Το απόσπασμα από την Ομιλία Θ’ του Αγίου Ιωάννη Χρυσόστομου «Ακούσατε, παρακαλώ, πάντες οι βιωτικοί, και κτάσθε βιβλία, φάρμακα της ψυχής. Ει μηδέν έτερον βούλεσθε, την γουν Καινήν κτήσασθαι, τον Απόστολον, τας Πράξεις, τα Ευαγγέλια, διδασκάλους διηνεκείς» ενέπνευσε τον βιβλιόφιλο Ιωάννη Γεννάδιο να χρησιμοποιήσει τη φράση «Κτάσθε βιβλία, ψυχής φάρμακα» στο βιβλιόσημο (ex libris) που επικόλλησε στα βιβλία του το 1922, όταν δώρισε τη βιβλιοθήκη του στην Αμερικανική Σχολή. Η φράση αυτή τονίζει τη σημασία που είχε η πρόσκτηση βιβλίων για τον μανιώδη συλλέκτη που πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του ως διπλωμάτης στο Λονδίνο. Κύριο μέλημά του ήταν να συλλέξει μαρτυρίες για την κληρονομιά του Ελληνισμού από το τέλος της αρχαιότητας μέχρι τις μέρες του και να αναδείξει τη συνέχεια του πολιτισμού αυτού διαμέσου των αιώνων. Άξονες της συλλογής του ήταν (και είναι ακόμη) η ιστορία της ελληνικής γλώσσας και γραμματείας, η ορθοδοξία και η θεολογία, η ιστορία, η αρχαιολογία, καθώς, επίσης, και τα έργα των περιηγητών που επισκέφθηκαν τον ελλαδικό χώρο από το μεσαίωνα μέχρι το 19ο αιώνα. Χάρη στη δωρεά του Ιωάννη Γενναδίου ιδρύθηκε η Γεννάδειος Βιβλιοθήκη, μια κιβωτός του Ελληνισμού, που για έναν σχεδόν αιώνα υπηρετεί τη διεθνή επιστημονική κοινότητα. Θεματικά η συλλογή του Ιωάννη Γενναδίου αντικατοπτρίζει τα ενδιαφέροντά του και κτίστηκε πάνω σε δύο πυρήνες: τον Ελληνισμό και την Ιστορία. Από τις βασικές θεματικές ενότητες είναι η κλασική γραμματεία και η νεοελληνική λογοτεχνία.

Στη συλλογή του υπάρχουν οι πρώτες εκδόσεις κλασικών κειμένων που τυπώθηκαν στη Δύση τον 15ο αιώνα, λαμπρό παράδειγμα υλικού που αντανακλά τη διάδοση του ελληνικού πνεύματος στη Δύση, οι πρώτες εκδόσεις που τυπώθηκαν στην Ελλάδα τον 19ο αιώνα, σημαντικά κείμενα της ελληνικής λογοτεχνίας, όπως η πρώτη έκδοση του Ερωτόκριτου που τυπώθηκε στη Βενετία το 1713, αλλά και εκδόσεις του Ελληνικού Διαφωτισμού.

Τα έργα των Ελλήνων κλασικών συγγραφέων αποτελούν το μεγαλύτερο τμήμα της συλλογής του Γενναδίου (περίπου 5.500 τόμοι) και μερικά από τα αρχέτυπα της συλλογής είναι εξαιρετικά δείγματα τυπογραφίας. Το αντίτυπο της Ελληνικής Ανθολογίας (Φλωρεντία, 1494), τυπωμένο εξ ολοκλήρου με κεφαλαία γράμματα, έχει αξιόλογη διακόσμηση. Ο Λουκιανός (Φλωρεντία, 1496) είναι ένας πελώριος σπανιότατος τόμος τυπωμένος σε περγαμηνή. Τα «Άπαντα του Αριστοτέλη» (1494-98), που τυπώθηκαν στο φημισμένο βενετικό τυπογραφείο του Άλδου Μανούτιου, διατηρούν ακόμη το έξοχο αρχικό δέσιμό τους. Ωστόσο, το ακριβότερο βιβλίο που αγόρασε ποτέ ο Γεννάδιος, περιζήτητο από όλους τους βιβλιόφιλους, ήταν ο «Όμηρος» (Φλωρεντία, 1488).

Το τμήμα της νεοελληνικής λογοτεχνίας καλύπτει μία μεγάλη ποικιλία κειμένων, που χρονολογούνται από το τέλος της Βυζαντινής εποχής έως σήμερα. Τα πρώτα έντυπα λογοτεχνικά κείμενα στη δημοτική γλώσσα είναι δύο σύντομα ποιήματα που εκδόθηκαν το 1519 και το 1524 και τα οποία γνωρίζουμε από μεταγενέστερες επανεκδόσεις. Η παλαιότερη έκδοση λογοτεχνικού έργου σε δημοτική γλώσσα που έχει σωθεί είναι μία παράφραση της Ιλιάδας του Νικολάου Λουκάνη (Βενετία, 1526), μια θαυμάσια έκδοση που την κοσμούν 138 ξυλογραφίες.

Στο ίδιο τμήμα περιλαμβάνεται η ελληνική λαογραφία και τα δημοτικά τραγούδια, ενώ υπάρχουν, επίσης, εξαιρετικά σπάνια ελληνικά βιβλία με λατινικούς χαρακτήρες, τουρκικά βιβλία με ελληνικούς χαρακτήρες (καραμανλίδικα), λιθογραφημένα βιβλία και εβραϊκά βιβλία τυπωμένα στη Σμύρνη.

Για πληροφορίες: www.ascsa.edu.gr