Το 1962 η Φιλαρμονική Ορχήστρα της Νέας Υόρκης εγκατέλειψε το Carnegie Hall, το οποίο αποτελούσε για δεκαετίες την έδρα της, για να μετακομίσει στο νέο τότε «Philharmonic Hall» του Lincoln Center for the Performing Arts. Από τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της νέας αίθουσας είχαν εκφραστεί τόσο από την ίδια την ορχήστρα, όσο και από το κοινό παράπονα για την ακουστική της. Η αίθουσα δεν αναδείκνυε τις αρετές μιας ορχήστρας αυτού του επιπέδου. Ετσι στις αρχές της δεκαετίας του 1970 είχε επιχειρηθεί, με κάποιες σχετικά μικρής κλίμακας παρεμβάσεις, η βελτίωση της ακουστικής. Τα παράπονα όμως συνεχίζονταν ενώ ήταν σαφές, και στον υπογράφοντα που έχει παρακολουθήσει μεγάλο αριθμό συναυλιών στο «Avery Fisher», όπως λεγόταν παλιότερα, και τελευταία David Geffen Hall, ότι η ακουστική δεν ήταν ικανοποιητική, ιδιαίτερα αν την συγκρίνει κανείς με το διάσημο Carnegie Hall, αλλά και με τη γειτονική, χτισμένη την ίδια εποχή, λίγο αργότερα, Metropolitan Opera. Αλλωστε και η ίδια η Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης ηχούσε πολύ καλύτερα στις επισκέψεις της στο Carnegie Hall. Ετσι πριν από χρόνια αποφασίστηκε μια νέα και αυτή τη φορά ριζική ανακαίνιση της αίθουσας, ένας πλήρης επανασχεδιασμός του εσωτερικού της και αρκετές αλλαγές στους γύρω χώρους, στα ταμεία, τα γραφεία κ.τ.λ. Το μέγεθος των αλλαγών φαίνεται και από το κόστος που έφτασε τα 550 εκατομμύρια δολάρια ελαφρά λιγότερο από όσο κόστισαν εντελώς καινούριοι συναυλιακοί χώροι ανά τον κόσμο, όπως η Φιλαρμονική του Ελβα στο Αμβούργο ή η δική μας Εθνική Λυρική Σκηνή.

Η αρχική πρόβλεψη για την ανακαίνιση ήταν ότι θα αφήσει «εκτός έδρας» τη Φιλαρμονική για αρκετές σεζόν. Τελικά η πανδημία επέσπευσε τις αποφάσεις, η ανακαίνιση ξεκίνησε αμέσως μετά την επιστροφή στις εργασίες που ακολούθησαν το πρώτο «lock-down» τη Νέα Υόρκη το καλοκαίρι του 2020, η σεζόν 2020-2021 δεν πραγματοποιήθηκε έτσι κι αλλιώς, και τελικά μόνο η περσινή σεζόν μεταφέρθηκε εν μέρει στο Carnegie Hall και εν μέρει στο γειτονικό, αλλά πολύ μικρότερο όσον αφορά τόσο τη σκηνή όσο και τους θεατές Alice Tully Hall.

Μέχρι το καλοκαίρι ένα βλέμμα προς το κτίριο άφηνε αμφιβολίες για το πόσο γρήγορα θα μπορούσε η οικοδομή να μετατραπεί ξανά σε αίθουσα συναυλιών και όταν περνούσε κανείς τα βράδια από εκεί έβλεπε ότι οι εργασίες συνεχίζονταν και τη νύχτα. Τελικά οι εργασίες ολοκληρώθηκαν στην ώρα τους και η νέα σεζόν ξεκίνησε κανονικά και εορταστικά στο νέο πια David Geffen Hall.

Η πρώτη σειρά συναυλιών της κανονικής περιόδου, μετά το εορταστικό γκαλά είχε τον τίτλο: «The New York Philharmonic Returns Home». Την ορχήστρα διηύθυνε ασφαλώς ο μόνιμoς μουσικός της διευθυντής Jaap van Zweden.

Ειδικά για την αφορμή των εγκαινίων της αίθουσας η ορχήστρα έχει παραγγείλει το «Oyá, for light, electronics, and orchestra» από τον συνθέτη Marcos Balter, το οποίο ακούστηκε για πρώτη φορά (παγκόσμια πρεμιέρα). Το έργο αυτό ήταν γραμμένο ειδικά να αποκαλύψει κάποιες άλλες διαστάσεις της αίθουσας, ακουστικές και άλλες. Οσον αφορά τις ακουστικές, τα διάφορα, πέραν των κλασικών, όργανα που χρησιμοποιήθηκαν χρειάζονταν ενίσχυση και έτσι δοκιμάστηκαν – ακούστηκαν για πρώτη φορά οι εγκαταστάσεις της αίθουσας, τα μεγάλα ηχεία που κρέμονται από την οροφή, αυτά μπροστά από την ορχήστρα κ.τ.λ. Το έργο όμως περιλάμβανε και οπτικά εφέ, με τα χρώματα της αίθουσας να αλλάζουν, φώτα από την οροφή να εναλλάσσονται με άλλα στις εσοχές των τοίχων δείχνοντας ότι η νέα αίθουσα έχει εντυπωσιακές δυνατότητες να υπηρετήσει τη σύγχρονη μουσική και τις παραστατικές τέχνες γενικότερα. Ακόμα ένα νέο έργο, το «Stride» (δρασκελιά-μεγάλο βήμα) της Tania León περιλαμβάνεται στο πρόγραμμα, με τη συνθέτη παρούσα στην αίθουσα να καταχειροκροτείται. Συμβολικό ενώ κατά κάποιο τρόπο για τη νέα εποχή της ορχήστρας το έργο του διάσημου Αμερικανού συνθέτη John Adams. Από την επιλογή του έργου από το 2003 και το τίτλο του φαίνεται η επιθυμία της απόδοσης τιμής και της συνέχειας στην αμερικανική μουσική παράδοση. Το έργο του σύγχρονου σπουδαίου Αμερικανού συνθέτη με το όνομα: «My father knew Charles Ives» είναι το αφιέρωμα του Ανταμς στο σπουδαίο συνθέτη, εκ των θεμελιωτών της αμερικανικής κλασικής μουσικής παράδοσης. Ο πατέρας του Ανταμς δεν γνώριζε πραγματικά τον Charles Ives, ήταν όμως μουσικός και ο Ανταμς βρίσκει ομοιότητες στις δύο προσωπικότητες και ίσως και στη δική του εξέλιξη.

Το πρόγραμμα περιλάμβανε το έργο του Ottorino Respighi: «Pini di Roma» (Πεύκα της Ρώμης), με το πολυδιάστατο έργο για μεγάλη ορχήστρα να είναι και μια ευκαιρία για να δοκιμαστούν αρκετές άλλες διαστάσεις της ακουστικής, σε ένα έργο σταθμό για τη μουσική του 20ού αιώνα.

Εορτασμών συνέχεια

Μία ακόμα εορταστικού χαρακτήρα συναυλία της φιλαρμονικής για την καινούρια αίθουσα πραγματοποιήθηκε στις 28 Οκτωβρίου με την πάντα δημοφιλή για τέτοιου είδους αφορμές Ενάτη συμφωνία του Μπετόβεν, με το φαντασμαγορικό σκηνικό να συμπληρώνεται από πολύχρωμους προβολείς που είχαν τοποθετηθεί πάνω στο σιντριβάνι της Lincoln Plaza και φώτιζαν το χώρο αλλά κυρίως το νερό που εκτοξευόταν σε μεγάλα ύψη! Η συναυλία είχε και αυτή μια παγκόσμια πρεμιέρα, με αφορμή τα εγκαίνια, το έργο: «You Are the Prelude» της Angélica Negrón και θα φέρει τον, σχετικό με την Ενάτη, τίτλο: «The Joy: David Geffen Hall Opening Gala».

Πλούσια σεζόν

Το πρόγραμμα στις αρχές Νοεμβρίου επανήλθε σε δύο σπουδαία έργα από την καρδιά του ρεπερτορίου μιας κλασικής ορχήστρας και θα περιλάβει το Κοντσέρτο για πιάνο αριθμός 22 του Μότσαρτ με σολίστα τον κορυφαίο πιανίστα Yefim Bronfman, ενώ μετά το διάλειμμα η Φιλαρμονική αναμετρήθηκε με τη μνημειώδη Εβδόμη συμφωνία του Αντον Μπρούκνερ, κάτι που μας έδωσε την ευκαιρία να «ακούσουμε» την καινούρια αίθουσα σε μουσική της κλασικής και ρομαντικής περιόδου.

Αμέσως μετά με αρχή την εβδομάδα που μας πέρασε η Φιλαρμονική «εξόκειλε» και πάλι από το κλασικό πρόγραμμα. Συνέχισε, για πρώτη φορά στην καινούρια αίθουσα, την όμορφη παράδοση που τη θέλει να παρουσιάζει ζωντανά την κινηματογραφική μουσική ταινιών ενώ αυτές προβάλλονται στην οθόνη πάνω από την ορχήστρα, κάτι στο οποίο αξίζει λόγω ελληνικού ενδιαφέροντος, αφού τις πρώτες από αυτές τις συναυλίες διηύθυνε ο ομογενής αρχιμουσικός Κωνσταντίνος Κιτσόπουλος, να επανέλθουμε ξεχωριστά από τις στήλες του «Περιοδικού», μαζί με τις πρώτες «ολοκληρωμένες» και από το πιο «κλασσικό» πρόγραμμα εντυπώσεις μας από την ακουστική του κτιρίου.

Η σειρά των συναυλιών με τον Κωνσταντίνο Κιτσόπουλο ολοκληρώνεται το βράδυ του Σαββάτου 12 του μηνός, ενώ την επόμενη εβδομάδα με τη Φιλαρμονική θα συμπράξουν δύο κορυφαίοι πιανίστες, ο ήδη καταξιωμένος, αν και πολύ νεαρός Daniil Trifonov και ο μεταξύ άλλων δάσκαλός του Sergei Babayan.

* Ο Φώτης Καλιαμπάκος είναι μέλος της Ενωσης Μουσικοκριτικών Βορείου Αμερικής (MCANA).