Ο Δρ Σταύρος Μπασέας, πρόεδρος της Sound World Solutions που παρουσιάσαμε στον «Ε.Κ.» στις 8 Σεπτεμβρίου του 2022, για την συνεισφορά του σε μια προσπάθεια πολλών ετών, ώστε τα ακουστικά βαρηκοΐας να διατίθενται χωρίς ιατρική συνταγή, είναι ένας καλλιεργημένος και συγκροτημένος άνθρωπος, με τρυφερή ματιά στον Κόσμο, στους ανθρώπους και κυρίως στους Ελληνες, στην Ελλάδα και στις νέες γενιές των Ελληνοαμερικανών, για τις οποίες αγωνίζεται, μαζί με άλλους, μέσα από την άμετρη προσφορά του στα σχολεία.

Η συνέντευξή του είναι μια από καρδιάς πρόταση και έκκληση στις ελληνικές κοινότητες, να προστατέψουν πάση θυσία την ελληνική ταυτότητα, που χάραξαν περήφανα με δάκρυα και αγώνες οι πρώτοι μετανάστες στον χάρτη της Αμερικής.

Μπασέας Σταύρος: Οι επικλήσεις στην ελληνική εθνική μας συνείδηση δεν είναι αρκετός λόγος για να μας ωθήσει στην διατήρηση των σχολείων μας.

Ο Ελληνισμός μαζί με τις εκκλησίες έφτιαξε και σχολεία για να στείλει τα παιδιά του να μάθουν γράμματα. Πολλά από τα σχολεία έχουν τώρα κλείσει. Υπάρχουν όμως και αρκετά που παραμένουν και μερικά που φαίνεται να παίρνουν το πάνω χέρι. Εδώ λοιπόν πρέπει να δούμε τι γίνεται για να σχεδιάσουμε μια στρατηγική για το μέλλον, πέρα και πάνω από φθηνές εκκλήσεις στο εθνικό μας καθήκον. Τα παιδιά και τα εγγόνια μας δεν φαίνεται να συμμερίζονται την αγωνία μας για την διατήρηση του Ελληνισμού όπως εμείς οι παλαιότεροι, και κυρίως δεν στέλνουν τα παιδιά τους στα σχολεία μας. Στο Σικάγο τα τελευταία 10 χρόνια έγινε μια γιγάντια προσπάθεια για να σωθούν τα τέσσερα ημερήσια οκτατάξια σχολεία. Μάθαμε πολλά και εδώ θα συζητήσουμε μερικά που θεωρώ κοινά για όλη την Αμερική.

Ιδρύματα που αναφέρονται στην Ομογένεια και όχι στην Ελλάδα

Οι εθνοτοπικοί σύλλογοι και ομοσπονδίες της Ομογένειας, δυστυχώς, δεν μπόρεσαν να εξελιχθούν και να προσαρμοστούν στις καινούργιες εποχές. Η αναφορά τους παρέμειναν πάντα προς στην Ελλάδα, δεν μπόρεσαν να εξελιχθούν σε συλλόγους των Ελλήνων της Αστόριας ή του βόρειου Σικάγο με αναφορές στις εδώ γειτονιές τους και τα ιδρύματά μας και όχι στα χωριά ή στις πόλεις της πατρίδας που άφησαν πίσω οι πρώτης γενιάς μετανάστες. Το σημαντικότερο ίδρυμα της Ομογένειας είναι η Εκκλησία. Ομως το σπουδαίο αυτό ίδρυμα δεν μπορεί να έχει μέλλον χωρίς την παρουσία άλλων, κυρίως αυτοτελών ιδρυμάτων, με τα οποία να συσχετίζεται. Τέτοια ιδρύματα είναι τα κοινωφελή ιδρύματα, τα γηροκομεία, τα μουσεία, τα πολιτιστικά κέντρα, οι επαγγελματικοί σύλλογοι, οι ελληνικές έδρες στα πανεπιστήμια και κυρίως τα σχολεία. Σήμερα η διατήρηση ενός σχολείου είναι πολύ πιο ακριβή υπόθεση από την διατήρηση των ναών. Πρέπει, οι ομογενείς να αναλάβουν αυτό το κόστος προτού να είναι αργά και κλείσουν τα απομένοντα σχολεία. Δεν πρέπει να περιμένουμε την Εκκλησία να σηκώσει το βάρος των σχολείων μας γιατί δεν μπορεί.

Η αξία του ελληνικού brand στην ευρύτερη κοινωνία

Το πρόβλημα με τα σχολεία δεν είναι μόνο οικονομικό (το πείραμα στο Σικάγο το επιβεβαιώνει), είναι κυρίως η δημιουργία καινούργιου οράματος για τα σχολεία. Οραμα που θα συμμερίζονται τα παιδιά και εγγόνια μας καθώς και άλλοι μη ελληνικής καταγωγής Αμερικανοί που τώρα δεν έχουν πρόβλημα να στείλουν τα παιδιά τους στο Λατινικό ή Γαλλικό ή άλλο ιδιωτικό σχολείο. Γιατί και τα δικά μας σχολεία να μην είναι στις επιλογές τους; Το ελληνικό brand δεν είναι πρόβλημα, γιατί είναι τουλάχιστον ισάξιο με τα παραπάνω brands και η πρόσφατη εμπειρία μας στο Σικάγο το επιβεβαιώνει. Ηδη και τα τέσσερα ημερήσια σχολεία στο Σικάγο έχουν αρκετούς μη ελληνικής καταγωγής μαθητές, οι οποίοι παίρνουν υποχρεωτικά μαθήματα Ελληνικής Γλώσσας. Γιατί έρχονται οι μη Ελληνες στα σχολεία μας και μαθαίνουν και Ελληνικά; Ισως αν ψάξουμε εδώ μπορεί να βρούμε τους καινούργιους δρόμους και όραμα για το μέλλον των σχολείων μας. Αυτό που μετράει είναι η ποιότητα της εκπαίδευσης, οι μικρές τάξεις, η ζεστασιά και η συνακόλουθη πειθαρχία, η κοινωνικότητα της παρέας, η έκθεση σε μια άλλη κουλτούρα/γλώσσα και η βαρύτητα το brand, του ελληνικού πολιτισμού. Ολα αυτά, τα σχολεία μας τα έχουν, αλλά δεν είναι γνωστό όσο πρέπει και δεν έχουμε συνειδητοποιήσει ότι αυτά είναι οι βάσεις για το καινούργιο όραμα.

Τι έγινε στα σχολεία μας στο Σικάγο κυρίως τα τελευταία δέκα χρόνια.

Στο Σικάγο, ευτυχώς, και τα τέσσερα ημερήσια σχολεία που άρχισαν από τον περασμένο αιώνα παραμένουν βελτιούμενα παρ’ όλο που πέρασαν και περνούν από σαράντα κύματα. Μαθαίνουμε όλοι από τους αγώνες τους και επιδιώκουμε να γίνουμε πιο σοφοί για να χαράξουμε ένα καλύτερο μέλλον. Εδώ μια σύντομη αναδρομή θα βοηθούσε.

Αγία Τριάδα – Σωκράτης

Το παλαιότερο και πολύ σημαντικό κέντρο ελληνικής παιδείας είναι ο Σωκράτης της πιο παλαιάς κοινότητας του Σικάγο, της Αγίας Τριάδας. Η κοινότητα και το σχολείο άρχισαν στην περιοχή της Halsted, στο κέντρο της πρώτης ελληνικής γειτονιάς, στις αρχές του περασμένου αιώνα. Αξιοσημείωτο είναι ότι τα πρώτα χρόνια όλα τα μαθήματα γίνονταν στα Ελληνικά για να βοηθήσουν στην προσδοκώμενη επιστροφή των πρώτων μεταναστών στην πατρίδα, κάτι που δεν έγινε και αντ’ αυτού έγινε η μετακίνησή τους προς τα προάστια. Η εκκλησία και το σχολείο ακολούθησαν τους ομογενείς οι οποίοι έφτιαξαν καινούργιο ναό και ένα πολύ καλό σχολείο με πολλούς μαθητές που έγιναν επιτυχημένοι επιστήμονες και επαγγελματίες. Αυτές ακριβώς όμως οι επιτυχίες οδήγησαν τους ομογενείς να μετακομίσουν σε ακόμη μακρινότερα προάστια. Η κοινότητα έπρεπε να μετακινηθεί πάλι για να μπορέσει να συνεχίσει και να μην γίνει θύμα της επιτυχίας των μελών της. Πρώτα άρχισε με το σχολείο που το μετέφερε σε ακόμη ωραιότερο ιδιόκτητο κτίριο στα βόρεια προάστια και μετά θα ακολουθούσε και η εκκλησία. Χτύπησε όμως η κρίση του 2008 και η εκκλησία δεν μπόρεσε να κάνει την μετάβαση. Στο τέλος, χάθηκε και ο ναός και το σχολικό κτίριο (το σχολείο ευτυχώς σώθηκε). Αυτή ήταν η μεγαλύτερη ήττα της Ομογένειας του Σικάγο που έχει πληγώσει όλους μας. Το πρόβλημα δεν ήταν κυρίως οικονομικό (όπως θα πούμε πιο κάτω) γιατί τα απαραίτητα χρήματα τελικά μαζεύτηκαν, αλλά κυρίως η έλλειψη οράματος και ηγεσίας, θρησκευτικής και λαϊκής που αναλώθηκε σε διαμάχες για το αν φταίει το σχολείο ή εκκλησία για τα οικονομικά προβλήματα της κοινότητας.

Παναγία – Πλάτων

Η κοινότητα της Παναγίας και το σχολείο της Πλάτων (1952) πριν 25 χρόνια αντιμετώπισε το ίδιο πρόβλημα της μετακίνησης των ομογενών στα προάστια. Το σχολείο μειώθηκε στους 70 μαθητές, τα μέλη (μεγάλης συνήθως ηλικίας) δεν μπορούσαν να σκεφτούν άλλους τρόπους να αντιμετωπίσουν τις οικονομικές δυσκολίες και αποφάσισαν να διώξουν το σχολείο και να νοικιάσουν το κτιριακό του συγκρότημα σε Charterschool για να μπορέσουν έτσι να κρατήσουν την εκκλησία, η οποία φυτοζωεί έκτοτε. Η διευθύντρια του σχολείου Μαριάνθη Κοριτσάρη, μαζί με τα παιδιά και τους γονείς, στην μεγάλη τους πλειοψηφία 2ης και 3ης γενιάς Ελληνοαμερικανοί, περιφέρονταν σαν τους Ιουδαίους από κτίριο σε κτίριο ψάχνοντας για αξιοπρεπή στέγη 23 από τα τελευταία 25 χρόνια. Το σχολείο έφτασε στους 25 μαθητές, αλλά στο τέλος με την επιμονή των γονιών έφτασαν στην Γη της Επαγγελίας (θα δούμε πιο κάτω). Μια άλλη ακόμη τρανή απόδειξη για το αν υπάρχει ενδιαφέρον των νεότερων γενεών της Ομογένειας για καλά ομογενειακά σχολεία.

Σχολεία και Εκκλησία, χώρια και ν’ αγαπιόμαστε

Και στις δύο πιο πάνω περιπτώσεις, όταν οι κοινότητες είχαν οικονομικές δυσκολίες, τέθηκε το δίλημμα να θυσιασθεί το σχολείο για να σωθεί η εκκλησία. Αυτοί οι οποίοι επέλεξαν την θυσία των σχολείων προφανώς δεν απηχούν την πλειοψηφία των ομογενών γιατί στο τέλος οι γονείς με τους ομογενείς χρηματοδότες κράτησαν τα σχολεία. Τα εκκλησιαστικά συμβούλια πιστεύουν ότι σύμφωνα με το νόμο τα σχολικά κτίρια ανήκουν στην Εκκλησία, οι ομογενείς όμως ξέρουν ότι τα έφτιαξαν για να μάθουν τα παιδιά τους γράμματα και αυτός είναι υπέρτερος νόμος. Για να μην επαναληφθούν παρόμοια διλήμματα στο μέλλον καλό είναι να αναλάβει η Ομογένεια το βάρος των σχολείων της και των κτιρίων τους με την δημιουργία ανεξάρτητων μη κερδοσκοπικών οργανισμών. Αυτό θα επιτρέψει καλλίτερη συνεργασία των σχολείων και της Εκκλησίας η οποία αποφάσισε (και σωστά ίσως) ότι τα σχολεία γενικά δεν είναι στις κύριες προτεραιότητές της.

Αγιος Κωνσταντίνος – Κοραής

Και η κοινότητα του Αγίου Κωνσταντίνου στο νοτιοδυτικό Σικάγο με το σπουδαίο σχολείο της, τον Κοραή, μετακινήθηκε προς τα προάστια, αλλά με σχετικά λιγότερα προβλήματα. Είχε λαμπρούς ιερείς με ηγετικά προσόντα, με φλογερή ελληνική ψυχή, όπως ο αείμνηστος Βύρων Παπανικολάου. Ευτύχησε όμως να έχει και καλούς δεύτερης και τρίτης γενεάς Ελληνοαμερικανούς χρηματοδότες που ήταν οι πρώτοι στο Σικάγο που έφτιαξαν το Παιδεία Φουντέισον με σημαντικά χρηματικά ποσά για να υποστηρίξουν το σχολείο. Αξιοσημείωτο είναι ότι όλοι έστειλαν τα παιδιά τους στο Κοραής.

Αγιος Ιωάννης – Σχολείο Φύλακας Αγγελος

Είναι το νεότερο ημερήσιο σχολείο της Ομογένειας με όμορφο και μεγάλο κτιριακό συγκρότημα. Η κοινότητα, σχετικά καινούργια, είναι στα βορειοδυτικά προάστια. Το σχολείο της έχει πολύ μεγάλη ανάπτυξη όσον αφορά τον αριθμό μαθητών. Μαζί με το ημερήσιο σχολείο έχει ελληνικό Σαββατιάτικο και απογευματινό πρόγραμμα. Το σχολείο, όπως δηλώνει και το όνομά του δίνει πολύ μεγάλη έμφαση στην θρησκεία και την ορθοδοξία. Είναι ορθόδοξο σχολείο, πιο αυστηρό και επιλεκτικό όσον αφορά την θρησκεία των μαθητών από ό,τι τα σχολεία της Καθολικής Εκκλησίας. Η προσφορά του π. Ράλλη στην πρόοδο της κοινότητας είναι καθοριστική. Είναι ηγετική φυσιογνωμία της Ορθοδοξίας αλλά και του Ελληνισμού της περιοχής μας, με όραμα για την ορθόδοξη παιδεία και δουλεύει αθόρυβα.

Το Φαουντέισον για την Ελληνική Παιδεία

Πριν έξι χρόνια με την κρίση στην Αγία Τριάδα και τον πολύ πραγματικό κίνδυνο να χαθούν τα πάντα και ειδικά το σχολείο Σωκράτης, ήταν φανερό ότι δεν υπήρχε καιρός για χάσιμο. Επρεπε να ακολουθήσουμε το παράδειγμα του Παιδεία Φαουντέισον του Κοραή, αλλά σε μεγαλύτερη κλίμακα. Πράγματι, αυτό και έγινε. Αγοράστηκε καινούργιο κτιριακό συγκρότημα για το Σωκράτη χωρίς να χαθεί μια ώρα διδασκαλίας και κανένας μαθητής ή δάσκαλος. Ο Σωκράτης τώρα είναι μέρος της ανεξάρτητης Ελληνοαμερικανικής Ακαδημίας που συμπεριλαμβάνει και το μεγαλύτερο Σαββατιανό πρόγραμμα Ελληνικών μαζί με το καινούργιο ανακαινισμένο απογευματινό πρόγραμμα που τώρα έχει επεκταθεί σε όλες τις ηλικίες που επιθυμούν την σοβαρή μελέτη της Ελληνικής Γλώσσας. Το ημερήσιο πρόγραμμα δίνει έμφαση στα Μαθηματικά και στις Επιστήμες. Το σχολείο έχει πάρα πολλούς μη ελληνικής καταγωγής μαθητές οι οποίοι όμως παρακολουθούν Ελληνικά υποχρεωτικά, γι’ αυτό κάθε τάξη έχει και 3-4 τμήματα Ελληνικών ανάλογα με το επίπεδο γνώσης της γλώσσας. Η Ελληνοαμερικανική Ακαδημία είναι κέντρο του προγράμματος Ελληνομάθεια. Οι μαθητές της Ακαδημίας έχουν σχεδόν απόλυτη επιτυχία στις εξετάσεις της Ελληνομάθειας.

Και τα τέσσερα ημερήσια σχολεία στο Σικάγο έχουν συντονίσει τα μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας με το πρόγραμμα Ελληνομάθειας.

Πριν από δύο χρόνια, τελικά και ο Πλάτωνας, επίσης ανεξάρτητο μη κερδοσκοπικό σχολείο, απέκτησε, με την βοήθεια του Φαουντέισον για την Ελληνική Παιδεία, το δικό του κτιριακό συγκρότημα που του επέτρεψε να επεκτείνει το προοδευτικό εκπαιδευτικό του πρόγραμμα στηριγμένο στην Σωκρατική μέθοδο και στην ανάπτυξη της κοινωνικότητας και το αίσθημα δικαιοσύνης μεταξύ των μαθητών. Η ευρυχωρία του χώρου επέτρεψε την σημαντική αύξηση των μαθητών, ομογενών και μη, που είναι στην λίστα αναμονής. Και τα δύο ανεξάρτητα σχολεία, η Ελληνοαμερικανική Ακαδημία και ο Πλάτωνας, έχουν κοντά 40% μη ελληνικής καταγωγής μαθητές, ενδεικτικά αναφέρω ότι μόνο οι ρωσικής καταγωγής μαθητές (ελάχιστοι ορθόδοξοι) ξεπερνούν τους 30.

Ο ρόλος της πανδημίας στην ανάπτυξη των ημερήσιων σχολείων μας

Πριν την πανδημία τα σχολεία μας για να συντηρηθούν χρειάζονταν γερές χρηματοδοτήσεις στον προϋπολογισμό τους. Παρ’ όλο που τα σημάδια ήταν ενθαρρυντικά για τις καλές προοπτικές τους, ο δρόμος ήταν μακρύς με δεδομένη την καθυστέρηση και την έλλειψη οράματος για πολλά χρόνια. Τα σχολεία μας τώρα πια δεν παρουσιάζουν ένα ομοιογενές εκπαιδευτικό πρόγραμμα και ευτυχώς γιατί και η Ομογένειά μας δεν είναι ομοιογενής. Εχουν μεταξύ τους διαφορές (στην μέθοδο διδασκαλίας, στον ρόλο και βαθμό της θρησκευτικής εκπαίδευσης, κτλ) για να καλύψουν τις διαφορετικές ανάγκες όχι μόνο της Ομογένειας αλλά και της ευρύτερης κοινωνίας στην οποία θέλουμε τα σχολεία μας να απευθύνονται γιατί πιστεύουμε ότι έχουμε να δώσουμε, όπως πάντα έδινε ο Ελληνισμός.

Πριν την πανδημία η Ελληνοαμερικανική Ακαδημία χρειαζόταν κάθε χρόνο 35% με 40% επιδότηση του προϋπολογισμού της που καλυπτόταν κυρίως από το Φαουντέισον. Τα άλλα σχολεία λιγότερα μεν, αλλά πάντα σημαντικά ποσά. Ο κορωνοϊός έσπρωξε τα σχολεία μας μπροστά, και επέτρεψε σε όλους να δουν τα προτερήματά τους. Με την πανδημία τα σχολεία μας δεν κλείσανε ούτε πήγαν στην διδασκαλία εξ αποστάσεως όπως τα δημόσια και μεγάλα ιδιωτικά σχολεία, είχαμε μικρές και πειθαρχημένες τάξεις και καλό πρόγραμμα εκπαίδευσης. Οι εγγραφές στο σχολείο, σχεδόν διπλασιάστηκαν σε μερικά από τα σχολεία μας. Μετά την πανδημία οι εγγραφές παραμένουν υψηλές παρ’ όλο ότι τα δίδακτρα αυξήθηκαν σημαντικά. Οι γονείς συνειδητοποίησαν την αξία της προσφερόμενης εκπαίδευσης. Τώρα οι ανάγκες για επιδότηση των σχολείων μας κυμαίνεται γύρω στο 15% του προϋπολογισμού τους κατ’ έτος, όπως και στα άλλα ιδιωτικά σχολεία.

Τα Charter Schools

Στην περιοχή του Σικάγου δεν υπάρχουν Charter Schools όπως στην Νέα Υόρκη ή τα πολύ πετυχημένα στην Φλόριδα ή στην Καρολίνα. Στα προάστια που είναι οι περισσότεροι ομογενείς δεν το επιτρέπουν, αντίθετα μέσα στο Σικάγο είναι εφικτό. Οι αείμνηστοι Χρήστος Τομαράς και Τεντ Σπυρόπουλος που συνεισέφεραν στα σχολεία μας προσπάθησαν να προτρέψουν την Παναγία (που είναι στο Σικάγο) να κάνει το σχολείο Πλάτωνα Charter και να διδάσκονται όλοι οι μαθητές και Ελληνικά. Είχαν και την οικονομική και την πολιτική δύναμη να το κάνουν. Εξάλλου, το Charter school που νοίκιασε το κτίριο του Πλάτωνα ανήκει στον Μιχάλη Μπακάλη που ήταν υπουργός Παιδείας στο Ιλινόις. Η ανάμιξη όμως ομογενών μαθητών με  άλλους φτωχότερους μαθητές ή και μαύρους δεν ήταν κάτι που αρκετοί ήταν διατεθειμένοι να αποδεχθούν. Προφανώς οι διορατικοί Ελληνες ιδιοκτήτες του Charter Αρχιμήδη στην Φλόριδα δεν είχαν τέτοιους ενδοιασμούς και έφτιαξαν το πιο λαμπρό παράδειγμα σχολείου στις ΗΠΑ με διδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας.

Ισως είναι τώρα εποχή, να ξαναεπισκεφτούμε την δημιουργία Chapter με διδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στο Σικάγο στην παλιά ελληνική γειτονιά της Halsted, εκεί που είναι τώρα το Μουσείο. Πολλά νέα ζευγάρια Ελληνοαμερικανών μένουν τώρα στο κέντρο του Σικάγο. Η ανάγκη για καλά σχολεία είναι μεγάλη για όλους και για τους μη ομογενείς. Το Brand Plato ή Socrates School είναι τόσο όσο καλά είναι το Latin ή to French school.

Είμαστε σε καλό, αλλά δύσβατο δρόμο

Τα σχολεία μας προχωρούν γιατί πάντα βρίσκονται χρηματοδότες όπως οι πιο πάνω που ο καθένας έδωσε αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες αλλά κυρίως οφείλουμε τα μέγιστα στους πρώτης γενιάς μετανάστες που έδωσαν από το υστέρημά τους για να στεριώσουν τα σχολεία μας εδώ. Είναι πολύ πιο σημαντικό να δίνουν οι πολλοί από το υστέρημά τους, παρά οι λίγοι πολλά από το πλεόνασμά τους. Τώρα τα σχολεία μας τα λειτουργούν οι ομογενείς της 2ης, 3ης και 4ης γενιάς που προσφέρουν ατέλειωτες ώρες δουλειάς και οικονομική ενίσχυση και έτσι ανοίγουν καινούργιους δρόμους και παίρνουν και την ικανοποίηση ότι αυτό που προσφέρουν έχει απήχηση και στην ευρύτερη κοινωνία.