Αφήσαμε για λίγο τα σχέδιά μας για τους ορεινούς χριστουγεννιάτικους προορισμούς στην άκρη και ταξιδέψαμε στα ακριτικά και ιστορικά Ψαρά. Με φόντο το απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου μας, συνομιλήσαμε με τον δήμαρχο της ιστορικής νήσου Κωνσταντίνο Βρατσάνο για την καθημερινότητα των Ψαριανών, κυρίως τον χειμώνα, αλλά και για το πώς γιορτάζουν στο πανέμορφο νησί την περίοδο των Χριστουγέννων.

Τα Ψαρά είναι ένα μοναδικό νησί με μεγάλη ιστορία, εκπληκτικές παραλίες και νόστιμο φαγητό που βασίζεται στα προϊόντα του νησιού.

Ονειρικά παραδοσιακά αιγαιοπελαγίτικα σπίτια, λευκά και γαλάζια που δένουν αρμονικά με τις παραλίες και την καταγάλανη θάλασσα.

Το νησί συνδέεται στενά με την Ελληνική Επανάσταση του 1821, καθώς ήταν μία από τις τρεις ναυτικές δυνάμεις που συμμετείχαν στον αγώνα. Η πρωτεύουσα του νησιού βρίσκεται νότια των Ψαρών και είναι χτισμένη σε αμφιθεατρική διάταξη γύρω από το κεντρικό λιμάνι. Η κεντρική πλατεία της πόλης είναι γνωστή ως «Ηρώων» και περιβάλλεται από χαμηλά λευκά σπίτια. Κοντά στη Χώρα, στη χερσόνησο του Παλαιόκαστρου, μπορείτε να δείτε το Μνημείο του Ολοκαυτώματος στην περίφημη Μαύρη Ράχη.

Κύριε δήμαρχε, μπορείτε να μας συστήσετε επιγραμματικά τα ηρωικά Ψαρά;

Η ηρωική νήσος Ψαρών ανήκει στο νομό Χίου, της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου. Είναι ένα μικρό νησί της ελληνικής επικράτειας με έκταση 42 τ. χλμ. και βρίσκεται σε απόσταση 10 ν.μ. δυτικά-βορειοδυτικά της Χίου. Στην επικράτειά του συμπεριλαμβάνονται ακατοίκητες, μικρές νησίδες με μεγαλύτερη σε μέγεθος τη νησίδα Αντίψαρα.
Τα Ψαρά κατοικούνται από τη Μυκηναϊκή Περίοδο (1660 π.Χ.) ενώ υπάρχουν ενδείξεις για προγενέστερη παρουσία ανθρώπων. Οι ασχολίες των κατοίκων περιλάμβαναν στην αρχή την αγροτοκτηνοτροφία. Στη συνέχεια στράφηκαν στη θάλασσα και στις ναυτικές δραστηριότητες και στην πορεία κατόρθωσαν να αναπτύξουν σε σπουδαίο βαθμό το εμπόριο.
Κατά τη Βυζαντινή Περίοδο και στη συνέχεια υπό τον οθωμανικό ζυγό τα Ψαρά γνώρισαν ιδιαίτερη άνθηση χάρη στην ονομαστή ικανότητα του εμπορικού τους στόλου. Ο πληθυσμός των Ψαρών μέχρι τα γεγονότα του ολοκαυτώματος ήταν της τάξης των 25.000 κατοίκων.
Ο ηρωικός χαρακτήρας και η αγάπη για την πατρίδα συνέβαλαν καθοριστικά στη στελέχωση του επαναστατικού στόλου και οι επιτυχίες έναντι του οθωμανικού στόλου έμειναν στην Ιστορία. Η μαχητικότητα και η αποδοτικότητα αυτή οδήγησαν στην απόβαση του τουρκικού στόλου στο νησί που είχε ως αποτέλεσμα το Ολοκαύτωμα των Ψαρών στις 22 Ιουνίου του 1824: Το νησί κάηκε από άκρη σε άκρη και όσοι κάτοικοι -κυρίως γυναικόπαιδα και ηλικιωμένοι- κατάφεραν να αποδράσουν διασκορπίστηκαν στη Σύρο, στον Πειραιά και στην Εύβοια. Τα Ψαρά επανακατοικήθηκαν περί το 1830.
Σήμερα, κατοικούν στο νησί περί τους 420 μόνιμους κατοίκους. Από την άνοιξη και μετά, μέχρι και τις πρώτες ημέρες του Φθινοπώρου, ο πληθυσμός αυξάνεται καθώς έρχονται Ψαριανοί που διαμένουν στον Πειραιά αλλά και επισκέπτες / φίλοι του νησιού μας για τις διακοπές τους. Την περίοδο αιχμής το νησί μας τριπλασιάζει περίπου τον πληθυσμό του.

Ποια είναι η καθημερινότητα ενός Ψαριανού; Πώς κυλάει η ζωή στα ιστορικά Ψαρά τον χειμώνα;

Η καθημερινότητα στα Ψαρά αναλώνεται στις πρωινές ασχολίες των κατοίκων και στις μεσημβρινές συνεστιάσεις σε κάποιο από τα καφενεία – εστιατόρια του οικισμού. Τα απογεύματα οι άνθρωποι συναντιούνται στην πλατεία ή μαζεύονται σε σπίτια. Ο Δήμος μας σε συνεργασία με τον πολιτιστικό μας σύλλογο φροντίζει για την διοργάνωση πολλών εκδηλώσεων στη διάρκεια του χειμώνα με την ευκαιρία γιορτών και επετείων προκειμένου να περνά ο χρόνος των κατοίκων ευχάριστα και δημιουργικά.

Πού βασίζεται η οικονομία του νησιού;

Η ναυτοσύνη είναι στο αίμα του Ψαριανού. Στην πλειονότητά τους οι νέοι ασκούν το επάγγελμα του ναυτικού και υπηρετούν στον εμπορικό στόλο ως αξιωματικοί. Η «προπέλα» κινεί βασικά την οικονομία του νησιού μας. Οι κάτοικοι ασχολούνται επίσης με την αλιεία, την κτηνοτροφία και τη μελισσοκομία, η οποία τα τελευταία χρόνια γνωρίζει ιδιαίτερη άνθιση. Η ενασχόληση με τον τουρισμό αποτελεί μια επίσης δραστηριότητα που βοηθά σε σημαντικό βαθμό στην οικονομική βιωσιμότητα των Ψαρών.

Πείτε μας για τους τομείς της εκπαίδευσης και της ιατροφαρμακευτικής κάλυψης.

Στα Ψαρά λειτουργούν ένα Νηπιαγωγείο, ένα Δημοτικό σχολείο και ένα Γυμνάσιο με λυκειακές τάξεις. Οι κτιριακές υποδομές είναι σε πολύ καλό βαθμό μιας και εκτελούνται τακτικές συντηρήσεις. Η αναλογία εκπαιδευτικού με αριθμού μαθητών είναι θα λέγαμε ιδανική για την επίτευξη του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος.
Στην επόμενη τριετία είναι προγραμματισμένη η λειτουργία ενός σύγχρονου κέντρου πρωτοβάθμιας περίθαλψης το οποίο, με την κατάλληλη στελέχωση, θα αναβαθμίσει σημαντικά τις υπηρεσίες που παρέχονται από το Ιατρείο του νησιού. Σήμερα, υπηρετούν δύο γιατροί και μια νοσηλεύτρια, οι οποίοι παρέχουν την πρωτοβάθμια φροντίδα. Εκτακτα ή βαρύτερα περιστατικά εξυπηρετούνται μέσω αεροδιακομιδής από το Νοσοκομείο της Χίου.
Παράλληλα, τρεις φορές το χρόνο έρχονται στα Ψαρά εθελοντικά ιατρικά κλιμάκια και εκτελούν ειδικότερες εξετάσεις και θεραπείες στους κατοίκους.

Πώς κυλάει η ζωή στα ιστορικά Ψαρά τον χειμώνα; Είναι εύκολος ο χειμώνας στο ιστορικό νησί;

Δεν θα σας ωραιοποιήσω την κατάσταση. Ο χειμώνας στα Ψαρά είναι δύσκολος, όπως και σε όλα τα μικρά και απομονωμένα νησιά της πατρίδας μας. Το αίσθημα της απομόνωσης είναι έντονο. Εχουν υπάρξει φορές που οι ακραίες καιρικές συνθήκες με τους δυνατούς ανέμους έχουν απαγορέψει τον απόπλου ακόμη και του μεγάλου πλοίου στο νησί, ενώ τη τοπική ακτοπλοϊκή μας σύνδεση με την κοντινή Χίο, φαντάζει και αυτή δύσκολη. Οταν διακόπτεται η (καθημερινή) συγκοινωνία για διάστημα μεγαλύτερο της εβδομάδας μπορεί να υπάρξουν ελλείψεις σε βασικά αγαθά. Παρά τις δυσκολίες όμως η καθημερινότητα των κατοίκων δεν επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό το χειμώνα. Οι συναναστροφές και οι «βεγγέρες» είναι στην ημερήσια διάταξη.

Πώς είναι τα Χριστούγεννα στα Ψαρά; Τι εκδηλώσεις υπάρχουν και ποια ντόπια έθιμα αναβιώνουν;

Τα Χριστούγεννα στα Ψαρά είναι μαγικά και ονειρικά. Είναι μια όμορφη εποχή του χρόνου που μας γεμίζει πάντα με προσμονή, χαρά, αγάπη και ελπίδα. Συγγενείς και φίλοι επιστρέφουν στο νησί για να περάσουμε μαζί τις άγιες μέρες. Ο οικισμός στολίζεται και πολλές εκδηλώσεις οργανώνονται. Φέτος, αξιωθήκαμε και φωταγωγήσαμε το Χριστουγεννιάτικο Δέντρο μας στην κεντρική πλατεία του νησιού μας. Ο Αγιος Βασίλης μας επισκέφθηκε και χάρισε δώρα αλλά και αναμνηστικές φωτογραφίες στους μικρούς Ψαριανούς, ενώ απολαύσαμε και γλυκά και κεράσματα από τον Μορφωτικό Σύλλογο του νησιού μας.
Φροντίζουμε πάντα με ευλάβεια να αναβιώνουμε τα έθιμα και τις παραδόσεις μας που αφθονούν στο νησί μας. Αξίζει να σας αναφέρω ενδεικτικά: τα ιδιαίτερα Ψαριανά Κάλαντα Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς, το στολισμό και την περιφορά του καραβιού την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, τις πρωτοχρονιάτικες επισκέψεις σε όλα τα σπίτια του οικισμού.

Αφού περάσουμε τον χειμώνα μας, κύριε δήμαρχε, υπάρχουν κάποια σχέδια προς υλοποίηση και είναι αισιόδοξα τα «μηνύματα» για το επερχόμενο καλοκαίρι;

Τα τελευταία χρόνια έχει καταβληθεί μεγάλη προσπάθεια για την αναβάθμιση του νησιού σε κάθε επίπεδο και βρίσκονται πολλά έργα σε εξέλιξη. Ολοκληρώνονται οι εργασίες κατασκευής των βασικών υποδομών της ύδρευσης και αποχέτευσης του οικισμού και αναβαθμίζεται καταλυτικά το οδικό δίκτυο. Με τη συνδρομή της Γενικής Γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής επαναπροσδιορίστηκε το σύστημα υδροδότησης του οικισμού με αρίστης ποιότητας νερό. Εχοντας λύσει τα ζητήματα των βασικών υποδομών βρισκόμαστε στο στάδιο ωρίμανσης έργων που αφορούν στην ανάπλαση του παραλιακού μετώπου, στην ανάπλαση των κοινόχρηστων χώρων, στις αποκαταστάσεις μνημείων, στην κατασκευή νέου ιατρείου και κλειστής αίθουσας αθλητικών δραστηριοτήτων. Επίσης, ετοιμάζεται ένας σημαντικός εκσυγχρονισμός των ψηφιακών υποδομών του Δήμου μας ο οποίος θα αναβαθμίσει την αλληλεπίδραση του Δήμου με τους κατοίκους και τους επισκέπτες. Η αναβάθμιση της συγκοινωνίας και η έλευση των υδροπλάνων θα αποτελέσουν σημαντικά βήματα στην περαιτέρω τουριστική ανάπτυξη του νησιού μας.

Κλείνοντας κ. δήμαρχε και αφού σας ευχαριστήσω θερμά για τον χρόνο και την τόσο ενδιαφέρουσα συζήτησή μας, θα ήθελα ένα δικό σας μήνυμα προς τους αναγνώστες μας για την πιο όμορφη γιορτή του χρόνου.

Θα ήθελα και εγώ να σας ευχαριστήσω για την ευκαιρία που μου δίνετε να παρουσιάσω τον ηρωικό μας τόπο στους συμπατριώτες μας του εξωτερικού. Εύχομαι οι άγιες ημέρες που έρχονται να μας χαρίσουν φώτιση και δημιουργία, ειρήνη και αγάπη. Εννοιες που φαντάζουν από τη μια τετριμμένες κι από την άλλη τόσο επίκαιρες. Η ενότητα, η ομοψυχία, η αισιοδοξία και η σκληρή δουλειά αποτελούν τα κλειδιά για την αντιμετώπιση των όποιων δυσκολιών αντιμετωπίζει ο καθένας από μας τόσο σε προσωπικό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο.

* Ο Κώστας Βρατσάνος γεννήθηκε στη Χίο το 1967 από τον Γεώργιο και τη Ευαγγελία Βρατσάνου, το γένος Κουτσοδόντη.
Τελείωσε το Δημοτικό και το Γυμνάσιο στα Ψαρά, ενώ το 1985, αποφοίτησε από το 1ο Λύκειο Χίου. Την ίδια χρονιά εισήχθη στην Ράλλειο Παιδαγωγική Ακαδημία Πειραιά όπου και αποφοίτησε το 1987. Από το 1991 εργάζεται στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, ενώ από το σχολικό έτος 1992-1993 αναλαμβάνει προϊστάμενος του Δημοτικού Σχολείου Ψαρών.
Στο πλαίσιο του προγράμματος της επαγγελματικής αναβάθμισης των εκπαιδευτικών (εξομοίωση) το 2007 παίρνει το πτυχίο του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Στις δημοτικές εκλογές του 2002 και του 2006, εκλέγεται δημοτικός σύμβουλος με τον συνδυασμό «Ψαριανή Αναγέννηση». Διετέλεσε 6 χρόνια πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Ψαρών (2003-2004 και 2007-2010). Επικεφαλής του συνδυασμού «Ψαρά – Νέα Εποχή» κέρδισε στις δημοτικές εκλογές του 2010 και του 2014 με ποσοστό 53,79% και 51,29%, αντίστοιχα.

Info: psara2@otenet