαν άνδρες σοφοί, και καλύτεροι δάσκαλοι. Αναφέρω τα ονόματα των πιο γνωστών και διακεκριμένων πατέρων και φιλοσόφων που παίρνουν τη θέση τους μετά από τους τρεις μεγάλους πατέρες της Εκκλησίας μας, τον Βασίλειο τον Μέγα, τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο και τον Γρηγόριο τον Θεολόγο που αναφέρονται σε προηγούμενο άρθρο.

Ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς (150-215 μ.Χ.), Αθηναίος την καταγωγή, έγινε χριστιανός και έδρασε στην Αλεξάνδρεια σαν διδάσκαλος και σαν φιλόσοφος. Θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους Πατέρες της Εκκλησίας μας που με τη βαθιά γνώση της ελληνικής φιλοσοφίας, με τη διδασκαλία του και με τη συγγραφική εργασία ωφέλησε πολύ τον Χριστιανισμό και τον Ελληνισμό.

Ο Ωριγένης (185-283 μ. Χ), ο Αλεξανδρινός την καταγωγή από γονείς χριστιανούς, ήταν έξυπνος και φιλομαθής. Έγινε σε ηλικία 18 χρονών διευθυντής της σχολής Αλεξάνδρειας, όπου διαδέχθηκε τον διδάσκαλό του Κλήμεντα. Είναι ο πρώτος συστηματικός δογματικός της Εκκλησίας μας.

Ο Γρηγόριος ο Νύσσης (335-394 μ.Χ.), Ο νεότερος αδελφός του μεγάλου Βασιλείου, έδρασε κυρίως ως επίσκοπος Νύσσης στην Καππαδοκία. Το πνευματικό του έργο είναι μεγάλο και το εκτιμούν όλοι οι μεγάλοι σοφοί των νεωτέρων χρόνων.

Ο Στέφανος ο Αλεξανδρεύς (7ος αι), ο λόγιος που δίδαξε μαθηματικά στο Πανδιδακτήριο και έγραψε βιβλία.

Ο Μιχαήλ ο πέμπτος, ο Όσιος, που χαρακτηρίστηκε «Υστατος των φιλοσόφων του Βυζαντίου».

Ο Λέων ο Μαθηματικός ή ο Σοφός, μαθητής του Ψελλού, που αναδείχθηκε έξοχος γεωμέτρης και αστρονόμος. Πολλά χρόνια διηύθυνε το Πανεπιστήμιο της Μαγναύρας.

Ο Ευστάθιος αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης (12ος αι): Γραμματικός και συγγραφέας και ιδίως διδάσκαλος της ρητορικής. Είναι περίφημες «οι παρεκβολαί» του στον Όμηρο, δηλαδή ερμηνευτικές, κριτικές, αισθητικές και παντοειδείς άλλες παρατηρήσεις.

Ο Γεώργιος Γεμιστός (μέσα του 14ου αιώνα), που μετονομάστηκε Πλήθων. Αναδείχθηκε φιλόσοφος και φιλόλογος, υπήρξε πολλά χρόνια διευθυντής της Φιλοσοφικής Σχολής Μυστρά και συνέγραψε ποιήματα, φιλοσοφικά, ιατρικά, αστρονομικά κ.ά. Αποδείχτηκε αρνητής του Χριστιανισμού και ζηλωτής του αρχαίου κόσμου.

Ο Γεώργιος Σχολάριος, που ήταν φιλόλογος, φιλόσοφος, νομικός, και θεολόγος πατριάρχης σύγχρονος και αντίθετος στις ιδέες του Γεμιστού, ίδρυσε την Πατριαρχική Ακαδημία.

Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος (1636-1708), με βαθιά μόρφωση φιλοσοφική, φιλολογική, ιστορική κ.ά. Εκτός της εθνικής δράσεώς του ως μεγάλου διερμηνέα της Πύλης, διακρίθηκε ως καθηγητής στην Πατριαρχική Σχολή της Πόλης και ως συγγραφέας.

Ο Ηλίας Μηνιάτης (1669-1714), από την Κεφαλλονιά. Θεωρείται ένας από τους καλύτερους ρήτορες της Εκκλησίας μας, που την υπηρέτησε ως ιεροκήρυκας και επίσκοπος. Δίδαξε σε μεγάλες Σχολές και στην Πατριαρχική της Πόλης. Αξιόλογη ήταν η συμβολή του στη διαμόρφωση συγγράμματα του.

Ο Κοσμάς ο Αιτωλός (1714-1779), νεομάρτυρας, που ανακηρύχθηκε σε Άγιο. Σπούδασε στη φημισμένη Αθωνιάδα Σχολή, έγινε μοναχός κι άρχισε την εθνοαποστολικη δράση του. Περιερχόμενος λοιπόν τις διάφορες περιοχές της Ελλάδας κήρυττε, δίδασκε, παρηγορούσε τους αδικούμενους. Ιδρυσε σχολεία και με το θάρρος, την ευγλωττία και τη θερμουργό διδασκαλία του δυνάμωνε την εθνική πίστη και αναπτέρωνε την εθνική συνείδηση του σκλαβωμένου λαού. Το τέλος του ήταν σκληρό. Τον απαγχόνισαν οι Τούρκοι δήμιοι παρά την εντολή του αρχηγού τους.

Ο Ευγένιος Βούλγαρης (1716-1806) από την Κέρκυρα. Μεγάλος διδάσκαλος, σεμνός, ιεράρχης, βαθύς φιλόσοφος και χαλκέντερος συγγραφέας. Δίδαξε στις Σχολές Ιωαννίνων, Κοζάνης.

Ο Παναγιώτης Παλαμάς (1722-1800) από το Μεσολόγγι. Δίδαξε στην Αθωνιάδα Σχολή και από Αλεξάνδρεια ήρθε στο Μεσολόγγι, όπου έγινε σχολάρχης της κοινοσυντήρησης σχολής ως το θάνατο του.

Ο Νικηφόρος Θεοτόκης (1763-1805) από την Κέρκυρα. Σπούδασε φιλοσοφία, μαθηματικά και θεολογία. Εγινε στην αρχή διδάσκαλος στην πατρίδα του, ύστερα ιεροκήρυκας στην Πόλη και αρχιεπίσκοπος στη Ρωσία.

Ο Αδαμάντιος Κοραής (1748-1833) από τη Χίο. Στάθηκε ο πνευματικός αρχηγός της Επανάστασης και ο μεγαλύτερος διδάσκαλος του Γένους μας, ισάξιος του Ρήγα. Αφιέρωσε τη ζωή του στην ανάσταση του Έθνους. Πίστευε ότι αυτό θα γινόταν με την καλώς κατευθυνόμενη αγωγή, και για αυτήν εργάστηκε ολόκληρη πεντηκονταετία όσο κανείς άλλος. Σαν σκοπό της αγωγής του έβαλε τη δημιουργία ηθικού χαρακτήρα, που διαμορφώνεται με το παράδειγμα και τη συνεχή άσκηση. Είναι αξιόλογοι οι «Αυτοσχέδιοι στοχασμοί» του για την παιδεία και τη γλώσσα μας, που τους δίνει σαν προλεγόμενα στους αρχαίους συγγραφείς της «Ελληνικής βιβλιοθήκης» του.

Ο Ρήγας ο Φεραίος (1757-1798) ο εθνομάρτυρας και πρόδρομος της Ελληνικής Επανάστασης. Εκτός από τη μεγάλη εθνική του δράση του για το ξεσήκωμα των σκλάβων και την αφύπνιση του υπόδουλου Ελληνισμού, πρόσφερε στο Έθνος και ανεκτίμητες εκπαιδευτικές υπηρεσίες σαν διδάσκαλος που υπηρέτησε στον Κισσό του Πηλίου.

Υπάρχουν κι άλλοι που δίδαξαν και άφησαν φωτεινά παραδείγματα σοφίας, γλώσσας και Ελληνισμού μέχρι τους Έλληνες σοφούς και δασκάλους που έχουν επίσης αφήσει την ιστορία τους μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας και που η εργασία τους ανασυγκρότησε την παιδεία της Ελλάδας προς τη σύγχρονη εποχή.

* Η Στέλλα Κοκόλη είναι πρόεδρος Ομοσπονδίας Ελλήνων Εκπαιδευτικών.