Γυναίκα! Τι είναι η γυναίκα; Είναι μητέρα; Είναι κόρη; Είναι αδελφή; Είναι σύντροφος; Είναι επαγγελματίας; Είναι νοικοκυρά; Οι περισσότερες ξεκινούν απλά ως… κόρη και αδελφή και φτάνουν να είναι όλα τα παραπάνω! Εχουν την ευθύνη του σπιτιού, της οικογένειας, της εργασίας, του εαυτού τους, της κοινωνίας.

Μέχρι πριν λίγα χρόνια όλα αυτά θεωρούνταν… υποχρέωση της γυναίκας. Κάτι σαν μία ακόμα… ευθύνη της γυναίκας να έχει στην… πλάτη της όλα τα παραπάνω. Και το χειρότερο; Χωρίς ουσιαστικά καμία επιβράβευση ή αναγνώριση. Μάλλον το αντίθετο, με τα παραδείγματα βίας, απαξίωσης, αδικίας, ανισοτιμίας να είναι… άπειρα.

Σήμερα όμως η γυναίκα έχει κάνει πολύ μεγάλα βήματα μπροστά. Με πολλούς αγώνες η γυναίκα κατάφερε να βελτιώσει κατά πολύ τη θέση της όχι μόνο στην κοινωνία αλλά και στην ίδια την οικογένειά της.

Πέντε γυναίκες της διπλανής πόρτας, ανθρώπινες, γήινες, καθημερινές «ηρωίδες», μας απαντούν σε «καυτά» θέματα που απασχολούν την σημερινή γυναίκα. Είναι η Ηρώ Τζιρτζιλάκη, νοικοκυρά με δύο μικρά παιδιά, η Αγγελική Καλέμη, μητέρα τριών παιδιών και γιαγιά, η Δήμητρα Λογοθέτη, λογοθεραπεύτρια με δύο παιδιά, η Μαριλού Μανδρώνη, γυμνάστρια με ένα παιδί και η Ζέττα Κουτσοκέρα, ψυχολόγος-σύμβουλος Ψυχικής Υγείας.

Οι 5 «ηρωίδες» μας θεωρούν πως η θέση της γυναίκας στη σημερινή κοινωνία είναι καλύτερη από το παρελθόν, αλλά έχει δρόμο ακόμα, αφού υπάρχουν άνθρωποι που τις θεωρούν… κατώτερες, ενώ αντίθετα η ισότητα μέσα στο σπίτι είναι σε χειρότερη θέση απ’ ό,τι στην κοινωνία, κάτι που τεκμηριώνουν με στοιχεία.

Πιστεύουν πως οι γυναίκες πρέπει να δημοσιοποιούν τις διακρίσεις, αλλά και την κακομεταχείριση που δέχονται, αν θέλουμε να εξελίσσεται η κοινωνία.

Διαφωνούν στο αν οι γυναίκες έχουν ίδιες και ίσες επαγγελματικές ευκαιρίες με έναν άνδρα και τέλος δίνουν τη λύση για το τι χρειάζεται για να βελτιωθεί η θέση της γυναίκας στη ζωή μας.

Ας «ακούσουμε» και ας μάθουμε από τις κυρίες Καλέμη, Λογοθέτη, Τζιρτζιλάκη, Μανδρώνη και Κουτσοκέρα:

Ποια είναι η θέση της γυναίκας στη σημερινή κοινωνία;

Αγγελική Καλέμη: «Σε σχέση με το παρελθόν είναι σε καλύτερη θέση. Μπορεί να εργαστεί σε θέσεις που στο παρελθόν ήταν απαγορευτικές, συμμετέχει ενεργά στα κοινά δρώμενα, έχει λόγο και άποψη, αλλά έχει και δρόμο μπροστά της όσο υπάρχουν άνθρωποι που ακόμα και σήμερα θεωρούν τις γυναίκες κατώτερές τους».

Δήμητρα Λογοθέτη: «Στην σημερινή κοινωνία η γυναίκα έχει ταυτόχρονα πολλαπλούς ρόλους και την δυνατότητα να υιοθετήσει αυτούς που θεωρεί πως της ταιριάζουν και την εμπνέουν. Επιπλέον σήμερα η γυναίκα συμμετέχει ενεργά και δυναμικά σε όλους τους τομείς της ζωής».

Ηρώ Τζιρτζιλάκη: «H θέση της γυναίκας στην σημερινή κοινωνία είναι καλύτερη απ’ ό,τι ήταν 100 χρόνια πριν. Κατέκτησε δικαιώματα μέσα από τους αγώνες της για ελευθερία και ίση αντιμετώπιση. Εχει ακόμη όμως πολύ δρόμο γιατί οι πατριαρχικές πεποιθήσεις είναι βαθιά ριζωμένες στην Κοινωνία η οποία έχει άμεσο αντίκτυπο και στους υπόλοιπους τομείς».

Μαριλού Μανδρώνη: «Ο ρόλος της γυναίκας σήμερα είναι πολλαπλός αφού είναι μητέρα, σύντροφος, επαγγελματίας κ.λπ.».

Ζέττα Κουτσοκέρα: «Δεν θα ήταν αντικειμενικό να μιλήσουμε για ‘μία θέση’ καθώς η εμπειρία για κάθε γυναίκα πώς βιώνει την τοποθέτησή της στην ελληνική κοινωνία διαφέρει από πολλούς διαφορετικούς παράγοντες. Για ποια γυναίκα μιλάμε; Ποιου χρώματος, ποιας θρησκείας, ποιας εθνικότητας; Ποιας ηλικίας, ποιου βάρους και σχήματος; Πρωτεύουσα ή χωριό; Ανάλογα το συνδυασμό των συνθηκών διαφέρει πόσο προνομιακή είναι η θέση της ή όχι. Σίγουρα έχει υπάρξει τεράστια πρόοδος τα τελευταία 50 χρόνια από μία καταπιεστική πατριαρχική κοινωνία, όμως παραμένουν κατάλοιπα της πατριαρχίας και του σεξισμού που έχουν απορροφηθεί με διάφορους τρόπους και μπορεί να λειτουργούν ασυνείδητα αυτά τα σχήματα».

Με ποιο τρόπο βοηθάει τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία η δημοσιοποίηση των εναντίον της διακρίσεων ή και κακομεταχείρισης;

Αγγελική Καλέμη: «Η δημοσιοποίηση των εναντίον της διακρίσεων και κακομεταχείρισης βοηθάει με τρόπο ανασταλτικό αφού έτσι με τον φόβο του διασυρμού κάποιοι άντρες, τις περισσότερες φορές, δεν κάνουν το σχέδιό τους πράξη. Αυτός είναι και ο λόγος που οι γυναίκες δεν πρέπει να φοβούνται να μιλήσουν!».

Δήμητρα Λογοθέτη: «Η δημοσιοποίηση της διάκρισης ή και της κακομεταχείρισης της γυναίκας είναι ένα βήμα προς την εξέλιξη της κοινωνίας. Ενα βασικό κομμάτι είναι η συνειδητοποίηση του προβλήματος από όλες τις πλευρές, ώστε να οδηγηθούμε στην μείωσή του, μέχρι και την εξάλειψή του. Αυτό ισχυροποιεί την θέση της γυναίκας και της δίνει δύναμη και τόλμη να διεκδικήσει τα δικαιώματά της. Ο δρόμος προς αυτή την κατεύθυνση είναι μακρύς αλλά υπάρχει δείγμα αισιοδοξίας ότι προχωράμε, αργά μεν, αλλά προς την σωστή κατεύθυνση».

Ηρώ Τζιρτζιλάκη: «Την βοηθά έτσι ώστε, όλο αυτό, δηλαδή η κακοποίηση που υφίσταται, να σταματήσει μέσω των αντιδράσεων που προκύπτουν από την δημοσιοποίηση τέτοιων φαινομένων».

Μαριλού Μανδρώνη: «Η γυναίκα έχει αρχίσει να μιλάει ανοιχτά για τις διακρίσεις, για τη βία, για τις σεξουαλικές παρενοχλήσεις που δέχεται μέσα ή έξω από το σπίτι. Αυτό είναι καλό γιατί μιλώντας για το πρόβλημα θα επιτευχθεί μια πιο αξιοπρεπής θέση για τη γυναίκα».

Ζέττα Κουτσοκέρα: Η δημοσιοποίηση κακοποιητικών συμπεριφορών και η υποστήριξη των θυμάτων από το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο έχει βοηθήσει στην απενοχοποίηση του θύματος. Θύματα κακοποιητικών συμπεριφορών, ενθαρρύνονται να βρουν τη δύναμη να μιλήσουν, ξεπερνώντας τον φόβο και τις ανασφάλειες και σε περίπτωση παραβατικών συμπεριφορών να βρουν και το σθένος να καταγγείλουν εγκληματικές συμπεριφορές, αντί να υπομένουν καρτερικά στη σιωπή. Αυτές οι αποκαλύψεις ίσως προκαλέσουν την αφύπνιση της κοινωνίας ώστε κάποιοι άνθρωποι που μπορεί να είναι κακοποιητικοί απέναντι σε άλλους να αλλάξουν, αλλά κυρίως είναι μία ευκαιρία οι γονείς να διαπαιδαγωγήσετε σωστά τις νέες γενιές. Από την άλλη υπάρχει και ένας μικρός κίνδυνος, να γίνει κατάχρηση αυτού του νέου ρεύματος δημοσιοποίησης, και να υπάρχουν ίσως εν δυνάμει κάποια μεμονωμένα περιστατικά, όπου να γίνονται και ψευδείς καταγγελίες με σκοπό την εκδίκηση ή προσωπικό όφελος. Το ζητούμενο είναι όλοι οι άνθρωποι ανεξάρτητα φύλου, να σέβονται όλους τους συνανθρώπους τους και να μην υπάρχει ούτε ο σεξισμός, αλλά ούτε φανατισμένος φεμινισμός που να οδηγεί στη μισανδρία».

Σε επαγγελματικό επίπεδο η γυναίκα έχει ίδιες και ίσες ευκαιρίες σε σχέση με έναν άντρα;

Αγγελική Καλέμη: «Ναι, τις περισσότερες φορές, αλλά με μεγαλύτερο αγώνα για να το καταφέρουν, αφού ακόμα υπάρχει το ενδεχόμενο να αμφισβητούνται οι ικανότητες των γυναικών και να θεωρούνται κατώτερες, ανίκανες».

Δήμητρα Λογοθέτη: «Γυναίκες και άντρες αξίζουν ίσα δικαιώματα, ίση μεταχείριση και ίσες ευκαιρίες. Παρ’ όλα αυτά ακόμα και στην σημερινή κοινωνία υπάρχουν εμπόδια και κοινωνικά στερεότυπα που γεννούν ανισότητες και αποκλεισμούς στον επαγγελματικό τομέα καθώς δισεκατομμύρια γυναίκες εξακολουθούν να μην έχουν τις ίδιες επιλογές με τους άντρες όσον αφορά στην απασχόληση. Χρειάζεται να ξεπεράσουν όλα τα εμπόδια, που συναντούν στην προσπάθειά τους να κυνηγήσουν τα επαγγελματικά τους όνειρα και να αναρριχηθούν σε θέσεις που τους αξίζουν».

Ηρω Τζιρτζιλάκη: «Οχι, η γυναίκα δεν έχει ίσες και ίδιες ευκαιρίες με έναν άντρα. Μισθολογικά και σίγουρα στην ιεραρχία. Κάποιες δουλειές είναι απαγορευτικές για εκείνη, όχι λόγω δυνατοτήτων, αλλά λόγω διακρίσεων. Πιστεύεται πως δεν είναι ικανή».

Μαριλού Μανδρώνη: «Ακόμα υπάρχει ο διαχωρισμός γυναίκα-άνδρας σε επαγγελματικό επίπεδο… και ναι κατ’ εμέ γίνονται ακόμα διακρίσεις».

Ζέττα Κουτσοκέρα: Μέσα σε μία κοινωνία θα συναντήσει κανείς διαφορετικά ετερόκλητα περιβάλλοντα, διαφορετικών κλάδων, ομάδων και εταιρειών με διαφορετικά σχήματα, αξίες και εργασιακή κουλτούρα. Δεν θα ήταν δίκαιο να προδικάσουμε με ένα ναι ή ένα όχι και να γενικεύσουμε. Σίγουρα υπάρχουν  πολλά εργασιακά περιβάλλοντα με προοδευτικές αξίες που δίνουν ίσες ευκαιρίες, παροχές στην κάλυψη των αναγκών των εργαζομένων και λειτουργούν δίχως φυλετικές διακρίσεις, όμως παράλληλα σε κάποια άλλα, μπορεί να υπάρχει προκατάληψη ή λιγότερες ευκαιρίες για υψηλόβαθμες θέσεις ή διακρίσεις μισθολογικά, σεξιστικές συμπεριφορές ή σεξουαλική παρενόχληση. Το ζητούμενο είναι να λειτουργούμε όλοι μαζί συνεργατικά, με κατανόηση, χωρίς αδικία και τοξικότητα, με σεβασμό στις ανάγκες των εργαζομένων ανεξάρτητα φύλου».

Εχετε αντιμετωπίσει διάκριση λόγω φύλου στην καθημερινότητά σας;

Αγγελική Καλέμη: «Ευτυχώς εγώ όχι, αλλά πολλές γνωστές μου ναι!».

Δήμητρα Λογοθέτη: «Ευτυχώς μέχρι σήμερα δεν έχω αντιμετωπίσει διάκριση λόγω του φύλου ούτε στην επαγγελματική μου δραστηριότητα ούτε στην προσωπική μου ζωή».

Ηρώ Τζιρτζιλάκη: «Ναι, αλλά όσο περνούν τα χρόνια θεωρώ πως ελαχιστοποιείται γιατί οι γυναίκες πλέον είναι ενεργά μέλη της κοινωνίας».

Μαριλού Μανδρώνη: «Προσωπικά όχι…».

Ζέττα Κουτσοκέρα: «Εχει τύχει να προσληφθώ με παρόμοια προσόντα με άντρα συνάδελφο την ίδια εποχή, αλλά εμένα ο μισθός μου να είναι μισός από τον δικό του. Εχει τύχει στην αδερφή μου να απολυθεί γιατί η εταιρεία είχε δυσαρέσκεια που είναι μόνη μητέρα, και δεν ήταν διατεθειμένη να κάνει υπερωρίες, καθώς έπρεπε να επιστρέψει στη φροντίδα του παιδιού της».

Η ισότητα μέσα στο σπίτι είναι σε καλύτερο ή χειρότερο επίπεδο σε σχέση με την κοινωνία;

Αγγελική Καλέμη: «Δυστυχώς έχω ακούσει περιπτώσεις που δεν υπάρχει καν ισότητα σε κάποια σπίτια».

Δήμητρα Λογοθέτη: «Βάσει στατιστικής το 79% των εργαζόμενων γυναικών ασχολείται καθημερινά με το νοικοκυριό, ενώ μόλις ένα 34% των ανδρών ασχολείται καθημερινά με τις δουλειές του σπιτιού. Αυτό δείχνει ότι η ισότητα εντός σπιτιού είναι σε χειρότερο επίπεδο σε σχέση με την κοινωνία. Εξάλλου, το στερεότυπο ‘η καλή νοικοκυρά είναι δούλα και κυρά’ το συντηρούμε όλοι με τις απόψεις μας».

Ηρώ Τζιρτζιλάκη: «Η ισότητα μέσα στο σπίτι είναι σε χειρότερο επίπεδο από την κοινωνία. Πίσω από κλειστές πόρτες υπάρχει πολλή βία. Στην κοινωνία δεν είναι πλέον αποδεκτό και υπάρχει αντίδραση από τους υπόλοιπους. Μέσα στο σπίτι συνεχίζει η γυναίκα να δέχεται βία και κακοποίηση χωρίς να το γνωρίζει κανείς υποτιμώντας καθημερινά την ύπαρξή της».

Μαριλού Μανδρώνη: «Πιστεύω πως ακόμα και τώρα η γυναίκα δεν αντιμετωπίζεται ως ισότιμο μέλος μέσα στο σπίτι… Φυσικά υπάρχουν και οι εξαιρέσεις».

Ζέττα Κουτσοκέρα: «Και πάλι δεν θα ήταν σωστό να το γενικεύσουμε, καθώς το κάθε νοικοκυριό είναι ξεχωριστό και λειτουργεί υπό ξεχωριστές συνθήκες. Πώς προσδιορίζουμε την ‘ισότητα’; Δεν υπάρχουν γυναικείες ή ανδρικές εργασίες, και να συμβαίνουν τα πάντα 50/50. Μπορεί μία γυναίκα να είναι απόλυτα ευχαριστημένη να μην εργάζεται εκτός σπιτιού και να την ευχαριστεί να φροντίζει το σπίτι και την οικογένειά της και αυτό είναι εντάξει. Μία άλλη μπορεί να είναι γυναίκα καριέρας και να μην την ενδιαφέρει καθόλου η ενασχόληση με το σπίτι και αυτό επίσης είναι εντάξει. Η δυσκολία για τη μοντέρνα γυναίκα, είναι όταν καλείται να αντεπεξέλθει παράλληλα σε πολλαπλούς ρόλους. Το ζητούμενο είναι η ισορροπία, η αρμονία και η ευτυχία ενός σπιτικού που μπορεί να μην στηρίζεται στο 50/50 σε κάθε πτυχή απαραίτητα. Μπορεί το κάθε μέλος να προσφέρει με διαφορετικό τρόπο. Π.χ. αν ο ένας αναλαμβάνει το πλύσιμο των πιάτων, ο άλλος να αναλαμβάνει το σιδέρωμα. Ο ένας να παρέχει περισσότερα χρήματα και υλικά αγαθά και ο άλλος να παρέχει φροντίδα. Το ζητούμενο είναι οι σύντροφοι να λειτουργούν συμπληρωματικά, με σεβασμό και ανοιχτό διάλογο για τις ανάγκες του καθενός και τι μπορεί να προσφέρει κανείς, με τρόπο λειτουργικό. Ο καθένας ας κρίνει για το δικό του σπιτικό».

Τι θα προτείνατε ώστε να βελτιωθεί η θέση της γυναίκας στην κοινωνία, στην εργασία, στην οικογένεια;

Αγγελική Καλέμη: «Ολα ξεκινούν από το σπίτι. Από τα μικρά παιδιά. Σε αυτά πρέπει να διδάξουμε την ισότητα σε όλα τα επίπεδα, αργότερα στο σχολείο, στον χώρο εργασίας. Μόνον έτσι. Βάζοντας τα θεμέλια των υγιών σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων θα μπορέσει να βελτιωθεί η θέση της γυναίκας και όχι μόνο, χρειάζεται δουλειά γιατί δυστυχώς είμαστε ακόμα πίσω».

Δήμητρα Λογοθέτη: «Το γυναικείο ζήτημα έχει σχέση με τον προηγούμενο αιώνα έχει σημειώσει αλματώδη εξέλιξη, εφόσον τα δικαιώματα των γυναικών έχουν κατοχυρωθεί σε όλους τους τομείς κι έχουν εξισωθεί με τα αντίστοιχα των ανδρών… Εντούτοις, παρατηρούνται ακόμη ορισμένες συμπεριφορές που υποδηλώνουν τη διατήρηση αρνητικών στερεοτύπων εις βάρος των γυναικών. Απαραίτητη λοιπόν είναι η κατάλληλη αγωγή των νέων στο πλαίσιο της οικογένειας, καθώς και η ανθρωπιστική παιδεία στο πλαίσιο της εκπαίδευσης προκειμένου οι νέοι να αποκτήσουν βαθύ σεβασμό απέναντι στον άνθρωπο. Επιπρόσθετα, οφείλει η Πολιτεία να μεριμνά για τον απόλυτο σεβασμό των δικαιωμάτων των γυναικών και να μην επιτρέπει διακρίσεις εις βάρος τους. Τέλος, οι ίδιες οι γυναίκες πρέπει να προασπίζονται τα δικαιώματά τους».

Ηρώ Τζιρτζιλάκη: «Ολα ξεκινάνε από την παιδεία και από την οικογένεια. Εκεί πρέπει να ξεκινήσει η αλλαγή».

Μαριλού Μανδρώνη: «Θα πρέπει να γίνουν πολλά βήματα στην ελληνική κοινωνία για να βελτιωθεί η θέση της γυναίκας… Οπως να ξεκινήσουμε μέσα από την οικογένεια, από το σχολείο… Να φύγουμε από το παλιό κατεστημένο της πατριαρχικής κοινωνίας».

Ζέττα Κουτσοκέρα: «Οι νομοθεσίες του κράτους λειτουργούν παράδοξα και ακυρώνουν τις ίδιες τις προσπάθειες για δικαιοσύνη. Οταν μία γυναίκα βρίσκει το κουράγιο να καταγγείλει το βιαστή και κακοποιητή της, αλλά σε 1, 2 χρόνια αυτός είναι πάλι ελεύθερος να της επιτεθεί και πάλι για να πάρει την εκδίκησή του, τότε το ίδιο το σύστημα ακυρώνει όλες τις προσπάθειες και θέτει σε κίνδυνο και πάλι τα θύματα.

Σχετικά με το χώρο εργασίας, πρώτα πρέπει να αλλάξει η εργασιακή κουλτούρα και προσέγγιση προς τον εργαζόμενο, ανεξαρτήτως φύλου. Οι εταιρείες να μην βλέπουν τους υπαλλήλους ως μηχανάκια παραγωγής και χρήματος και να υπάρχουν πιο ανθρωποκεντρικές τάσεις διοίκησης. Ξεκινώντας από εκεί, συνεπώς θα είναι πιο ανθρωποκεντρική η προσέγγιση και στις γυναίκες. Π.χ. μία νέα γυναίκα που είναι σε παραγωγική ηλικία, μπορεί να είναι αποτρεπτικό για κάποιους εργοδότες να την προσλάβουν σκεπτόμενοι ότι ‘θα κάνει παιδιά και θα πρέπει να πάρει άδεια μητρότητας, καλύτερα ας το αποφύγουμε’. Ισως μία νέα νομοθεσία που θα μπορούσε να προστατεύσει τις γυναίκες από αυτό τον σεξισμό θα ήταν να απαγορεύεται να τίθενται τέτοιου είδους ερωτήσεις σε συνεντεύξεις, ‘είστε παντρεμένη; σκοπεύετε να κάνετε παιδιά;’.

Τα ΕΣΠΑ τα τελευταία χρόνια έχουν βγάλει επιδοτούμενα προγράμματα για να υποστηρίξουν την γυναικεία επιχειρηματικότητα και αυτό είναι ενθαρρυντικό. Τέτοιες υποστηρικτικές ενέργειες θα ήταν ωφέλιμο να εφαρμοστούν και από άλλους φορείς. Το σημαντικότερο είναι κυρίως η εξάλειψη του σεξισμού από τις καθημερινές συμπεριφορές στον εργασιακό χώρο, και αυτό θα ξεκινήσει βελτιώνοντας εαυτούς μας, και κατόπιν ενσταλάζοντας σωστές αξίες στις νέες γενιές που μας υποδέχονται».