x
 

Πολιτισμός

Ατρόμητη Νάντια: Η πρώτη βασίλισσα δράσης του Μπόλιγουντ

19 Μαρτίου 2022

Στις 8 Ιανουαρίου 1910, η Μαίρη Ανν Εβανς γεννήθηκε στο Περθ της Αυστραλίας από τον Σκωτσέζο πατέρα Χέρμπερτ Εβανς και τη μητέρα Μάργκαρετ, Ελληνίδα μετανάστρια και πρώην χορεύτρια της κοιλιάς (Sydney Morning Herald, NSW Australia, 13 Ιανουαρίου 1996). Λίγοι θα υποψιάζονταν τότε, ότι αυτό το ξανθό παιδί με τα γαλανά μάτια θα γινόταν μια μέρα η διεθνώς γνωστή σταρ του κινηματογράφου, η «Ατρόμητη Νάντια». Η Εβανς έμελλε να γίνει η αυθεντική κασκαντέρ του Μπόλιγουντ των δεκαετιών του 1930 και 1940. Ωστόσο, πέρα από μια μοναδική κινηματογραφική καριέρα, οι διαθέσιμες μαρτυρίες για τη ζωή της Εβανς αναφέρουν ακούσια και τους λεπτούς τρόπους με τους οποίους ο ρατσισμός μπορεί να παρακάμψει ή να συσκοτίσει θεμελιώδεις πτυχές κάθε βιογραφικής αναφοράς. Σε ό,τι ακολουθεί δείτε αν μπορείτε να αιτιολογήσετε -από όσα αναφέρουν οι επίσημες πηγές- το θεμελιώδες κεντρικό κομμάτι που λείπει από τη ζωή της.

Κάποια στιγμή μεταξύ 1911-1912, ο Χέρμπερτ Εβανς, στρατιώτης του βρετανικού στρατού, τοποθετήθηκε στη Βομβάη. Το 1913, η οικογένεια μετακόμισε στο νησί Ελεφάντα Κέιβς στο λιμάνι της Μουμπάης, ακριβώς ανατολικά της Βομβάης. Λέγεται ότι από πολύ νεαρή ηλικία η Μαίρη ήθελε να γίνει τραγουδίστρια και χορεύτρια και έτσι έμαθε σκωτσέζικους χορούς από τον πατέρα της και ελληνικά τραγούδια από τη μητέρα της.

Το 1915, κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Χέρμπερτ Εβανς σκοτώθηκε στη Γαλλία. Η Μάργκαρετ και η Μαίρη παρέμειναν στη Βομβάη. Η Μάργκαρετ εργαζόταν ως μοδίστρα, ενώ η Μαίρη γράφτηκε ως εβδομαδιαία τρόφιμος στο «Clare Road Convent School». Το «Australian Dictionary of Biography» αναφέρει: «Το 1922, η Μάργκαρετ δέχτηκε πρόσκληση από έναν φίλο του Χέρμπερτ Εβανς από τον Στρατό να συναντήσει την οικογένειά του στο Πεσαβάρ (αργότερα στο Πακιστάν). Ενώ βρισκόταν στο Πεσαβάρ, η Μαίρη απόλαυσε πλήρως την ενεργή κοινωνική ζωή στην ύπαιθρο του απομακρυσμένου στρατιωτικού φυλακίου, μαθαίνοντας ιππασία, κυνήγι, ψάρεμα, σκοποβολή και άλλες σωματικές δεξιότητες». Το 1928, η Μαίρη επέστρεψε στη Βομβάη με τη μητέρα της και έναν γιο, τον Ρόμπερτ Τζόουνς, για τον οποίο δεν είναι πολλά γνωστά.

Λίγο καιρό μετά την άφιξή της η Μαίρη εντάχθηκε στο περιοδεύον χορευτικό συγκρότημα της Ρωσίδας χορεύτριας Μαντάμ Αστρόβα, που βρισκόταν τότε στη Βομβάη. Το 1930, η Μαίρη ανέπτυξε ένα νούμερο για το «Zarko Circus» και περιόδευσε στην Ινδία ως, όπως ονομάστηκε τότε, «Καλλιτέχνης Θεατρικής Ποικιλίας» («Theatre Variety Artiste»).

Κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου της ζωής της η Μαίρη γνώρισε μια μάντισσα. Αυτή η μάντισσα είπε στην Μαίρη ότι μια επιτυχημένη καριέρα βρισκόταν μπροστά της, αλλά ότι θα έπρεπε να αλλάξει το όνομά της το οποίο θα άρχιζε με το γράμμα «Ν.» Η Μαίρη επέλεξε το όνομα «Νάντια» επειδή πίστευε ότι είχε εξωτικό ήχο. Ετσι κατά τη διάρκεια της περιοδείας της με το τσίρκο, η Μαίρη πήρε το καλλιτεχνικό όνομα «Ατρόμητη Νάντια» («Fearless Nadia»). Η νεαρή καλλιτέχνιδα άξιζε αυτό το νέο όνομα γιατί εκτός από τα ακροβατικά της με τα άλογα, σύντομα κατέκτησε και την τέχνη των τροχών, των σπαγγάτων και άλλων τέτοιων ακροβατικών δεξιοτήτων.

Το 1934, η Νάντια συστήθηκε στους αδελφούς Τζαμσέντ «Τζ. Β. Χ.» Γουάντια (1901-1986) και Χόμι Γουάντια (1911-2004). Οι αδελφοί Γουάντια, που ιδρύθηκαν το 1933, ήταν οι ιδιοκτήτες/παραγωγοί της «Wadia Movietone», μιας εταιρείας παραγωγής ταινιών και στούντιο κινηματογράφου της Βομβάης. Η «Wadia Movietone» σύντομα απέκτησε φήμη για την παραγωγή ταινιών με ακροβατικά, ταινιών δράσης, φαντασίας και μυθολογίας. Αρχικά η Εβανς έπαιζε σε μικρούς ρόλους πριν οι αδελφοί βρουν τη φόρμουλα της νικηφόρας ταινίας: Ατρόμητη Νάντια, ηρωίδα δράσης!

Αυτή η επαγγελματική μεταμόρφωση έλαβε χώρα το 1935. Ο «Τζ. Β. Χ.» Γουάντια έγραψε ένα σενάριο με πρωταγωνίστρια την Νάντια, με τίτλο «Hunterwali», δηλαδή «Η κυρία με το μαστίγιο», μια μασκοφόρα, κεκαλυμμένη γυναίκα της περιπέτειας. Ο Γουάντια υπολόγιζε στην καθαρή καινοτομία του καστ μιας εξωτικής, ανοιχτόχρωμης ξανθιάς σε μια ταινία δράσης στην ινδική γλώσσα. Ο ρόλος της Νάντιας την έβαζε «να εκτελεί τα ακροβατικά κατορθώματα του Ντάγκλας Φέρμπανκ, να αιωρείται από πολυελαίους, να ξιφομαχεί επιδέξια και να ταλαιπωρεί τους κακοποιούς με ένα μαστίγιο. «Εγινε η ταινία με τα μεγαλύτερα έσοδα στην ιστορία του ινδικού κινηματογράφου μέχρι τότε και καθιέρωσε την Νάντια ως πρωταγωνίστρια ενός νέου είδους ταινιών με ακροβατικά.

Η Ατρόμητη Νάντια εμφανίστηκε στην οθόνη με δερμάτινο σορτσάκι, μάσκα και κάπα, εκτελώντας πάντα μόνη της όλες τις φιγούρες της. Με την πάροδο των χρόνων, πήδηξε από τρένα που έτρεχαν με ταχύτητα, πήδηξε σε καταρράκτες, έτρεξε στις οροφές βαγονιών τρένων με το παραμικρό, πήδηξε πάνω σε άλογα από κάθε είδους επικίνδυνες τοποθεσίες και δάμασε ακόμη και λιοντάρια. Η Νάντια, στην προσωπικότητά της στην οθόνη «…ζούσε ανάμεσα σε άγρια λιοντάρια και σήκωνε συστηματικά άνδρες και τους εκσφενδόνιζε σαν παλαιστής. Πάνω απ’ όλα, απέκτησε φήμη ως μια γυναίκα που χτυπούσε με το μαστίγιο. Ολα αυτά τα έκανε μόνη της, χωρίς κανένα μέτρο ασφαλείας και ασφάλιση υγείας. Μια φιγούρα που προσομοίαζε στο Μεσσία, η οποία ερχόταν αδιάκοπα να σώσει τους καταπιεσμένους και αδύναμους, η Ατρόμητη Νάντια ήταν ο θηλυκός Ρομπέν των Δασών της εποχής της (Το Τροπικό Τραπέζιο: Anirban Ghosh 2014, διδακτορική διατριβή)».

Το σήμα κατατεθέν της Νάντιας σύντομα έγινε μια σειρά από φωνές «hey! hey! hey!» καθώς (με το ένα χέρι υψωμένο στον αέρα) επιτίθετο άφοβα στον κακοποιό ή στη συμμορία των κακοποιών. Η δυναμική παρουσία της Ατρόμητης Νάντιας στην οθόνη δεν μπορεί να υπογραμμιστεί. Το 1980, ο Γκίρις Κάρναντ (1938-2019), γνωστός Ινδός ηθοποιός, σκηνοθέτης, συγγραφέας και θεατρικός συγγραφέας, θυμήθηκε ότι: «Ο πιο αξιομνημόνευτος ήχος της παιδικής μου ηλικίας ήταν η κραυγή ‘Hey-y-y’ καθώς η Ατρόμητη Νάντια, μεγαλοπρεπής πάνω στο άλογό της, με το χέρι της προκλητικά υψωμένο στον αέρα, έπεφτε πάνω στους κακούς. Για τα παιδιά του σχολείου στα μέσα της δεκαετίας του ’40 η Ατρόμητη Νάντια σήμαινε θάρρος, δύναμη και ιδεαλισμό».

Ως «Ατρόμητη Νάντια», η Μαίρη Εβανς συγκρινόταν και συγκρίνεται συνεχώς με τους Αμερικανούς αστέρες δράσης Ντάγκλας Φέρμπανκς (1883-1939) και Παολίν Φέι Γουάιτ (1889-1938). Ενώ ο ατίθασος Φέρμπανκς ίσως δεν χρειάζεται συστάσεις, η Γουάιτ ίσως να μην είναι τόσο γνωστή. Η Γουάιτ ήταν Αμερικανίδα ηθοποιός του θεάτρου και του κινηματογράφου, την οποία σήμερα θυμόμαστε περισσότερο για τις εξαιρετικά δημοφιλείς βουβές σειρές της. Σύντομα ονομάστηκε «βασίλισσα των σειρών». Η Γουάιτ ήταν η πρώτη Αμερικανίδα ηθοποιός που διακρίθηκε για το ότι έκανε μόνη της την πλειονότητα των ακροβατικών της, κυρίως στη σειρά ταινιών «The Perils of Pauline (1914)». Από εκείνη τη στιγμή και έπειτα η Γουάιτ ήταν πάντα η γενναία ηρωίδα της οθόνης. Η Γουάιτ έγινε εξαιρετικά δημοφιλής σταρ, δεδομένου ότι οι ρόλοι της ερχόντουσαν σε άμεση αντίθεση με εκείνους του εκλαϊκευμένου αρχετύπου της «ingenue» την εποχή εκείνη.

Κατά γενική ομολογία, τα παράτολμα ακροβατικά ήταν επίσης η μόνιμη βάση για τη δημοτικότητα της Μάργκαρετ Εβανς στην κινηματογραφική ιστορία του Μπόλιγουντ. Ωστόσο, η εικόνα της Εβανς στην οθόνη δεν ήταν μια απλή αντιγραφή του Φέρμπανκς ή της Γουάιτ. Η Ατρόμητη Νάντια εμφανίστηκε στην οθόνη σε μια κρίσιμη στιγμή της σύγχρονης ινδικής ιστορίας. Ως σύγχρονη γυναίκα η Νάντια παρουσιάστηκε ως ένα σύνθετο άτομο. Οι απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής στην Ινδία και οι διαχρονικές αξίες για τον παραδοσιακό ρόλο της γυναίκας συγχωνεύτηκαν -αφού πρόκειται για ένα εξαιρετικά περίπλοκο θέμα- στη μία ταινία μετά την άλλη. Γι’ αυτή την πτυχή της εξελισσόμενης προσωπικότητας της Εβανς στην οθόνη, το δοκίμιο της Ρόζι Τόμας, «Οχι Τόσο Η (Περλ) Γουάιτ: Η Ατρόμητη Νάντια, Βασίλισσα των Σειρών», στο «Μπόλιγουντ: Ο Δημοφιλής Ινδικός Κινηματογράφος μέσα από έναν Διεθνικό Φακό», που επιμελήθηκαν οι Ραμίντερ Καούρ και Ατζέι Τζ. Σίνχα (Νέο Δελχί: Sage Pubs India, 2005) είναι ιδιαίτερα χρήσιμο».

Στα επόμενα 25 χρόνια, η Εβανς γύρισε περισσότερες από 55 ταινίες καθιερώνοντας μια μοναδική θέση για την ίδια στον ινδικό κινηματογράφο (Sydney Morning Herald 13 Ιανουαρίου 1996). Οι πιο αξιοσημείωτες ταινίες της Νάντιας περιλαμβάνουν τις ταινίες «Hunterwali» (1935), «Jungle Princess» (1942) «Stunt Queen» (1947) και «Tigress» (1948). Το 1943, η Νάντια εμφανίστηκε στη συνέχεια της ταινίας του Χόμι Γουάντια, «Daughter of Hunterwali», η οποία έμελλε να γίνει η πιο διάσημη ταινία της. Οπως αναφέρουν όλες οι δημόσιες πηγές, αυτή η κινηματογραφική περσόνα έκανε τη Μαίρη Εβανς διεθνή σταρ της δράσης. Το 1956, η Νάντια Εβανς αποσύρθηκε από τον κινηματογράφο. Το 1961 η Νάντια παντρεύτηκε τον επί χρόνια παραγωγό-σκηνοθέτη της Χόμι Γουάντια. Στις 6 Ιανουαρίου 1996, η Μαίρη Αν Εβανς πέθανε στο «Cumballa Hill Hospital», στη Βομβάη.

Τώρα, το έχετε προσέξει; Προσφέρω πολύ λίγα πράγματα για τη μητέρα της Νάντιας, τη Μάργκαρετ Eβανς. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι δεν υπάρχει σχεδόν τίποτα για αυτή τη γυναίκα που μπόρεσα να βρω. Περιέργως, σχεδόν όλες οι πληροφορίες που έχουμε για τη Μάργκαρετ Εβανς είναι μονολεκτικές περιγραφές ή πολύ αποσπασματικές πληροφορίες όπως «Ελληνίδα μετανάστρια» – «χορεύτρια της κοιλιάς»- «έμαθε στην κόρη της να τραγουδά ελληνικά τραγούδια».

Την εποχή του θανάτου του Χέρμπερτ Εβανς, η Μάργκαρετ αναγκάστηκε να βρει δουλειά στη Βομβάη. Αν και οι πηγές διαφέρουν σημαντικά όσον αφορά την ακριβή ημερομηνία θανάτου του Χέρμπερτ Εβανς, αν δεχτούμε το 1914 ως έτος θανάτου του, τότε η κόρη του ήταν μόλις 4 ή 5 ετών. Κατά συνέπεια, καλώς ή κακώς, η Μάργκαρετ Εβανς ήταν η κυρίαρχη γονική επιρροή στη ζωή της κόρης της.

Με την επιστροφή της Μάργκαρετ και της Μαίρης στη Βομβάη ποιος πιστεύετε ότι φρόντιζε τον μυστηριώδη γιο της Μαίρης, τον Ρόμπερτ Τζόουνς; Το λέω αυτό, αφού όλες οι μαρτυρίες αναφέρουν το γεγονός ότι αυτή ήταν μια ιδιαίτερα δύσκολη περίοδος στη ζωή της Μαίρης Εβανς, αφού αρχικά δεν μπορούσε να βρει δουλειά. Ποιος πιστεύετε λοιπόν ότι φρόντιζε τον νεαρό Ρόμπερτ Τζόουνς όσο η Μαίρη έψαχνε για δουλειά; Και για άλλη μια φορά, όταν η Μαίρη βρήκε τελικά δουλειά σε έναν θίασο μπαλέτου και στη συνέχεια στο «Zarko’s Circus» ποιος φρόντισε τον νεαρό Ρόμπερτ; Ωστόσο, όλες οι γραπτές πηγές που έχω εντοπίσει ή/και τα προγράμματα στο YouTube για τη Νάντια σταματούν κάθε αναφορά στη Μάργκαρετ Εβανς μετά την πρόσκληση του 1922 στην Πεσαβάρ. Γιατί;

Ολες οι αγγλικές ειδήσεις, οι εγκυκλοπαίδειες, οι ακαδημαϊκές αναλύσεις, οι λογαριασμοί στο YouTube και/ή οι ιστορίες του ινδικού κινηματογράφου ουσιαστικά αγνοούν αυτή τη γυναίκα. Στην αναζήτηση στο YouTube, «The badass actress you’ve never heard of | FearlessNadia | Film History | Tea Break Film Reviews» βλέπουμε μια παλιά φωτογραφία της Μάργκαρετ Εβανς. Αλλά, ακόμη και αυτή η πηγή δεν προσφέρει καμία άλλη πληροφορία για την Εβανς. Οπότε, τι πρέπει να σκεφτούμε;

Κανείς δεν θα είναι Ελληνας για μας. Το πώς οι Ελληνες της Διασποράς άλλαξαν και συνεχίζουν να μεταμορφώνουν τον κόσμο γύρω τους είναι ελάχιστα μελετημένο. Η αξιολόγηση του ρόλου της Νάντιας στην ιστορία του Μπόλιγουντ δεν περιορίζεται σε μια παράτολμη περσόνα. Μάλλον οι περιπέτειες της Ατρόμητης Νάντιας στην οθόνη βοήθησαν να καθοριστούν τα μέσα με τα οποία οι γυναίκες (και οι άνδρες) της Ινδίας θα μπορούσαν να αρχίσουν να κατανοούν την πολυπλοκότητα των μετασχηματισμών που λάμβαναν χώρα στην καθημερινή τους ζωή.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ. Κάλεσμα στους Έλληνες της Νέας Υόρκης προκειμένου να αξιοποιήσουν την δυνατότητα της επιστολικής ψήφου στις προσεχείς Ευρωεκλογές, απηύθυνε η Υπουργός Εσωτερικών, Νίκη Κεραμέως, κατά την διάρκεια της ειδικής ενημερωτικής εκδήλωσης που διοργάνωσε το Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στη Νέα Υόρκη, στην αίθουσα “Πέτρος Πατρίδης” στην Αστόρια, το βράδυ της Τετάρτης.

ΠΙΟ ΔΙΑΒΑΣΜΕΝΑ

Αντίλογος

Παρενέβη, διαβάζω, ο υπουργός Υγείας, Θάνος Πλεύρης, για να τεθεί σε διαθεσιμότητα ο δημόσιος υπάλληλος που συνελήφθη για εμπλοκή του στην υπόθεση της 12χρονης στα Σεπόλια.

Εκδηλώσεις

ΜΠΡΟΥΚΛΙΝ. Μέσα σε ιδιαίτερα συγκινητικό κλίμα πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 18 Ιουνίου η τελετή αποφοίτησης της 8ης τάξης του Ημερήσιου Ελληνικού Σχολείου “Αργύριος Φάντης” στον Καθεδρικό Ναό των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στο Μπρούκλιν.

Πολιτισμός

Η πρωτοεμφανιζόμενη συγγραφέας Μαρίνα Πλούμπη, μας χάρισε φέτος ένα παιδικό βιβλίο ξεχωριστό και μοναδικό για τα ελληνικά δεδομένα.

ΒΙΝΤΕΟ