Η Χριστίνα-Αριάδνη Βαλαγκούτη, 26 μόλις ετών, ασχολείται με τη διατροφή αναλογικών αστροναυτών, ανθρώπων επαγγελματιών, είτε εθελοντών που συμμετέχουν σε προσομοιώσεις αποστολών σε άλλους πλανήτες, και που επιλέγονται για να ανταπεξέλθουν σε δύσκολες συνθήκες ζωής, με τις οποίες οι επιστήμονες έχουν αρχίσει να πειραματίζονται μπροστά στην προοπτική του διαστημικού τουρισμού, που βρίσκεται ήδη στο κατώφλι μας. Οι αποστολές αυτές διαρκούν 2 εβδομάδες έως 8 μήνες, και μας δίνουν πολύ σημαντικά δεδομένα πριν στείλουμε κάποιον στο φεγγάρι. Οι διατροφολόγοι αστροναυτών που υπάρχουν στον κόσμο, είναι μετρημένοι στα δάχτυλα και η Χριστίνα βρίσκεται ανάμεσά τους, πρωτοπόρος σε ένα επάγγελμα πολύ δύσκολο που απαιτεί ευρύτητα γνώσεων, ερευνητική διάθεση και όραμα για τον καινούργιο κόσμο που ανοίγεται στο Διάστημα. Με πτυχίο BSc στη Διατροφή και Διαιτολογία και MSc στη Μοριακή Διατροφή και την Τοξικολογία, θέλησε να εφαρμόσει την επιστήμη της διατροφής σε καινοτόμα project με την επιθυμία και η ίδια να συμβάλλει στην επισιτιστική ασφάλεια και τη βιωσιμότητα στη Γη, αλλά και στο Διάστημα.

Πρόσφατα αναγνωρίστηκε από το Space Generation Advisory Council ως «European Space Leader». Μετά την πρακτική της άσκηση στο Space Medicine Team του European Space Agency (ESA), άρχισε να υποστηρίζει την εκπαίδευση αναλογικών αστροναυτών στο Interstellar Performance Labs, ενώ ταυτόχρονα μελετά για λογαριασμό του Connectomix.bio, πώς μικροοργανισμοί που δεν έχουν υπάρξει μέρος της διατροφής μας μέχρι τώρα, θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια ασφαλή πηγή τροφής.

Οι έρευνες για τη μετοίκησή μας σε άλλους γαλαξίες έχουν βελτιώσει τη διατροφή των αστροναυτών και την ποικιλία της όχι όμως και την αίσθηση της γεύσης τους, που δεν έχει αποκατασταθεί λόγω της έλλειψης βαρύτητας και των συνεπειών της. Με μόνιμα ελαφρά βουλωμένη τη μύτη, οι αστροναύτες σίγουρα θα νοσταλγούν γήινες γεύσεις και μυρωδιές που τις θυσιάζουν στο βωμό της επιστήμης και της ανθρωπότητας. Η Χριστίνα Αριάδνη Βαλαγκούτη ελπίζουμε να βάλει και αυτή με την έρευνά της ένα ακόμα στήριγμα στο νεόδμητο οικοδόμημα του μέλλοντος.

Χριστίνα, εξήγησέ μας τι εννοούμε όταν λέμε διατροφή των αστροναυτών; Γιατί η διατροφή τους είναι διαφορετική;

Οι διαφορετικές συνθήκες δημιουργούν διαφορετικές ανάγκες, και οι αστροναύτες βρίσκονται σε πολύ διαφορετικές συνθήκες από οποιονδήποτε από μας στη Γη. Εχω ασχοληθεί όχι μόνο με το διαιτολόγιό τους πριν, κατά τη διάρκεια, και μετά από μια αποστολή, αλλά και με το πώς ένα ταξίδι στο Διάστημα αλλάζει τον μεταβολισμό ενός ανθρώπου και την όρεξή του για φαγητό. Επίσης, έχω ασχοληθεί με τα τρόφιμα που «επιτρέπονται» στο Διάστημα, μια και θέλουμε φαγητά που αποθηκεύονται εύκολα και τρώγονται εύκολα αλλά δεν χαλάνε εύκολα, και με το τι άλλα τρόφιμα θα μπορούσαμε να προσθέσουμε σε αυτή την λίστα.

Ποιες είναι οι ελλείψεις στοιχείων που παρατηρούνται στον οργανισμό τους;

Ενα από τα μεγαλύτερα προβλήματα των αστροναυτών είναι η απώλεια μυϊκής και οστικής μάζας – όταν δεν χρειάζεται να δουλεύεις ενάντια στη βαρύτητα με κάθε σου κίνηση, οι μύες δεν παίρνουν τα κατάλληλα ερεθίσματα ώστε να παραμείνουν δυνατοί, και το ασβέστιο χάνεται από τα οστά με γρήγορους ρυθμούς. Η επάρκεια βιταμίνης D επίσης διακυβεύεται, καθώς δεν μπορεί να υπάρξει έκθεση στον ήλιο – σε αυτό το υψόμετρο, η ατμόσφαιρα δεν προστατεύει πλέον από την ακτινοβολία UV. Μια ακόμα έλλειψη, αν και όχι στοιχείου, είναι εκείνη των προβιοτικών, των τροφίμων που περιέχουν ζωντανούς μικροοργανισμούς σημαντικούς για τη λειτουργία του πεπτικού μας συστήματος. Για χάρη της επέκτασης της διάρκειας ζωής των τροφίμων, οι αστροναύτες στερούνται αυτούς τους μικροοργανισμούς, καταλήγοντας συχνά με εντερικά προβλήματα.

Πώς μπορεί η επιστήμη της διατροφής να βοηθήσει τους αστροναύτες να αντεπεξέλθουν;

Εφαρμογές της επιστήμης της διατροφής έχουν ήδη δείξει πως τα συμπληρώματα βιταμίνης D είναι αρκετά για να προλάβουν μια ανεπάρκεια κατά τη διάρκεια μιας αποστολής, και αναμένεται να δείξουν ποιο κοκτέιλ προβιοτικών είναι το κατάλληλο για κάθε αστροναύτη. Η επιστράτευση του φαγητού για την επίλυση προβλημάτων πρέπει να γίνει μόνο συνεργιστική με άλλα μέτρα – π.χ. ακόμα και αν ρυθμίσουμε την διατροφή ώστε να μην ευνοεί την απώλεια οστικής μάζας (αρκετή βιταμίνη D, αρκετό ασβέστιο, χαμηλό νάτριο και πρωτεΐνη, υψηλό κάλιο), χωρίς καθημερινή άσκηση δεν θα υπάρξει αποτέλεσμα. Η επιστήμη της διατροφής όμως έχει και άλλες εφαρμογές: μπορεί να συμβάλλει στην καταγραφή των αλλαγών που συμβαίνουν στο σώμα ενός αστροναύτη, ειδικά τις περιβαλλοντικές συνθήκες και τις ορμονικές διαταραχές που επηρεάζουν τον μεταβολισμό και την όρεξη, και να δώσει ένα πρόγραμμα διατροφής που εκτός από πραγματικά αποτελεσματικό, θα είναι ευχάριστο για τον αστροναύτη-καταναλωτή και συνεπώς, εύκολο να εφαρμοστεί. Γιατί κανένα πρόγραμμα διατροφής δεν είναι αποτελεσματικό αν δεν μπορούμε να το ακολουθήσουμε!

Θα θέλαμε να μας αναφέρεις κάποια Space Food Facts

Θα ξεκινήσω από τα ψίχουλα.
*Τα ψίχουλα μπορεί να αποβούν μοιραία! Χωρίς την βαρύτητα, μπορεί να καταλήξουν σε κάποιον αεραγωγό του ανθρώπινου σώματος και να προκαλέσουν ασφυκτικό θάνατο. *Το φαγητό των αστροναυτών είναι συνήθως πολύ πικάντικο, μια και η αίσθηση της γεύσης είναι μειωμένη στο Διάστημα. Το γεύμα που «κάνει θραύση» είναι το shrimp cocktail!
*Είναι δυνατόν να υπάρξει επικοινωνία με σεφ πριν την αποστολή, ο οποίος θα κληθεί να φτιάξει ένα γεύμα που να αρέσει στον αστροναύτη και να το προσαρμόσει για το Διάστημα. Αν αναρωτιέστε γιατί ένας σεφ και όχι η μαμά, είναι επειδή με τους κανόνες υγιεινής που πρέπει να τηρηθούν, η παρασκευή φαγητού δεν είναι εφικτή σε μια οικιακή κουζίνα.
*O πρίγκιπας της Σαουδικής Αραβίας Sultan bin Salman Al Saud είχε πετάξει στο Διάστημα το 1985, μεταφέροντας μαζί του νόστιμους χουρμάδες που έσπασαν την μονοτονία.
*Οι αστροναύτες έχουν και αυτοί θερμιδομετρητή! Κάθε γεύμα έχει ένα barcode στο πακέτο, που μπορεί να σκαναριστεί από την ειδική εφαρμογή, και οι ετικέτες είναι στα αγγλικά και στα ρωσικά. Αν τύχει λοιπόν να μοιραστούν φαγητό ή να «δοκιμάσουν μια μπουκιά» από κάποιον άλλο, δυσκολεύει η ακριβής καταγραφή της διατροφής.

Εχουν όλα αυτά κάποια εφαρμογή στη Γη;

Φυσικά! Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι αστροναύτες, παρόλο που φαίνονται εξωπραγματικές, είναι παρόμοιες αν το καλοσκεφτούμε με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν πολλοί άνθρωποι στη Γη. Ενα φαγητό εύκολο να διατηρηθεί, πρακτικό στη μετακίνηση και στην κατανάλωση, και θρεπτικό, είναι λύση και για ανθρώπους σε οποιαδήποτε ακραία συνθήκη – στρατιώτες, διασώστες, θύματα φυσικών καταστροφών. Πληθυσμοί που είναι απομονωμένοι, είτε λόγω γεωγραφίας είτε λόγω κάποιας συμπλοκής, μπορούν να επωφεληθούν αφάνταστα από κάποια τεχνολογία παραγωγής φαγητού, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί στον Διαστημικό Σταθμό. Ακόμα, το Διάστημα, όντας ένα περιβάλλον με εξαιρετικούς περιορισμούς από άποψη πόρων, μπορεί να δώσει το έναυσμα για μια ανακάλυψη ενός συστήματος παραγωγής τροφής, που ανακυκλώνει σε μεγάλο βαθμό τα παραπροϊόντα του, δίνοντάς μας μια λύση για την κλιματική αλλαγή, και μια εναλλακτική για το τρομερά μη βιώσιμο σύστημα παραγωγής φαγητού στο οποίο βασιζόμαστε αυτή τη στιγμή.

Η πορεία σου έως τώρα:

Πάντα ήξερα ότι ήθελα να ασχοληθώ με κάτι σχετικό με τη βιολογία. Επίσης, πάντα υπήρχε ένας βαθύς σεβασμός για τους ανθρώπους που βρίσκονται σε ακραίες συνθήκες για χάρη της επιστήμης ή της ασφάλειάς μας. Η επιστήμη της Διαιτολογίας με διάλεξε εκείνη μέσω του συστήματος των Πανελληνίων, και εν τέλει αποδείχθηκε, ότι είχε ένα πάρα πολύ ταιριαστό πρόγραμμα μαθημάτων, το οποίο «παντρεύτηκε» με το ενδιαφέρον για ανθρώπους σε ακραίες συνθήκες, όταν συνειδητοποίησα ότι δεν υπάρχει πρόνοια επαρκούς σίτισης για τα θύματα φυσικών καταστροφών ή για τους ανθρώπους που τους συνδράμουν με κίνδυνο της ζωής τους. Η ενασχόληση με το Διάστημα, την πιο ακραία συνθήκη, πέρα από το ότι την βρήκα συναρπαστική και θα ήθελα να την συνεχίσω, μου προσέφερε εφόδια και γνώσεις που σίγουρα θα βρουν εφαρμογή σε όλο το εύρος των επιστημονικών ενδιαφερόντων μου.