Η δουλειά του Δρα Κωνσταντίνου Χριστοδουλίδη, MBChB, MRCP, PhD, ενός πολύ σημαντικού ερευνητή, που διαπρέπει στην Μ. Βρετανία, επικεντρώνεται στην κατανόηση, του πώς η παχυσαρκία οδηγεί στην ανάπτυξη διαβήτη και καρδιαγγειακών παθήσεων και ο στόχος του είναι να αναπτύξει νέες θεραπείες για την παχυσαρκία και τις καρδιομεταβολικές ασθένειες.

Η έρευνά του στοχεύει στην κατανόηση τού πώς μια οικογένεια αυξητικών παραγόντων, γνωστή ως Wnts, ρυθμίζει τον αριθμό των λιποκυττάρων και την κατανομή εντός του σώματος, δύο βασικούς καθοριστικούς παράγοντες της ευαισθησίας σε καρδιομεταβολική νόσο, που σχετίζεται με την παχυσαρκία. Για να το πετύχει αυτό με την ομάδα του έκαναν ανθρώπινες γενετικές και φυσιολογικές προσεγγίσεις, συνοδευόμενες από λειτουργικές μελέτες σε κυτταρικά μοντέλα ειδικά για την αποθήκη ανθρώπινου λίπους. Πρόσφατα εντόπισαν έναν βασικό υποδοχέα Wnt, το LRP5, ως ένα νέο γονίδιο κατανομής ανθρώπινου λίπους. Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον, ότι το LRP5 είναι ένας τρέχων στόχος φαρμάκων για τη θεραπεία της οστεοπόρωσης που απεικονίζει τις πολλαπλές δυνατότητες που έχει η έρευνα.

Ο Δρ Κωνσταντίνος Χριστοδουλίδης κατάγεται από την Κύπρο, αλλά μετακόμισε στη Μ. Βρετανία σε νεαρή ηλικία για να σπουδάσει Ιατρική στο Μάντσεστερ. Εκανε το διδακτορικό του στο Κέμπριτζ, στα εργαστήρια του καθηγητή Antonio Vidal Puig και του καθηγητή Sir Stephen O’Rahilly και στη συνέχεια μετακόμισε στην Οξφόρδη, για να κάνει εκπαίδευση στον Διαβήτη και την Ενδοκρινολογία. Σήμερα είναι κλινικός ερευνητής στο British Heart Foundation, λέκτορας έρευνας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και επίτιμος σύμβουλος Ενδοκρινολογίας και Διαβήτη στα νοσοκομεία του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης στο NHS. Τον καλωσορίζουμε για πρώτη φορά στον «Ε.Κ.» και στο αφιέρωμά μας για τον Διαβήτη.

Κύριε Χριστοδουλίδη, τι σας παρακίνησε να ασχοληθείτε με την Ενδοκρινολογία;

Οταν ξεκίνησα την ιατρική μου εκπαίδευση άλλαξα μερικές ειδικότητες. Η Ενδοκρινολογία είχε μεγαλύτερη απήχηση επειδή με γοήτευαν οι ορμόνες και οι βρόχοι ορμονικής ανάδρασης, ως μέσο ενδοοργανικής επικοινωνίας. Μου άρεσε επίσης το γεγονός, ότι πολλές ενδοκρινικές διαταραχές είναι εύκολα θεραπεύσιμες, π.χ. με την αντικατάσταση ελλιπών ορμονών ή τη βελτίωση της περίσσειας ποσότητας ορμονών με ιατρικά ή χειρουργικά μέσα.

Οι άνθρωποι είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σήμερα στον σακχαρώδη διαβήτη; Τι έχει προκαλέσει την έκρηξή του παγκοσμίως και ποιες επιδημιολογικές διαφορές παρατηρούνται μεταξύ των τύπων του;

Σε γενικές γραμμές, υπάρχουν δύο τύποι διαβήτη. Διαβήτης τύπου 1, όπου το ανοσοποιητικό σύστημα του σώματος επιτίθεται και καταστρέφει τα κύτταρα που παράγουν ινσουλίνη και ο διαβήτης τύπου 2, όταν η ανταπόκριση των κυττάρων του σώματος στην ινσουλίνη μειώνεται και το σώμα δεν μπορεί να το αντισταθμίσει, παράγοντας αρκετή ινσουλίνη. Περίπου το 90% των ατόμων με διαβήτη έχουν διαβήτη τύπου 2 και περίπου το 8% έχουν διαβήτη τύπου 1. Περίπου το 2% των ατόμων με διαβήτη έχουν σπανιότερους τύπους διαβήτη. Η δραματική αύξηση της επίπτωσης του διαβήτη κατά τις τελευταίες δεκαετίες οφείλεται κυρίως στην αυξημένη επίπτωση του διαβήτη τύπου 2, που οφείλεται στην επιδημία της παχυσαρκίας.

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι πολυπαραγοντική νόσος;

Ναι. Οι παράγοντες κινδύνου για διαβήτη τύπου 1 περιλαμβάνουν το οικογενειακό ιστορικό (δηλαδή γενετικό υπόβαθρο) και την ηλικία. Αναπτύσσεται συνήθως σε παιδιά, εφήβους ή νεαρούς ενήλικες. Από την άλλη πλευρά, οι παράγοντες κινδύνου για διαβήτη τύπου 2 περιλαμβάνουν θετικό οικογενειακό ιστορικό, υπέρβαρα άτομα και σωματικά ανενεργά. Ο διαβήτης τύπου δύο είναι επίσης πιο συχνός σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας.

Το Κέντρο Ενδοκρινολογίας, Διαβήτη και Μεταβολισμού του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης θεωρείται ένα από τα καλύτερα στον Κόσμο. Θα θέλαμε να μας πείτε πόσο έχουν προχωρήσει οι έρευνες για την νόσο του διαβήτη στον χώρο σας;

Οι επιστήμονες του Κέντρου της Οξφόρδης για τον Διαβήτη, την Ενδοκρινολογία και τον Μεταβολισμό (OCDEM) συνέβαλαν καθοριστικά στη διεξαγωγή γενετικών μελετών μεγάλης κλίμακας για τον εντοπισμό νέων γονιδίων ευαισθησίας για διαβήτη τύπου 2, εκτός από τη διεξαγωγή κλινικών δοκιμών μεγάλης κλίμακας για την αξιολόγηση νέων θεραπειών για τον διαβήτη. Εκτός από τη συνέχιση αυτών των προσπαθειών, η εργασία στο κέντρο διερευνά επίσης μηχανισμούς που ρυθμίζουν την κατανομή του λίπους, που αποτελεί σημαντικό και ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για διαβήτη τύπου 2 και καρδιαγγειακές παθήσεις. Οι επιστήμονες στο OCDEM προσπαθούν επίσης να κατανοήσουν τους υποκείμενους μηχανισμούς για την ανάπτυξη λιπώδους ηπατικής νόσου, η οποία μπορεί να είναι πρόδρομος ή να συνοδεύει τον διαβήτη τύπου 2 και μπορεί να εξελιχθεί σε στεατοηπατίτιδα και κίρρωση του ήπατος. Τέλος, η εργασία στο κέντρο διερευνά τις επιδράσεις του κιρκάδιου ρολογιού στον μεταβολισμό και πώς αποτυγχάνουν οι παγκρεατικές νησίδες, που ρυθμίζουν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα μέσω της έκκρισης ινσουλίνης και γλυκαγόνης κατά την ανάπτυξη του διαβήτη τύπου 1 και τύπου 2.

Ποια είναι η δική σας συμβολή στην έρευνα για την νόσο του διαβήτη;

Οπως τονίστηκε παραπάνω, η κατανομή λίπους είναι ένας ισχυρός και ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου για διαβήτη τύπου 2 και καρδιαγγειακές παθήσεις, επειδή τα άτομα με παχυσαρκία στο άνω μέρος του σώματος (σε σχήμα μήλου, συνήθως άνδρες) διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να αναπτύξουν αυτές τις ασθένειες, ενώ τα άτομα με λίπος στο κάτω μέρος του σώματος η διανομή (σε σχήμα αχλαδιού, συνήθως γυναίκες) προστατεύονται. Η κύρια συμβολή του εργαστηρίου μου στον τομέα μέχρι σήμερα, ήταν η αναγνώριση γονιδίων και κυτταρικών μηχανισμών που εμπλέκονται στη ρύθμιση της κατανομής του λίπους στον άνθρωπο. Ο μελλοντικός μας στόχος είναι να στοχεύσουμε ορισμένα από αυτά τα γονίδια, π.χ. μέσω φαρμάκων για την πρόληψη ή/και τη βελτίωση της ανάπτυξης διαβήτη τύπου 2 και καρδιαγγειακών παθήσεων.

Τι είναι τα λιποκύτταρα και ποια είναι η λειτουργία τους;

Τα λιποκύτταρα είναι το κύριο κυτταρικό συστατικό του λιπώδους ιστού (λιπώδης ιστός). Η κύρια λειτουργία τους είναι να αποθηκεύουν τις υπερβολικές θερμίδες με τη μορφή λιπιδίων μετά το φαγητό και να απελευθερώνουν αυτές τις θερμίδες, για χρήση από άλλα όργανα, όπως οι μύες κατά τη διάρκεια της άσκησης, της νηστείας και της πείνας. Είναι ενδιαφέρον, ότι τα λιποκύτταρα στο κάτω μέρος του σώματος, φαίνεται να αποθηκεύουν λίπος πιο αποτελεσματικά από ότι τα λιποκύτταρα στο πάνω μέρος του σώματος. Τα λιποκύτταρα είναι πλέον αναγνωρισμένο, ότι εκκρίνουν έναν αριθμό ορμονών, οι οποίες ρυθμίζουν το σωματικό βάρος και το μεταβολισμό. Αυτά περιλαμβάνουν τη λεπτίνη, η οποία ρυθμίζει την όρεξη και την αδιπονεκτίνη, η οποία μπορεί να αυξήσει την ανταπόκριση του οργανισμού στην ινσουλίνη.

Πώς η παχυσαρκία οδηγεί στην ανάπτυξη διαβήτη και καρδιαγγειακών παθήσεων;

Κατά τη μακροχρόνια υπερκατανάλωση τροφής, υπερβολικές θερμίδες αποθηκεύονται στα λιπώδη κύτταρα, τα οποία είναι το κύριο κυτταρικό συστατικό του λιπώδους ιστού, ως λιπίδια (λίπος). Ωστόσο, κάθε άτομο έχει έναν περιορισμένο αριθμό λιποκυττάρων, ο οποίος πιστεύεται ότι καθορίζεται από την ύστερη εφηβεία. Μόλις ξεπεραστεί η ικανότητα των λιποκυττάρων να αποθηκεύουν λίπος, όπως στην παχυσαρκία, τα λιπίδια διαχέονται στην κυκλοφορία και αποθηκεύονται ακατάλληλα στο ήπαρ, στους μύες, στο πάγκρεας και στα αιμοφόρα αγγεία. Αυτό οδηγεί σταδιακά στην ανάπτυξη διαβήτη τύπου 2 επειδή η ανταπόκριση των κυττάρων του σώματος στην ινσουλίνη μειώνεται (π.χ. μυς, συκώτι) και το σώμα (πάγκρεας) δεν μπορεί να το αντισταθμίσει παράγοντας αρκετή ινσουλίνη. Εχει επίσης ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη λιπώδους ήπατος και καρδιαγγειακών παθήσεων.

Η ανακάλυψη της ινσουλίνης και η θεραπευτική της αξία θα λέγαμε ότι είναι μια επιστημονική εποποιία του 20ού αιώνα; Ποια είναι η πρόοδος και οι εξελίξεις της επιστήμης στην νόσο σήμερα;

Γενετικές μελέτες σε μεγάλες ανθρώπινες ομάδες έχουν μέχρι σήμερα ταυτοποιήσει συλλογικά εκατοντάδες γονίδια που ρυθμίζουν την ευαισθησία στον διαβήτη τύπου 1 και τύπου 2, καθώς και την παχυσαρκία και την κατανομή του λίπους. Οι επιστήμονες εργάζονται τώρα, για να μεταφράσουν αυτά τα ευρήματα σε νέες θεραπείες για αυτές τις διαταραχές. Αλλα ορόσημα στη διαχείριση του διαβήτη ήταν: 1) η χρήση τεχνολογίας στη θεραπεία του διαβήτη τύπου 1 με τη χρήση του τεχνητού παγκρέατος. Το τελευταίο παρακολουθεί συνεχώς τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, υπολογίζει την απαιτούμενη ποσότητα ινσουλίνης και παρέχει αυτόματα ινσουλίνη μέσω μιας αντλίας. 2) Η χρήση φαρμάκων ινκρετίνης (incretin drugs), τα οποία περιλαμβάνουν αγωνιστές του υποδοχέα πεπτιδίου 1 (GLP1) τύπου γλυκαγόνης σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2. Κλινικές μελέτες έχουν δείξει, ότι εκτός από τη μείωση της γλυκόζης, αυτά τα φάρμακα μπορούν να προάγουν τη δραματική απώλεια βάρους τόσο σε ασθενείς με (και χωρίς) διαβήτη και 3) Η δημοσίευση δεδομένων μεγάλων κλινικών δοκιμών, που καταδεικνύουν ευεργετικές επιδράσεις για καρδιαγγειακά και νεφρικά αποτελέσματα σε ασθενείς με διαβήτη τύπου δύο, με θεραπείες μείωσης της γλυκόζης – αναστολείς συν-μεταφορέα αντίθεσης νατρίου-γλυκόζης (SGLT2) και αγωνιστές υποδοχέα GLP1.

Οι άνθρωποι οι οποίοι έχουν κληρονομικότητα στην νόσο θα την αναπτύξουν οπωσδήποτε, ή υπάρχουν τρόποι να την αναχαιτίσουν;

Οχι. Αυτό το σημείο είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τον διαβήτη τύπου 2. Οπως ανέφερα παραπάνω, το υπερβολικό βάρος και η έλλειψη άσκησης αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2 σε ευαίσθητα άτομα. Το συμπέρασμα σε αυτό είναι, ότι η διατήρηση ενός υγιούς βάρους και η άσκηση, μπορούν να αποτρέψουν την ανάπτυξη και ακόμη και να αναστρέψουν τη νόσο σε άτομα υψηλού κινδύνου.

Email:[email protected]