ΠΑΤΡΑ. Στο μικροσκόπιο ενδελεχούς έρευνας, με επίκεντρο τις βαθύτατες αλλαγές που συνέβησαν στον εθνικό φυσιογνωμικό ιστό των Βλάχων, στην οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα τους, βάζει το δίπολο Μοσχόπολη-Μίσκολτς (Miskolc) η διδάσκουσα Νεότερης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών Κωνσταντίνα Καρακώστα, μέσα από το βιβλίο της «Από τη Μοσχόπολη στο Μίσκολτς της Ουγγαρίας» (εκδ. Παπαζήση).

Η Δρ. Καρακώστα επιχειρεί, μέσα από πρωτογενή αρχειακή έρευνα, να επαναπροσεγγίσει και να ανασυνθέσει την εικόνα που παραδοσιακά έχουμε σχηματίσει για τη Μοσχόπολη, ενώ στη συνέχεια ερευνά ιστορικά τις συνθήκες ζωής των κατοίκων της στο Μίσκολτς ως τυπικό δείγμα της ελληνικής διασποράς της περιόδου εκείνης, παραβλέποντας τα μυθεύματα και τους θρύλους του παρελθόντος.

Σκοπός της έκδοσης, όπως αναφέρεται, είναι να επαναπροσεγγίσει και τελικά να επαναπροσδιορίσει το θέμα της βλάχικης ταυτότητας, μελετώντας αρχικά τις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες της πλέον αναγνωρισμένης και ακμάζουσας βλάχικης εστίας, της Μοσχόπολης και σε δεύτερο στάδιο να συμβάλει στο να καταδειχθεί η διαδικασία εξέλιξης της μοσχοπολίτικης – βλάχικης ταυτότητας σε μια πόλη της Αψβουργικής Μοναρχίας, το Μίσκολτς.

Μάλιστα, όπως εξηγεί η Δρ. Καρακώστα, η επιλογή των δύο αυτών πόλεων μόνο τυχαία δεν ήταν, αφού «η Μοσχόπολη συμβολίζει την παράδοση, το παρελθόν, ενώ από την άλλη πλευρά, στα μοναρχικά εδάφη αποτυπώνονται εξαιρετικά χαρακτηριστικά οι αλλαγές που συνέβησαν στον εθνικό φυσιογνωμικό ιστό των Βλάχων μετοίκων τόσο εξαιτίας των ιδιαίτερων συνθηκών που επικρατούσαν στο εσωτερικό τους, όσο και εξαιτίας της ευρείας διάδοσης των ιδεών του Διαφωτισμού που παρεισέφρεε εκεί με γοργούς ρυθμούς».

«Η ακμή που γνώρισε η Μοσχόπολη προσέλαβε διαστάσεις ενός ουτοπικού ονείρου, μετασχηματίζοντάς την σε ένα αφήγημα για πολλούς ερευνητές. Οι ιστορικές δραστηριότητες των Μοσχοπολιτών απέκτησαν τη δική τους δυναμική στα ιστοριογραφικά θέματα της νεότερης περιόδου, γιατί η Μοσχόπολη, στα μάτια των Βλάχων της εποχής της αποτελούσε ένα όραμα, ένα ιδεατό κέντρο. Μέσα στις αλλαγές που επέβαλαν οι ευρωπαϊκοί συσχετισμοί της εποχής, οι Μοσχοπολίτες διήλθαν από τους εμπορικούς σταθμούς και τις διατοπικές αγορές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, από τις εμποροπανηγύρεις και τις εμπορικές πόλεις της Βαλκανικής και, σε κάποιες περιπτώσεις, της διαμετακομιστικής ενδοχώρας για να καταλήξουν στην πολλά υποσχόμενη κεντρική Ευρώπη, εν προκειμένω στα σύνορα της σημερινής βορειοανατολικής Ουγγαρίας, στην πόλη του Μίσκολτς», διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο του βιβλίου.

Στις σελίδες του, αναδεικνύεται το μέγεθος του οικονομικού πλουτισμού, η επέκταση των επιχειρηματικών τους κινήσεων και οι όροι της κοινωνικής τους ένταξης. Η οικονομική ευμάρεια που γνώρισαν πολλοί από αυτούς, τους διαφοροποίησε κοινωνικά και πολιτισμικά από το υπόλοιπο σύνολο και τους ανέδειξε σε πρότυπο για ολόκληρη την κοινωνία. Παρά τους διάφορους περιορισμούς και τις αντιδράσεις των γηγενών, οι Μοσχοπολίτες έμποροι κατάφεραν να διεισδύσουν στην οικονομική ζωή του Μίσκολιτς και να διαδραματίσουν τον δικό τους ξεχωριστό ρόλο, αναφέρει η Δρ. Καρακώστα.

Η οικονομική ευμάρεια της Μοσχόπολης προκάλεσε και ζωηρή πνευματική κίνηση. Όπως σημειώνει η Δρ. Καρακώστα, η Νέα Ακαδημία, η πλούσια βιβλιοθήκη και το τυπογραφείο που διέθετε σε συνδυασμό με το συγγραφικό και διδασκαλικό έργο μιας σειράς επιφανών ανδρών, ανάμεσα στους οποίους διακρίνει κανείς τους Θεόδωρο Καβαλλιώτη, Δανιήλ Μοσχοπολίτη και Γρηγόριο Κωνσταντινίδη, κατέστησαν δικαίως την πόλη κέντρο αναφοράς του Ελληνικού Διαφωτισμού. Ιδιαίτερη μνεία κάνει η Δρ. Καρακώστα στη σημασία των λεξικών των Καβαλλιώτη και Μοσχοπολίτη μέσα στο πολύγλωσσο και πολυεθνοτικό περιβάλλον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. «Πολύ σημαντικά ήταν τα λεξικά που εκδόθηκαν στη Μοσχόπολη, το λεξικό του Δανιήλ Μοσχοπολίτη και του Θεόδωρου Καβαλιώτη που μεταφράζουν στην ελληνική γλώσσα λέξεις που χρησιμοποιούνται στα βλάχικα, στα βουλγαρικά, τα αλβανικά, αλλά κέντρο είναι τα ελληνικά. Τα ελληνικά εκείνη την εποχή ήταν η lingua franca του εμπορίου. Θεωρούσαν δηλαδή ότι όποιος ήξερε ελληνικά δείχνει την ανώτερη καταγωγή του, τη μόρφωσή του και ότι μπορεί να συμμετέχει στο εμπορικό δίκτυο σε ανώτατο επίπεδο», εξήγησε η ίδια, μιλώντας στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων.

Μάλιστα, η Δρ. Καρακώστα χρειάστηκε να «βουτήξει» στα βαθιά πολλών αρχείων, όπως το αρχείο του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης, τα Οθωμανικό Αρχεία της Κωνσταντινούπολης αλλά και για πρώτη φορά το κοινοτικό αρχείο των Μοσχοπολιτών που έφυγαν από τη Μοσχόπολη το 1789, μετά τη δεύτερη καταστροφή της πόλης και βρέθηκαν στο Μίσκολτς, προκειμένου να ρίξει φως στο υπό εξέταση ζήτημα, φέρνοντας στο φως πρωτότυπες πληροφορίες και στοιχεία.

*Η Κωνσταντίνα Καρακώστα σπούδασε στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, από όπου έλαβε και το Μεταπτυχιακό και το Διδακτορικό της δίπλωμα στον Τομέα της Νεότερης και Σύγχρονης Ελληνικής και Ευρωπαϊκής Ιστορίας. Το διδακτορικό της, με τίτλο «Μοσχοπολιτών Τύχαι. Η ακμή, η παρακμή και η διασπορά των Μοσχοπολιτών. Η κοινότητα του Μίσκολτς» πραγματεύεται την παρουσία των βλαχόφωνων Μοσχοπολιτών στα εδάφη της Αψβουργικής Μοναρχίας και ειδικότερα στην πόλη του Μίσκολτς. Στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο εκπόνησε δεύτερο Μεταπτυχιακό, στα Τμήματα Ιστορίας και Πληροφορικής με θέμα «Ψηφιακή εποχή και Ιστορία. Η αξιοποίηση του ιστορικού ντοκιμαντέρ στη σχολική και ακαδημαϊκή διδασκαλία». Με υποτροφία που έλαβε από το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, New York University (Remarque Institute, Department of International, European & Area Studies) εκπόνησε τις μεταδιδακτορικές της σπουδές στον Τομέα της Δημόσιας Ιστορίας και Πολιτικής, με τίτλο «Χρήσεις και Καταχρήσεις της Δημόσιας Ιστορίας. Η περίπτωση της ελληνικής οικονομικής κρίσης και η άνοδος της Χρυσής Αυγής», που μελετά ζητήματα πολιτικού λόγου και επικοινωνίας την περίοδο της οικονομικής κρίσης. Από το 2017 διδάσκει το μάθημα της Νεότερης και Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας στη Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών.