Από το ξεκίνημα ακόμη, πριν από 10 και πλέον χρόνια, ήταν σαφές στους ειδικούς σε Ανατολή και Δύση ότι το σχέδιο του αγωγού μεταφοράς του φυσικού αερίου του Ισραήλ και της Κύπρου προς την Ευρώπη EastMed, μέσω Ελλάδας, δεν ήταν εφικτός για οικονομικούς λόγους. Ήταν απλώς ένα αμερικανικής έμπνευσης εργαλείο άσκησης πίεσης εναντίον της Ρωσίας και της ΝΑΤΟϊκής Τουρκίας, που φλερτάρει με τη Μόσχα.

Αποτελούσε μαζί με τον αγωγό αερίου ΤΑΡ που ολοκληρώθηκε και το πλωτό εργοστάσιο υγροποιημένου φυσικού αερίου LNG της Αλεξανδρούπολης που θα κατασκευαστεί, την απάντηση της Δύσης στην προσπάθεια παράκαμψης της Ουκρανίας εκ μέρους της Ρωσίας και την κάθοδό της στα Βαλκάνια, μέσω των σχεδίων αγωγών Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη και South Stream που δεν κατασκευάστηκαν και των Turkish Stream και North Stream 2 που κατασκευάστηκαν.

Γνώριζαν πολύ καλά οι ειδικοί ότι το ισραηλινό και κυπριακό αέριο προοριζόταν να καλύψει πρώτα τις εσωτερικές ανάγκες των δύο χωρών, στη συνέχεια των γειτόνων τους και κατόπιν την πεινασμένη για ενέργεια Κίνα που πληρώνει αδρά. Το αέριο που θα περίσσευε, όσο περίσσευε, θα στελνόταν στην Ευρώπη και αλλού είτε μέσω ενός μικρού κόστους αγωγού για να προωθηθεί από το σύστημα αγωγών της Τουρκίας, είτε μέσω της υγροποίησής του στα δύο εργοστάσια LNG στο δέλτα του ποταμού Νείλου, στην Νταμιέτα και στο Ιντκού.

Προς επιβεβαίωση όλων αυτών, η Κύπρος και το Ισραήλ γύρισαν σιωπηλά την πλάτη στον EastMed και στην Τουρκία και φρόντισαν από καιρό να κλείσουν συμφωνίες με το Κάιρο για την αποστολή του αερίου τους στις αιγυπτιακές εγκαταστάσεις LNG, προκειμένου να προωθείται στη συνέχεια με καράβια στο εξωτερικό. Επιπλέον συζήτησαν με την Αίγυπτο και άλλες χώρες της βόρειας Αφρικής την πιθανότητα κατασκευής ενός αντι-EastMed αγωγού που θα μετέφερε αέριο στην Ευρώπη μέσω της βόρειας Αφρικής και όχι μέσω της ανατολικής Μεσογείου, όπως αρχικά προβλεπόταν.

Παρόλο λοιπόν που ήταν εμφανές ότι η αγορά που αποφασίζει τις εξελίξεις στα μεγάλα ενεργειακά πρότζεκτ φάνηκε να μην πιστεύει στον EastMed, το αμερικανικής έμπνευσης αυτό σχέδιο επίμονα αποτελούσε για τους πολιτικούς των εμπλεκόμενων χωρών, τον υποτιθέμενο κορμό των γεωστρατηγικών και ενεργειακών στόχων τους στην περιοχή.

Εκτός από το ρόλο του ως μοχλός πίεσης εναντίον της Ρωσίας και της Τουρκίας, η υλοποίηση του αγωγού EastMed συνδέθηκε με την επίλυση του Κυπριακού και των ελληνοτουρκικών διαφορών, για τα οποία ασκούσε αναπόφευκτα πίεση.

Γιατί όμως σήμερα η αμερικανική πλευρά επέλεξε ξαφνικά πριν λίγες μέρες να βάλει την επίσημη «ταφόπλακα» στο «μεγαλόπνοο» αλλά ανεδαφικό σχέδιο του αγωγού EastMed; Αυτό σημαίνει υποβάθμιση της προτεραιότητας επίλυσης του Κυπριακού και των ελληνοτουρκικών διαφορών, σε βάρος των ελληνικών συμφερόντων; ’Η μήπως η Ουάσιγκτον ανακάλυψε ένα καινούργιο, πιο αποτελεσματικό εργαλείο άσκησης πίεσης επί του δίδυμου Μόσχας και Άγκυρας;

Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ θα μπορούσε π.χ. να είναι πιο ασαφές και γενικόλογο στη διατύπωση του μνημονίου που έστειλε στα ενδιαφερόμενα μέρη και να αφήσει περιθώρια επιβίωσης του σχεδίου EastMed στο μέλλον. Καθ’ οδόν προς την Ευρώπη στον πυθμένα της Μεσογείου ο αγωγός θα είχε τη δυνατότητα να μεταφέρει όχι μόνο το κυπριακό και το ισραηλινό, αλλά και το ελληνικό και ίσως και το αιγυπτιακό κ.λπ. αέριο που υπάρχει άφθονο στην ανατολική Μεσόγειο, υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι δεν θα είχε αντιρρήσεις η πλευρά της Τουρκίας. Γιατί απέρριψε αυτή την προοπτική;

Είναι δηλαδή όντως η αγορά που αποφασίζει και όχι οι πολιτικοί στα σημαντικά αυτά θέματα;

Κατά τη γνώμη μας συμβαίνουν και τα δύο. Το Κυπριακό και οι ελληνοτουρκικές διαφορές συνεχίζουν να οδεύουν προς τις …καλένδες μέχρι να επιτευχθεί συναίνεση επιχειρηματικής συνεργασίας μεταξύ των επιχειρηματιών της Ελλάδας, Τουρκίας, Κύπρου, ΗΠΑ κ.λπ.

Από την άλλη πλευρά, η πρόσφατη ελληνοαμερικανική αμυντική συμφωνία και η στρατιωτική και ενεργειακή εκμετάλλευση της Αλεξανδρούπολης εκ μέρους των Αμερικανών, είχαν πολλαπλά οφέλη για τις ΗΠΑ.

1. Η κατάργηση του EastMed επέτρεψε στην Ουάσιγκτον να φανεί πιο διαλλακτική προς την Τουρκία, στο πλαίσιο της προσπάθειας να την επαναφέρει στο δυτικό «μαντρί».
2. Μέσω Αλεξανδρούπολης η Ουάσιγκτον κάνει πολύ καλύτερα τη δουλειά της και στριμώχνει πιο αποτελεσματικά τη Μόσχα και την Άγκυρα, από ό,τι μέσω φαραωνικών ανεφάρμοστων σχεδίων αγωγών στη Μεσόγειο.
3. Με την κατάργηση του EastMed ικανοποιούνται για καθαρά οικονομικούς λόγους το Ισραήλ, η Αίγυπτος και άλλες χώρες στη Μέση Ανατολή και Βόρειο Αφρική, συμπεριλαμβανομένης και της Τουρκίας, που θα ωφεληθούν από μια ενδεχόμενη συμμετοχή τους στη διαχείριση των υδρογονανθράκων της Μεσογείου.
4. Η κατάργηση του EastMed συνέπεσε και με την απόφαση της Ελλάδας να αποθαρρύνει κάθε προσπάθεια εξερεύνησης και αξιοποίησης των ελληνικών υδρογονανθράκων. Η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα στη Μεσόγειο που δεν ψάχνει για αέριο και πετρέλαιο και η οποία δείχνει τον μεγαλύτερο ενθουσιασμό για την πράσινη ενέργεια, καταργώντας τον εγχώριο λιγνίτη.

Αρκετοί στη Δύση και ιδιαίτερα στην Ουάσιγκτον πιστεύουν στο σενάριο της επίλυσης των διαφορών μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Τουρκίας προς όφελος των ΗΠΑ, μέσω της συνδιαχείρισης των υδρογονανθράκων και των άλλων σημαντικών οικονομικών υποδομών της ανατολικής Μεσογείου. Μέχρι όμως να γίνει αυτό, θεωρούν ότι το αμερικανικό σχιστολιθικό LNG και τα αμερικανικά όπλα που ξεκινούν από την Αλεξανδρούπολη και θα μπορούν να περικυκλώσουν τη Ρωσία από δυτικά και να φτάσουν μέχρι την Ουκρανία, αρκούν σήμερα για να περιορίσουν την Μόσχα και την Άγκυρα.

Καθίσταται έτσι επιτακτική η ανάγκη αποζημίωσης της Ελλάδας, που καταλήγει να πληρώνει από την τσέπη της πιο ακριβά τους υποχρεωτικά εισαγόμενους υδρογονάνθρακες και τον ηλεκτρισμό, αφού δεν κάνει τίποτα για εγχώριες παραγωγές.

Η Ελλάδα δεν αποζημιώνεται από πουθενά, παρόλο που χρησιμοποιείται στις παγκόσμιας σημασίας διαμάχες μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων από τη Δύση. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς πόση μεγάλη σημασία θα είχε για τις ΗΠΑ, τη Ρωσία, την Κίνα κ.λπ. μια επανάληψη π.χ. των εξεγέρσεων της «Αραβικής Άνοιξης» στην «αυλή» της Ρωσίας, αρχίζοντας από την πρόσφατη εξέγερση στο Καζακστάν.

Δεν προβλέπουμε να συμβεί αυτό στο ορατό μέλλον, λόγω της αποφασιστικότητας του Βλαντιμίρ Πούτιν να ελέγξει την πρώην Σοβιετική Ένωση. Σίγουρα πάντως, για όσο διάστημα η Άγκυρα συνεργάζεται φιλικά με τη Μόσχα, η αξία της Αθήνας και της Λευκωσίας θα συνεχίσει να ανεβαίνει στο διεθνές γεωστρατηγικό χρηματιστήριο και να δικαιολογεί κάθε απαίτηση για αποζημίωση, ηθική ή υλική.

* Ο Γιώργος Χατζηιωάννου διετέλεσε Σύμβουλος Τύπου στη Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Ελλάδας στον ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη και στις πρεσβείες Λονδίνου και Μόσχας.