x
 

Πολιτισμός

«Εκλεκτικές συγγένειες» με την Παράδοση – Ο Κρίστιαν Τίλεμαν επανέρχεται στη Νέα Υόρκη

25 Φεβρουαρίου 2023
Του Φώτη Καλιαμπάκου*

Κορυφαίος αρχιμουσικός

Θεωρείται ένας από τους κορυφαίους αρχιμουσικούς της Υφηλίου. Στα 63 του πια ο Γερμανός αρχιμουσικός Κρίστιαν Τίλεμαν (Christian Thielemann) έχει ήδη μια ιδιαίτερα επιτυχημένη καριέρα με στενές συνεργασίες με τις κορυφαίες ορχήστρες της Υφηλίου και πολλές ηχογραφήσεις. Ο χαρισματικός αρχιμουσικός «παλαιάς κοπής», όπως αρκετοί συνηθίζουν να ισχυρίζονται, ξεκίνησε την καριέρα του στα 19 του μόλις χρόνια ως βοηθός του -γι’ αυτόν δεν χρειάζονται συστάσεις- Χέρμπερτ φον Κάραγιαν (Herbertvon Karajan). Ακολούθησε μια μεγάλη πορεία, αρχικά και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, με τον Τίλεμαν να διευθύνει και να ηχογραφεί με τις κορυφαίες ορχήστρες της αμερικανικής ηπείρου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και στις αρχές του 2000 ο νεαρός τότε αρχιμουσικός εμφανιζόταν τακτικά με τη Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης και είχε διευθύνει δύο παραγωγές με όπερες του Ρίχαρντ Στράους (Richard Strauss), έναν συνθέτη στην ερμηνεία των έργων του οποίου διακρίνεται ιδιαίτερα, στη Μετροπόλιταν Οπερα (Metropolitan Opera), αφήνοντας το αποτύπωμά του όπως φαίνεται. Πολλά χρόνια μετά ηγετικό στέλεχος (όχι μουσικός) της Φιλαρμονικής με προσκάλεσε αν θέλω να ακούσω στο Αρχείο της ορχήστρας κάποιες από αυτές τις συναυλίες, αναφωνώντας: «What a conductor»! Πριν λίγες μέρες μουσικός της ΜΕΤ που είχε συνεργαστεί με τον Τίλεμαν εκείνη την εποχή, εκφράζονταν με τουλάχιστον τον ίδιο ενθουσιασμό για τον αρχιμουσικό. Για λόγους όμως που ίσως θα αποτελούσαν θέμα ενός άλλου άρθρου αυτή η συνεργασία διακόπηκε και ο Τίλεμαν, παρά τις πολλές προσπάθειες, οι περισσότερες τα τελευταία χρόνια, από ορχήστρες αλλά και τη Μετροπόλιταν, δεν είχε διευθύνει καμιά αμερικανική ορχήστρα από το 2002, και μέχρι πέρσι τον Οκτώβρη όταν και εμφανίστηκε στο Σικάγο με τη διάσημη CSO.

Βερολίνο – Βιέννη – Μπαϊρόιτ – Μόναχο – Δρέσδη

Την ίδια περίπου εποχή που σταματούσε να εμφανίζεται στις ΗΠΑ, ο Τίλεμαν ακολούθησε μια ραγδαία ανοδική πορεία στην Ευρώπη. Οντας ήδη ο μουσικός διευθυντής της Deutsche Oper στο Βερολίνο ο Τίλεμαν ξεκίνησε να διευθύνει και να ηχογραφεί με τη Φιλαρμονική και την Κρατική Οπερα της Βιέννης και να έχει κυρίαρχη θέση στο Φεστιβάλ του Μπαϊρόιτ, αλλά και σε αυτό του Σάλτσμπουργκ. Η επίσης κορυφαία Φιλαρμονική του Βερολίνου διατηρεί στενές σχέσεις μαζί του, δεν τον επέλεξε όμως, τουλάχιστον αυτή τη φορά για την περίοπτη θέση που κατείχε κάποτε ο μέντοράς του Χέρμπερτ φον Κάραγιαν. Τη δεκαετία του 2000 ο Τίλεμαν ανέλαβε τη διεύθυνση της Φιλαρμονικής του Μονάχου και αργότερα το 2011 και μέχρι το 2024, την ιστορική Staatskapelle Dresden, μια από τις ιστορικότερες ορχήστρες της Ευρώπης, η οποία την επόμενη σαιζόν θα γιορτάσει τα 475 χρόνια της ύπαρξής της! Με αυτή την ορχήστρα ο Τίλεμαν εμφανίστηκε για δύο, εξαιρετικές οφείλουμε να προσθέσουμε, συναυλίες στο Carnegie Hall το 2013. Το 2019 Τίλεμαν διηύθυνε για πρώτη φορά, και πάλι με, κατά γενική ομολογία εξαιρετική επιτυχία, τη διάσημη πρωτοχρονιάτικη συναυλία της Βιέννης, ενώ όπως έγινε γνωστό πριν από λίγες εβδομάδες, θα είναι και πάλι ο εκλεκτός των Βιεννέζων για την πρωτοχρονιάτικη συναυλία του 2024.
Δέκα χρόνια μετά ο Γερμανός αρχιμουσικός θα επανέλθει στη Νέα Υόρκη διευθύνοντας αυτή τη φορά μια από τις κορυφαίες ορχήστρες της Υφηλίου, την απαράμιλλη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Βιέννης.

Σαν επανάληψη κορυφαίων στιγμών… – «Εγγυημένο» sold-out!

Ο υπογράφων είχε την τύχη να παρακολουθήσει τη δεκαετία του 2000 μια μεγάλη σειρά σπάνιων συναυλιών με τον συγκεκριμένο αρχιμουσικό, κυρίως στη Βιέννη, αλλά και το Σάλτσμπουργκ, το Μόναχο και την Αθήνα. Ο Τίλεμαν είναι ένας από λίγους αρχιμουσικούς που μπορούσαν να εμπνεύσουν τους κορυφαίους, και κάθε άλλο παρά «εύκολους» κυρίους, εν τω μεταξύ και κυρίες, της Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Βιέννης. Από τους πολύ λίγους, τέσσερις ή πέντε ίσως που κατά την ταπεινή μας γνώμη μπορούσαν να το πετύχουν, εκτός από τον Τίλεμαν μόνο ένας ακόμα είναι ενεργός, οπότε εύκολα καταλαβαίνει κανείς πόσο ιδιαίτερες αναμένονται να είναι οι συγκεκριμένες εμφανίσεις στις 3, 4 και το μεσημέρι της 5ης Μαρτίου στο Stern Auditorium, για τις οποίες ελάχιστα, περίπου 30 εισιτήρια και για τις τρεις συναυλίες είχαν απομείνει όταν γράφονταν αυτές οι γραμμές (όταν το σύνολο των θέσεων του χώρου επί τρία είναι περίπου 8000!).

Arnold Schodnberg – Richard Strauss και ραδιοφωνική μετάδοση

Η αίσθηση αυτή της ιδιαιτερότητας των συγκεκριμένων συναυλιών επιτείνεται και από τις επιλογές του προγράμματος, το οποίο αποτελείται από συνθέτες και έργα με τα οποία τόσο ο αρχιμουσικός και η ορχήστρα ξεχωριστά αλλά και από κοινού τις τελευταίες δεκαετίες έχουν μια ιδιαίτερη σχέση, θα μπορούσαμε να πούμε εκλεκτικές συγγένειες. Το πρώτο πρόγραμμα περιλαμβάνει τη Συμφωνία των Αλπεων του Ρίτσαρντ Στράους (Richard Strauss), η οποία βρισκόταν στο πρόγραμμα της πρώτης συναυλίας του Τίλεμαν το 2001, η οποία διατίθενται και σε δίσκο. Αν και πολλά χρόνια έχουν περάσει από τότε η συναυλία μας έχει μείνει αξέχαστη για την ακρίβεια, αλλά κυρίως για την εκφραστικότητα και την ατμόσφαιρα της ερμηνείας. Πριν από αυτό ο Τίλεμαν και τα χαρακτηριστικά για τον ήχο τους έγχορδα της ορχήστρας θα επιδείξουν τις αρετές του σε ένα πρώιμο αριστούργημα του Aρνολντ Σένμπεργκ (Arnold Schonberg), την καθηλωτική Εξαϋλωμένη νύχτα (Verklarte Nacht). Για όσους δεν έχουν τη δυνατότητα να παραβρεθούν στο Stern Auditorium η συγκεκριμένη συναυλία θα μεταδοθεί ζωντανά, ραδιοφωνικά και διαδικτυακά από το κλασσικό ραδιόφωνο της Νέας Υόρκης WQXR.

Felix Mendelssohn Bartholdy – Γιόχανς Μπραμς

Το βράδυ του Σαββάτου στο επίκεντρο θα βρεθούν δύο από τους κορυφαίους συνθέτες της ρομαντικής περιόδου. Το πρώτο μέρος είναι αφιερωμένο στο Felix Mendelssohn Bartholdy με τα εμπνευσμένα από την επίσκεψή του στη Βρετανία έργα τους, τις «Εβρίδες» και την Σκωτική συμφωνία του, δύο από τα πιο όμορφα και χαρακτηριστικά έργα του. Η συναυλία θα ολοκληρωθεί με ένα από το ωραιότερα έργα του γερμανικού ρομαντισμού, τη Δεύτερη συμφωνία του Γιόχανς Μπραμς (Johannes Brahms) με τη Φιλαρμονική της Βιέννης στο παρελθόν και πιο πρόσφατα να έχει βάλει τη σφραγίδα της με κορυφαίους αρχιμουσικούς, στο συγκεκριμένοι έργο και την «ανάγνωση» του Τίλεμαν να αναμένεται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Χαρακτηριστικό για σχέση της ορχήστρας με την μουσική παράδοση είναι το γεγονός ότι η Φιλαρμονική της Βιέννης είχε παρουσιάσει υπό τη διεύθυνση του τότε αρχιμουσικού της Χανς Ρίχτερ (Hans Richter) και την παγκόσμια πρώτη της του συγκεκριμένου έργου στις 30 Δεκεμβρίου του 1877, λίγους μόλις μήνες μετά την ολοκλήρωση του αριστουργήματος από τον Μπραμς.

Αντον Μπρούκνερ

Ο ίδιος αρχιμουσικός είχε διευθύνει, στις 18 Δεκεμβρίου του 1892 και την παγκόσμια πρεμιέρα, αυτή τη φορά της, δεύτερης εκδοχής – επεξεργασίας από το συνθέτη της μνημειώδους Ογδόης συμφωνίας του Αντον Μπρούκνερ (Anton Bruckner) με την οποία θα ολοκληρωθούν το μεσημέρι της Κυριακής 5 Μαρτίου οι φετινές εμφανίσεις των Βιεννέζων στη Νέα Υόρκη. Και με αυτό το έργο τόσο η ορχήστρα όσο και ο αρχιμουσικός διατηρούν μια ξεχωριστή σχέση. Θυμάμαι την αντίδραση μιας εξαιρετικής Ελληνίδας συνθέτη που βρισκόταν στη Βιέννη για να βραβευτεί για το έργο της (αξίζει να αναφερθούμε σε αυτή σε κάποιο επόμενο άρθρο μας) η έκφραση της οποία μετά το τέλος μια, ούτε καν συναυλίας, αλλά πρόβας της Ογδόης με τη Φιλαρμονική υπό τον Τίλεμαν. Ηταν συγκλονισμένη, ψιθύρισε: «Τα βιολιά… τα βιολιά…» αναφερόμενη στη μαγική επίδοση των εγχόρδων λέγοντάς μου ότι δεν είχε ξαναζήσει ποτέ ανάλογη μουσική εμπειρία!
Εν τω μεταξύ, ο Τίλεμαν έχει ηχογραφήσει δύο ολοκληρωμένους κύκλους των Συμφωνιών, θέμα στο οποίο θα επανέλθουμε του συνθέτη, την πρώτη στη Δρέσδη και τη δεύτερη στη Βιέννη, την εποχή της πανδημίας, στο άδειο από κοινό Musikverein, κάτι που ήταν όπως είπε ζωτικής σημασίας για τον ίδιο και για την ορχήστρα. Από το πρόγραμμα λείπουν ίσως, προφανώς δεν χωράνε τα πάντα σε τρεις συναυλίες, δύο άλλοι συνθέτες στους οποίους η «χημεία» του Τίλεμαν με την ορχήστρα έχει αποδώσει στο παρελθόν κορυφαίες ερμηνευτικές επιδόσεις και ηχογραφήσεις τις οποίες ελπίζουμε στο μέλλον να έχουμε την ευκαιρία να ακούσουμε στη Νέα Υόρκη ο Μπετόβεν και ο Βάγκνερ, αν ο αρχιμουσικός αποφασίσει να επανέλθει στη Μετροπόλιταν. Η φετινή επιλογή των έργων ίσως έχει κάποια σχέση και με το γεγονός ότι τον επόμενο χρόνο, και αυτό σίγουρα δεν θα περάσει απαρατήρητο στη Βιέννη, συμπληρώνεται τα 150 και 200 χρόνια από τη γέννηση του Aρνολντ Σένμπεργκ και του Αντον Μπρούκνερ αντίστοιχα.

Σε κάθε περίπτωση οι τρεις μέρες του Μαρτίου επιφυλάσσουν, δεν έχει σχεδόν κανένα ρίσκο το να διακινδυνεύσουμε την πρόβλεψη, για τους μουσικόφιλους κορυφαίες και αξέχαστες ερμηνευτικές εμπειρίες.

* Ο Φώτης Καλιαμπάκος είναι μέλος της Eνωσης Μουσικοκριτικών Βορείου Αμερικής (MCANA)

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΒΑΛΤΙΜΟΡΗ. «Κρατήστε όλη την κίνηση στη γέφυρα Key».

Σχόλια

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

ΠΙΟ ΔΙΑΒΑΣΜΕΝΑ

Αντίλογος

Παρενέβη, διαβάζω, ο υπουργός Υγείας, Θάνος Πλεύρης, για να τεθεί σε διαθεσιμότητα ο δημόσιος υπάλληλος που συνελήφθη για εμπλοκή του στην υπόθεση της 12χρονης στα Σεπόλια.

Εκδηλώσεις

ΜΠΡΟΥΚΛΙΝ. Μέσα σε ιδιαίτερα συγκινητικό κλίμα πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 18 Ιουνίου η τελετή αποφοίτησης της 8ης τάξης του Ημερήσιου Ελληνικού Σχολείου “Αργύριος Φάντης” στον Καθεδρικό Ναό των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στο Μπρούκλιν.

Πολιτισμός

Η πρωτοεμφανιζόμενη συγγραφέας Μαρίνα Πλούμπη, μας χάρισε φέτος ένα παιδικό βιβλίο ξεχωριστό και μοναδικό για τα ελληνικά δεδομένα.

ΒΙΝΤΕΟ