Η πλήρης ιστορία της ελληνικής μουσικής στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχει ακόμη γραφτεί. Προς το παρόν, το μόνο που πραγματικά έχουμε είναι αποσπασματικές μαρτυρίες και μια χούφτα συνεντεύξεις.

Σίγουρα, σημαντικές αρχειακές συλλογές αυθεντικών δίσκων 78 στροφών, καθώς και δύο ή τρεις συλλογές παρτιτούρων και σχετικών εγγράφων πωλήσεων είναι τώρα συγκεντρωμένες και διαθέσιμες στο κοινό. Ωστόσο, λεπτομερείς ιστορικές αναφορές για τις καθημερινές δραστηριότητες στις ελληνόκτητες μουσικές εταιρείες, τις μεθοδευμένες ενέργειες των Ελλήνων μουσικών, των παραγωγών δίσκων, ή τον τρόπο με τον οποίο γίνονταν οι καθημερινές πωλήσεις δίσκων -μεταξύ άλλων λεπτομερειών- φαίνεται να απουσιάζουν από τις δημοσιευμένες αναφορές.

Αντιλαμβάνομαι ότι πολλοί αναγνώστες θα επισημάνουν την έκδοση του 2019 της εξαιρετικής συλλογής δοκιμίων «Greek Music in America» (University of Mississippi Press) ως την απάντηση σε αυτά τα ιστορικά στοιχεία που λείπουν. Ωστόσο, ακόμη και αυτή η συλλογή, όσο λεπτομερής και πλήρως τεκμηριωμένη κι αν είναι, έχει τα όριά της. Ενα θέμα που απουσιάζει είναι αυτό των παρτιτούρων. Δεδομένης της σχεδόν καθολικής παρουσίας σε όλη την ελληνοαμερικανική επικράτεια των παρτιτούρων που κυκλοφόρησαν από την Apollo Music Company της Νέας Υόρκης, μια πιο συστηματική έρευνα για τον οργανισμό αυτό καθίσταται σαφώς απαραίτητη.

Ως πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση, πρέπει αρχικά να επιλύσουμε ή τουλάχιστον να ξεκαθαρίσουμε ένα ακόμη ζήτημα. Μεταξύ των αφοσιωμένων Ελλήνων συλλεκτών δίσκων, είναι γνωστό ότι υπήρχαν δύο βαλκανικές δισκογραφικές εταιρείες που εξέδιδαν δίσκους 78 στροφών με τις μικτές μουσικές παραδόσεις που υπήρχαν στην περιοχή αυτή, η μία στο Σικάγο και η άλλη στη Νέα Υόρκη. Δεν θα πρέπει να αποτελεί έκπληξη, λοιπόν, ότι υπήρχαν δύο ελληνικών συμφερόντων εταιρείες Apollo Music Companies – η μία στο Ντιτρόιτ και η άλλη στη Νέα Υόρκη. Εχει γίνει πολύς λόγος για το λεγόμενο «μυστήριο» που περιβάλλει την Apollo Music Company της Νέας Υόρκης λόγω της μακράς ιστορίας της και της σχεδόν αποκλειστικότητάς της στην παραγωγή ελληνικών παρτιτούρων στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ομως οι Ελληνες στη Βόρεια Αμερική συμμετείχαν άμεσα σε ένα εκπληκτικό φάσμα μουσικών σκηνών ως ερμηνευτές, παραγωγοί και διοργανωτές. Τίποτα από όσα ακολουθούν δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως μυστική πληροφορία. Αντίθετα, όσα παρατίθενται παρακάτω απλώς αγνοούνται, και έτσι, προς στιγμήν, ξεχνιέται η ιστορία.

Εφτασα στις ακόλουθες καταγραφές αναζητώντας πληροφορίες σχετικά με αυτό που ο αμερικανικός δημόσιος Τύπος έχει χαρακτηρίσει επί μακρόν ως τους «πολέμους των τζουκ μποξ» («Jukebox Wars»). Για λόγους που δεν μπορώ τώρα να κατανοήσω, ενώ κυριολεκτικά δεκάδες εφημερίδες, περιοδικά και άλλα δημοσιευμένα κείμενα αναφέρουν και περιγράφουν με κάθε λεπτομέρεια τις σχεδόν καθημερινές πράξεις των εγκλημάτων των διαρκών πολέμων των τζουκ μποξ, δεν έχω βρει ακόμη κανένα λήμμα εγκυκλοπαίδειας, κεφάλαιο σε βιβλίο για το αμερικανικό έγκλημα ή πραγματικά καμία λεπτομερή περιγραφή ανά έτος, ανά τόπο, αυτής της μακράς και πολύπλοκης σειράς εγκλημάτων – όλα σχετικά με τα τζουκ μποξ.

Οπως θα δούμε, αυτό αφορά συγκεκριμένα στις απαρχές της άλλης εταιρείας Apollo Music Company στο Ντιτρόιτ του Μίσιγκαν. Αρχικά, στο περιοδικό «Billboard», στην ενότητα «Music Machines», βρίσκουμε τον τίτλο: «Detroit Disk Store Sold to Apollo Music Company» και στη συνέχεια:

«Ντιτρόιτ, 3 Ιουνίου – Η Apollo Music Company που ανήκει στον Γιώργο Σκίνα (George Skinas), ανέδειξε την Chadwick Music Company, που ιδρύθηκε από τον Κ. Λίο Τσάντγουικ (C. Leo Chadwick), έναν από τους πιο γνωστούς μουσικούς του Μότορ Σίτι… Η Apollo Music Company ήταν παλαιότερα γνωστή ως Service Coin Machine Company, όταν ο Σκίνας ήταν ενεργός επιχειρηματίας στον τομέα των pinball games. Το σημερινό όνομα επιλέχθηκε επειδή είναι το όνομα του ‘Ελληνα θεού της μουσικής’, είπε ο Σκίνας… Τώρα αναδιαμορφώνει και εξοπλίζει ένα κατάστημα στη Λεωφόρο Γούντροου Γουίλσον 12700 για να ανοίξει και θα κάνει εκεί την έδρα του. Προς το παρόν θα ασχολείται με τις λιανικές πωλήσεις δίσκων και επιδιώκει να είναι πανέτοιμος με ένα εδραιωμένο κατάστημα όταν οι μεταπολεμικές συνθήκες επιτρέψουν την επανέναρξη των ομαλών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων» (Billboard Vol. 56 No. 24 June 10, 1944).

Στη συνέχεια, μαθαίνουμε ότι: «Ο Γιώργος Σκίνας χάραξε ξανά τη δική του πορεία πάνω στο όνομά του, με το νέο του κατάστημα» (Billboard Vol. 58 No.11 16 Μαρτίου 1946). Με τον όρο «πορεία» εννοούνται οι διάφορες συστοιχίες των τζουκ μποξ που κατείχε και διατηρούσε ο Σκίνας στο Ντιτρόιτ και αλλού.

Ο Γιώργος Σκίνας δεν αρκέστηκε προφανώς στο να διαχειρίζεται απλώς το κατάστημά του και την εκτεταμένη σειρά από τζουκ μποξ στη μητροπολιτική περιοχή του Ντιτρόιτ. Ο Σκίνας προφανώς ανησυχούσε πραγματικά για σοβαρότερα ζητήματα. «Ο Γιώργος Σκίνας, πρώην μέλος της Ενωσης Ιδιοκτητών Αυτόματων Φωνογράφων, έχει διοριστεί αντιπρόεδρος της οργάνωσης για να διαδεχθεί τον Τόνι Σίρακιουζ (TonySiracuse), ο οποίος παραιτήθηκε πρόσφατα» (Billboard 6 Ιουλίου 1946).

Το 1947, ο Σκίνας εξελέγη επίσημα για να παραμείνει στη θέση του αντιπροέδρου (Billboard 25 Ιανουαρίου 1947). Στη συνέχεια, καθώς οι πιέσεις αυξάνονταν, ο Σκίνας εξελέγη πρόεδρος της Ενωσης Ιδιοκτητών Φωνογράφων του Μίσιγκαν (Billboard 29 Μαρτίου 1947). Αναμφίβολα, η εκλογή του Σκίνα οφειλόταν στη σκληρή του στάση σχετικά με το ποιος κατείχε και ήλεγχε τον τεράστιο αριθμό των τζουκμποξ, που τότε ήταν διαδεδομένα στο Ντιτρόιτ και τις γύρω κοινότητες.

«Οποιοσδήποτε προσπαθεί να ‘χτυπήσει’ τα τζουκ μποξ αυτής της πόλης θα έρθει αντιμέτωπος με την Ενωση Ιδιοκτητών Αυτόματων Φωνογράφων του Μίσιγκαν, δήλωσε σήμερα ο πρόεδρος Γιώργος Σκίνας. Ο Σκίνας απηύθυνε την προειδοποίηση εκ μέρους της ομάδας που ισχυρίζεται ότι εκπροσωπεί το 90 τοις εκατό των επιχειρήσεων τζουκ μποξ του Ντιτρόιτ, αφού η πολιτειακή επιτροπή οινοπνευματωδών δήλωσε ότι φοβάται ότι επίκειται πόλεμος με τα τζουκ μποξ» (Ludington Daily News (MI) 19 Μαΐου 1947).

Το καλοκαίρι του 1947 είχε ξεκινήσει ένας αγώνας για την κυριότητα των τζουκ μποξ, αλλά και για το πού θα μπορούσαν αυτά να εγκατασταθούν. Οπως μαθαίνουμε:

«Ενας εμπορικός αντιπρόσωπος της νεοσύστατης Ενωσης Χειριστών τζουκ μποξ χτυπήθηκε με ένα ρόπαλο του μπέιζμπολ σε έναν δρόμο του κέντρου της πόλης το απόγευμα του Σαββάτου, ξεκινώντας αναφορές για αναζωπύρωση του πολέμου των τζουκ μποξ. Πρόκειται για τον Λουίς Φοξ (Louis Fox), 43 ετών, από την 120 W. Μονκάλμ, ο οποίος εκπροσωπούσε το σωματείο Teamster Union (AFL) Local 985. Ο Φοξ μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο Grace από τον Ευγένιο Κ. (Τζίμι) Τζέιμς (Eugene C. (Jimmy) James), επικεφαλής του συνδικάτου. Ο Φοξ είπε στον ντετέκτιβ Αλμπερτ ντε λα Μεγιέγ (Albert de la Meilleure) ότι ένας άγνωστος δράστης τον χτύπησε από πίσω στη γωνία Γούντγουορντ και Μονκάλμ» (Detroit Free Press 8 Ιουνίου 1947).

Ο Τζορτζ Μπουγιούκους (George Buyukus), επί μακρόν ιδιοκτήτης, διαχειριστής και συχνά συνθέτης της Apollo Music Company της Νέας Υόρκης, είχε συχνά νομικές περιπέτειες. Ειδικά από τη στιγμή που ο Μπουγιούκους αναφέρεται ως συνθέτης για πλήθος δίσκων και κομματιών της Apollo Music Company με έδρα τη Νέα Υόρκη. Ωστόσο, όπως αναφέρουν δημόσια έγγραφα, ο Μπουγιούκους, αντιμετώπιζε περισσότερα από ένα νομικά ζητήματα σχετικά με τα πνευματικά δικαιώματα.

Είναι πραγματικά απίστευτο πόσο λίγα γνωρίζουμε για την ελληνική μουσική στις Ηνωμένες Πολιτείες. Και οι δύο εταιρείες «Apollo Music» αποτέλεσαν αντικείμενο αναζήτησης και υποστήριξης από την ελληνοαμερικανική κοινότητα αμέσως. Είναι σαφές ότι πολυάριθμες δημοσιεύσεις στον τοπικό αμερικανικό Τύπο είναι γεμάτες με λεπτομερείς αναφορές στην Apollo Records με έδρα το Μίσιγκαν.

Σκεφτείτε το. Χωρίς υπερβολή, δεν υπάρχει αμερικανική μορφή ψυχαγωγίας που μπορείτε να αναφέρετε, την οποία Ελληνες -και πολύ συχνά μετανάστες Ελληνες- να μην κατείχαν και στην οποία να μην δραστηριοποιήθηκαν με μεγάλη δημοτικότητα και οικονομική επιτυχία. Αναφέρετε όποια «αμερικανική» μορφή διασκέδασης θέλετε, από τα nickelodeons μέχρι τους κινηματογράφους και τις μουσικές σκηνές μέχρι τις πίστες χορού, από τα «dime and dance emporiums» μέχρι τις πρώτες κοσμικές αίθουσες χορού του έθνους, όπως το Aragon και το Trianon του Σικάγο, μέχρι το παλαιότερο τζαζ κλαμπ που εξακολουθεί να λειτουργεί στη Βόρεια Αμερική, το Green Mill.

Υπήρχαν επίσης λούνα παρκ, από εκείνα με βάρκες για μια χαλαρή βόλτα με κανό μέχρι τσίρκο, ηλεκτρονικά παιχνίδια με κέρματα, ή/και θαλάσσια πάρκα που οι Ελληνες όχι μόνο είχαν πριν από εκατό χρόνια, αλλά εξακολουθούν να λειτουργούν με μεγάλο κέρδος και αναγνωρισιμότητα.

Τελικά, γιατί όλα αυτά λείπουν από τις συνήθεις ιστορικές αναφορές για τους Ελληνες στη Βόρεια Αμερική;