Η Γκόντα Βαν Στήν ( Gonda Van Steen) είναι καθηγήτρια και κάτοχος της Έδρας Κοραή στη Νεοελληνική και Βυζαντινή Ιστορία, Γλώσσα, και Λογοτεχνία, και διευθύντρια του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών στο King’s College του Λονδίνου. Η έδρα αυτή δόθηκε για πρώτη φορά σε μια γυναίκα, την οποία οι Ελληνες δεν γνώριζαν, παρά μόνο όταν δημοσιεύτηκε το βιβλίο της «Adoption, Memory, and Cold War Greece. Kid pro quo?», το οποίο έπεσε σαν «βόμβα εν αιθρία» στα ξεχασμένα ντουλάπια των ληξιαρχείων, των υπουργείων, των ορφανοτροφείων και πολλών οργανισμών και συνειδήσεων, σκορπίζοντας ολόγυρα την σκόνη, που κάλυπτε για πολλά χρόνια ανείπωτες αλήθειες, που η Gonda Van Steen τόλμησε να βγάλει στο φώς, για τις υιοθεσίες παιδιών απο την Ελλάδα στην Αμερική, την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Επ’ ευκαιρία του αφιερώματός μας, που συμπίπτει με την παρουσίαση του βιβλίου της στο Μέγαρο Μουσικής στις 22 Νοεμβρίου, το οποίο μετάφρασαν και εξέδωσαν οι ελληνικές εκδόσεις «ΠΟΤΑΜΟΣ», με τίτλο «Ζητούνται παιδιά απο την Ελλάδα- Υιοθεσίες στην Αμερική του Ψυχρού πολέμου»,έχουμε την τιμή να παρουσιάσουμε μια αξιοθαύμαστη σύγχρονη λάτρη των ελληνικών γραμμάτων και του ελληνικού πολιτισμού που έκανε ενα έργο, που θα έπρεπε να έχουμε κάνει εμείς σαν Ελληνες απο καιρό. Το βιβλίο της Βαν Στέιν διερευνά 3.200 υιοθεσίες παιδιών ελληνικής καταγωγής από ζευγάρια Αμερικανών, Ελληνοαμερικανών και Εβραίων που έλαβαν χώρα μεταξύ 1950 και 1962, μια περίοδο που η συγγραφέας αποκαλεί «βαθύ Εμφύλιο Πόλεμο» . H Gonda Van Steen είναι συγγραφέας 4 επιπλέον βιβλίων, για την αρχαία και την νεώτερη Ελλάδα.

Ποια ήταν τα κίνητρα των υιοθεσιών που περιγράφετε στο βιβλίο σας;

Αρχικά, αυτές οι υιοθεσίες, που δημοσιοποιήθηκαν ως μέρος της αμερικανικής βοήθειας προς την Ελλάδα, είχαν πολιτικά κίνητρα, με παιδιά από αριστερές οικογένειες των οποίων οι γονείς εξορίστηκαν, εκτελέστηκαν ή σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια εμφύλιων διαμαχών και τα οποία συχνά αποστέλλονταν στις Ηνωμένες Πολιτείες χωρίς τη συγκατάθεση των συγγενών τους. Μετά το 1955, οι υιοθεσίες αυτές έγιναν μαζικές, καθοδηγούμενες από κοινωνικές περισσότερο παρά πολιτικές ανησυχίες και αφορούσαν κυρίως παιδιά που γεννήθηκαν από ανύπαντρες μητέρες ή άπορους γονείς. Και οι δύο μορφές τοποθετήσεων ήταν στην πραγματικότητα πολιτικές, ενσωματωμένες όπως ήταν στο πλαίσιο του πρώιμου Ψυχρού Πολέμου των διεθνών υιοθεσιών. Στην Ελλάδα, τέτοιες υιοθεσίες αναφέρονταν από Έλληνες αξιωματούχους ως μέρος της προπαγάνδας που στόχευε στην ενίσχυση του διεθνούς κύρους του θρόνου καθώς και της εικόνας της Βασίλισσας Φρειδερίκης, ως «μητέρας του έθνους». Από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι είδαν τις υιοθεσίες ως έναν τρόπο παρουσίασης της Αμερικής ως «διασώστη» κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Οι υιοθεσίες διευκολύνθηκαν από πρόχειρες τοπικές διαδικασίες, ευέλικτους αν και αμφίβολους μεσολαβητές σε αμφότερες τις χώρες, δεκτικούς μελλοντικούς γονείς στις Ηνωμένες Πολιτείες και υπονοούμενη ανοχή των διεθνών αρχών. Μια προσοδοφόρα επιχείρηση για τους πράκτορες και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, οι οποίοι συχνά εφάρμοζαν αμφιλεγόμενες, ακόμη και κατάφωρες παράνομες πρακτικές για να τις διευκολύνουν.

Τι σας ώθησε να αρχίσετε να ψάχνετε για τη μαζική υιοθεσία παιδιών απο την Ελλάδα στον απόηχο του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου;

Αυτό το θέμα κυριολεκτικά μου ήρθε, όχι το αντίστροφο. Μια μέρα έλαβα ένα email από τον γιο ενός Έλληνα υιοθετημένου που ζητούσε βοήθεια. Ζήτησε βοήθεια για την ερμηνεία της ελληνικής υιοθεσίας της μητέρας του στις ΗΠΑ. Όταν έψαξα τριγύρω για πηγές, δεν βρήκα τίποτα εκτός από μερικούς υπερβολικούς λογαριασμούς στο διαδίκτυο. Καθώς προσπαθούσα να κατανοήσω την ιστορία της οικογένειας και τα διασκορπισμένα γεγονότα, μου κίνησε την περιέργεια όλο και περισσότερο. Ξεκίνησα αυτό το ερευνητικό πρόγραμμα το 2013, σε μια προσπάθεια να απαντήσω στις ερωτήσεις του γιου ενός από τα ορφανά που είχαν υιοθετηθεί στις ΗΠΑ. Ζήτησε βοήθεια για την ερμηνεία της ελληνικής υιοθεσίας της μητέρας του στις ΗΠΑ. Όταν έψαξα τριγύρω για πηγές, δεν βρήκα τίποτα εκτός από μερικούς υπερβολικούς λογαριασμούς στο διαδίκτυο Όταν διαπίστωσα ότι δεν μπορούσα να τον παραπέμψω σε κάποια επιστημονική έρευνα σχετικά με το θέμα, αποφάσισα να εξετάσω αυτό το ζήτημα των «χαμένων» ορφανών της Ελλάδας και να γράψω ένα άρθρο μόνη μου. Πριν το καταλάβω καλα καλά η έρευνά μου αυτή εξελίχτηκε σε ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε το 2019, Adoption, Memory και Cold War Greece (U Michigan Press, 2019)

Ποιά ήταν η πιο σημαντική εμπειρία σας μέσα απο την προσπάθεια σας μέχρι τώρα;

Οι πιο σημαντικές στιγμές που κορύφωσαν την έρευνά μου, ήταν οι συνάντήσεις μου με τους ίδιους τους ανθρώπους που υιοθετήθηκαν. Ζήτησαν βοήθεια για τις μεταφράσεις των εγγράφων τους, μοιράστηκαν μαζί μου τις ιστορίες, τις αναμνηστικες φωτογραφίες , τα έγγραφά τους και επιθυμούσαν να συναντηθούν μεταξύ τους. Με βάση αυτήν την αλληλεπίδραση, μπόρεσα επίσης να επανενώσω κάποιους υιοθετημένους που ψάχνουν για τις ελληνικές οικογένειες, με τα αδέλφια τους ή τα ετεροθαλή αδέλφια τους στην Ελλάδα, που έμαθαν για ένα αγνοούμενο παιδί, αλλά και πάλι, δεν ήξερα από πού να αρχίσω. Μερικές φορές αυτές οι εμπειρίες είναι πολύ χαρούμενες, μερικές φορές πολύ δύσκολες. Μια Ελληνίδα μητέρα μου ζήτησε να βρω τον γιο της που εγκατέλειψε το 1958. Είχε μόνο τα πρώτα ονόματα των θετών γονέων του, και αυτό καθαρά συμπτωματικά, δεδομένου ότι οι υιοθεσίες είχαν το απόρρητο. Βρήκα το γιο της, αλλά πέθανε πριν από οκτώ χρόνια. Μια τέτοια οδυνηρή υπενθύμιση το ότι της είχε απομείνει τόσο λίγος χρόνος…

Για το βιβλίο σας, που θα παρουσιαστεί σε ελληνική μετάφραση « Ζητούνται παιδια απο την Ελλάδα- Υιοθεσίες στην Αμερική του Ψυχρού πολέμου», ποια ήταν η διαδικασία μέσω της οποίας πραγματοποιήσατε αυτήν την έρευνα, δεδομένου ότι είναι η πρώτη του είδους της;

Η καταγραφή αυτών των ελληνικών υιοθεσιών στις ΗΠΑ ήταν πολύ χαλαρή. Δεν υπάρχει ελληνικό μητρώο αυτών των υιοθεσιών, μέχρι σήμερα. Οι μεσάζοντες εδώ και καιρό εξαφανίζονται ή στρέφονται αλλού. Προσπάθησα να συνεχίσω τη διεξαγωγή αρχειακής έρευνας όσο το δυνατόν πιο συστηματικά, καλύπτοντας όλες τις βάσεις μου, αλλά η καλή τύχη έπαιξε σημαντικό ρόλο. Πολλά έγγραφα «έπρεπε» να εξαφανιστούν, αλλά, όπως θα έλεγε η τύχη, πολλοί θετοί γονείς της δεκαετίας του 1950 ήταν καταξιωμένοι επιστολογράφοι και κράτησαν κάθε κομμάτι χαρτί που ήρθε στο δρόμο τους. Αν διαβιβάσουν αυτά τα έγγραφα στα υιοθετημένα παιδιά τους και μου δώσουν πρόσβαση σε αυτά, τότε όλοι θα μάθουμε πολλά: σχετικά με διαμεσολαβητές, επιμέλειες, αναδοχες οικογένειες,ρυθμίσεις για θεωρήσεις και ταξίδια, τέλη, κλπ.

Η πανδημία επέδρασε σε όλους τους τομείς στην ζωή μας και όπως φαίνεται έχει δημιουργήσει μια απίστευτη στροφή στην έρευνα της γενεαλογικής μας καταγωγή. Ποια είναι η δική σας εμπειρία απο αυτήν;

Το θετικό στοιχείο της πανδημίας είναι ότι εδω και πολύ καιρό είμαστε δέσμιοι του σπιτιού μας για να αρχίσουμε να αναρωτιόμαστε τι είναι φυσιολογικό στη ζωή μας. Ανησυχούμε για τη δημόσια και προσωπική υγεία, ελέγχουμε τους ηλικιωμένους συγγενείς και τους αντιμετωπίζουμε με άλλο ήθος. Το ίδιο επίπεδο αμεσότητας, αν θέλετε, έχει εμπλουτίσει τις συνομιλίες μου με τους υιοθετημένους. Τα τρωτά μας μας κάνουν πιο ανοιχτούς ο ένας στον άλλο, πιο έτοιμους να κάνουμε ποιο ουσιαστικές ερωτήσεις. Μια παρενέργεια της πανδημίας που έχει επηρεάσει την Αμερική, ήταν μια τεράστια «γενεαλογική στροφή» που έχει γίνει. Ενα προσφιλές χόμπι που έχει εμφανιστεί πάλι στους ανθρώπους, είναι να ανακαλύψουν το οικογενειακό τους δέντρο. Συζητήσεις με στενούς και μακρινούς συγγενείς, που ρωτούν πώς τα πάνε, τροφοδοτούν το ενδιαφέρον για την καταγωγή και την κληρονομιά. Δεν προκαλεί έκπληξη λοιπόν το γεγονός, ότι οι πωλήσεις των εμπορικών δοκιμών DNA έχουν φτάσει στα ύψη. Μερικοί από τους υιοθετούμενους έχουν καταφέρει να κάνουν πραγματικές ανακαλύψεις λόγω αυτών των νέων τεχνικών και της μαζικής κλίμακας στην οποία έχουν διανεμηθεί. Αλλά υπάρχουν και στιγμές σόκ όταν ανακαλύπτουν ότι σχετίζονται, με μακρυνή συγγένεια, με κάποιο διάσημο πολιτικό, ή ηθοποιό, ή έχουν ρίζες συνδεδεμένες με ένα ασυνήθιστο περιστατικό.

Το ελληνικό κράτος αποκρύπτει έγγραφα για την υπόθεση των υιοθεσιών;

Το ελληνικό κράτος δεν έχει διατηρήσει όλα τα αρχεία. Το 1996 θέσπισε κάποιους νόμους που επιτρέπουν στους Έλληνες υιοθετημένους να αναζητήσουν τις ρίζες τους. Οι κρατικοί υπάλληλοι όμως, δεν γνωρίζουν αυτούς τους νόμους, η δέν ξέρουν πως να τους εφαρμόσουν. Οι δημόσιοι υπάλληλοι στην Ελλάδα φοβούνται μήπως αποκαλύψουν κάτι που δεν έπρεπε να πούν, η κάποιο έγγραφο που δεν έπρεπε να δώσουν. Ενω έχει θεσπιστεί ο νόμος του 1996, όπου ο υιοθετημένος ενήλικος έχει το δικαίωμα και προσβαση σε οποιαδήποτε διαθέσιμη πληροφορία και βοήθεια στην έρευνά του, πολλές φορές διστάζουν. Ένα άλλο εμπόδιο επίσης προκύπτει σε αυτές τις αναζητήσεις: μόνο ο υιοθετημένος ενήλικος έχει το δικαίωμα να ψάξει για την οικογένεια της καταγωγής του, αυτό το δικαίωμα δεν το έχουν εξίσου τα μέλη των οικογενειών, που εγκατέλειψαν ή έδωσαν παιδιά σε βρεφοκομεία και ορφανοτροφεία.

Γιατί πιστεύετε ότι είναι σημαντικό να συνεχίσετε να διερευνάτε τι συνέβη την εποχή του ψυχρού πολέμου στις υιοθεσίες;

Η έρευνά μου αφορά το πολύ βασικό ανθρώπινο δικαίωμα απόκτησης όλων των στοιχείων της ταυτότητας ενός ατόμου. Τα κλειστά αρχεία και η έλλειψη προσβασιμότητας είναι, ως εκ τούτου, αδικίες και μορφές διακρίσεων που κανείς δεν πρέπει να υφίσταται. Το έργο μου συνεχίζεται για όσο διάστημα οι υιοθετησμένοι αγωνίζονται για τις πρώτες ιστορίες της ζωής τους και άλλες πληροφορίες. Στην περίπτωση της Ελλάδας επίσης, πολλοί επιθυμούν να ανακτήσουν την ελληνική υπηκοότητά τους, την οποία έχασαν χωρίς δική τους δράση. Προσωπικά, θα ήθελα να προσθέσω ότι η Ελλάδα και άλλες χώρες θα ωφεληθούν πολύ από το να συμβιβαστούν με αυτό το κεφάλαιο της πρόσφατης ιστορίας τους που είναι η διεθνής υιοθεσία. Η Ολλανδία μόλις ολοκλήρωσε μια εις βάθος μελέτη της ιστορίας της διεθνούς υιοθεσίας από τη δεκαετία του 1950. Το ίδιο κάνουν και άλλες χώρες. Η Ιρλανδία κινείται προς αυτήν την κατεύθυνση, και πρέπει να ειπωθούν οι βαριές ιστορίες της. Η Ελλάδα θα μπορούσε και θα έπρεπε να κάνει το ίδιο, μόνο και μόνο επειδή οι προσωπικές και οικογενειακές ιστορίες της εξακολουθούν να αποτελούν μέρος μιας ευρύτερης κοινωνικής και πολιτικής ιστορίας που πρέπει να πάψει να ζει στην σιωπή.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ GONDA VAN STEEN

Σύμφωνα με την Γκόντα Φαν Στιν (Gonda Van Steen), οργανωμένα κυκλώματα σκοτεινών υιοθεσιών με ανάμειξη ελληνοαμερικανική μετέφεραν από τη χώρα στο εξωτερικό χιλιάδες παιδιά. Οι παράγραφοι που ακολουθούν είναι αποσπάσματα από το βιβλίο της «Adoption, Memory, and Cold War Greece. Kid pro quo?», το οποίο μεταφράστηκε στα ελληνικά με τον τίτλο «Ζητούνται παιδιά από την Ελλάδα: Υιοθεσίες στην Αμερική του Ψυχρού Πολέμου» και θα παρουσιαστεί στις 22 Νοεμβρίου στο Μέγαρο Μουσικής από τις εκδόσεις «Ποταμός».

«Στην Ελλάδα, στη δεκαετία του ’50, η ζωή είναι πολύ δύσκολη για μητέρες χωρίς σύζυγο. Γυναίκες που μένουν έγκυες εκτός γάμου εκδιώκονται από τις οικογένειές τους με την εντολή να μη γυρίσουν ποτέ. Δεν πρόκειται ακριβώς για ηθελημένη εγκατάλειψη του παιδιού, αλλά για εγκατάλειψη επειδή η γυναίκα δεν έχει άλλες επιλογές…»

«Στην Ελλάδα μέχρι σήμερα μιλάμε μόνο για το παιδομάζωμα του Εμφυλίου, αλλά κανείς δεν μιλάει γι’ αυτό το γεγονός που αφορά πολλά παιδιά που δεν ήταν ορφανά πολέμου, μιας και μιλάμε για το 1949 και μετά. Εχουν περάσει 60 – 70 χρόνια. Κανείς δεν ξέρει με ακρίβεια πόσα έφυγαν, πού κατέληξαν, αν γνωρίζουν πως είναι υιοθετημένα. Από βρεφοκομεία μεγάλων πόλεων και χωριά όλης της επικράτειας, έφτασαν κυρίως στις ΗΠΑ και στην Ολλανδία, διότι εκεί υπήρχε ζήτηση για υιοθεσίες, ενώ αποδεικνύεται σαφής ανάμειξη ορισμένων μελών της ΑΧΕΠΑ, όχι ανιδιοτελής. Δυστυχώς, από αυτήν την υπόθεση κάποιοι κέρδισαν πολλά χρήματα μιας και υπήρχε συχνά εμπόριο, χρηματικά ανταλλάγματα. Αν μιλάτε για το brain drain στην εποχή της οικονομικής κρίσης, φανταστείτε λίγο τι έγινε τότε. Χιλιάδες Ελληνόπουλα έφυγαν από τη χώρα, αποστερώντας την από αξιόλογο ανθρώπινο δυναμικό. Εχω γνωρίσει πολλές περιπτώσεις από τους ανθρώπους αυτούς που κατάφεραν να ανακαλύψουν την πραγματική τους ταυτότητα σε μεγάλη ηλικία. Πρόκειται για άνδρες και γυναίκες, άξια και προκομμένα μέλη της κοινωνίας στην οποία εντάχθηκαν, επιτυχημένους επαγγελματίες κάθε ειδικότητας. Βλέποντάς τους, καταλαβαίνω τι έχασε η Ελλάδα. Η ερώτηση είναι: οι Ελληνες οι ίδιοι το γνωρίζουν αυτό;»
«Χιλιάδες παιδιά μεταφέρθηκαν μαζικά στην Αμερική χωρίς κανείς να ελέγξει πού πάνε. Αρκεί οι οικογένειες να αποδείκνυαν ότι έχουν αρκετά χρήματα. Ολα γίνονταν γρήγορα και χωρίς διαδικασίες, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει καν μια ολοκληρωμένη λίστα υιοθεσιών εκείνης της περιόδου. Ανήκαν κυρίως σε τρεις κατηγορίες: ήταν άπορα παιδιά, παιδιά κομμουνιστών και παιδιά από άγαμες μητέρες.»
«Στην Ελλάδα, μέχρι σήμερα, η υιοθεσία γίνεται με πολλή εχεμύθεια. Μέχρι το 1996, ακόμα και ο ενήλικας υιοθετημένος δεν μπορεί να ζητήσει τον πλήρη φάκελό του. Το 1996, αυτό άλλαξε με νόμο, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι γνωρίζουν το νόμο. Συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Παραμένει πολύ δύσκολο για έναν ενήλικα υιοθετημένο να έχει όλα τα στοιχεία για το τι συνέβη και να βρει τα ίχνη που θα τον οδηγήσουν ως το βάθος. Ετσι, η εμπιστευτικότητα διατηρείται στην Ελλάδα και εμποδίζεται η πρόσβαση στις προστατευόμενες πληροφορίες.»
«Τι είναι αυτό που επιδιώκει η Αμερική μ’ αυτές τις υιοθεσίες; Στη δεκαετία του ’50, στις ΗΠΑ, υπάρχει ένα μεγάλο συντηρητικό κίνημα για την ενδυνάμωση της οικογένειας σε αντιπαράθεση με τον κομμουνισμό. Το καλύτερο που έχει να κάνει ο δυτικός πολίτης είναι να δημιουργήσει μια συντηρητική πυρηνική οικογένεια. Ετσι, οι Αμερικανοί θέλουν παιδιά. Κι αυτό οδηγεί στην έκρηξη των γεννήσεων που θα κρατήσει μέχρι το 1964. Κι αν δεν μπορούν να κάνουν παιδιά, θέλουν να υιοθετήσουν παιδιά. Γι’ αυτό υπάρχει πελώρια ζήτηση για παιδιά προς υιοθεσία. Κι επειδή δεν υπάρχουν αρκετά διαθέσιμα παιδιά στο εσωτερικό, οι ΗΠΑ στρέφονται στο εξωτερικό, στην Ελλάδα, την Κορέα, την Ιαπωνία και τη Γερμανία. Και θέλουν τα καλύτερα παιδιά […] Μάλιστα, καθώς αυξάνεται η ζήτηση για παιδιά, αναπροσαρμόζεται το ηλιακό όριο για τις υιοθεσίες, από τα 10 έτη που είναι με το νόμο του 1953 ανεβαίνει στα 14!»

«Από την Αλάσκα ως τη Φλώριδα και από το Μέιν στο Σαν Ντιέγκο, αφού τα παιδιά διασκορπίζονται στην αχανή επικράτεια των ΗΠΑ, οι τοπικές εφημερίδες παρουσίαζαν με έξαλλη δημοσιότητα αυτές τις υιοθεσίες που ταίριαζαν με το σενάριο των λευκών Αμερικανών που αναλαμβάνουν τα ορφανά παιδιά. Γι’ αυτό οι πηγές στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά φτωχές, ενώ στις ΗΠΑ είναι εκπληκτικά πλούσιες […] Η δικαιολογία ήταν ότι όλα γίνονταν για να σωθούνε τα ορφανά του πολέμου. Οτι οι πολίτες της δημοκρατικής Δύσης αποτελούν ένα έθνος που μπορεί να απορροφήσει ξένους και να σώσει περισσότερα ορφανά. Ετσι, τα παιδιά ονομάζονται ορφανά του πολέμου, που μπορεί να στέκει για τη δεκαετία του ’40 και στις αρχές της δεκαετίας του ’50, αλλά ένα παιδί που έχει γεννηθεί το 1959 δεν μπορεί να θεωρείται το 1962 ορφανό του πολέμου! Λυπάμαι που οι δημοσιογράφοι το παρουσίαζαν έτσι για να δώσουν άλλη μια αντικομμουνιστική χροιά στην υπόθεση.»

«Ολα γίνονταν με ενδιάμεσους, παπάδες, δικηγόρους και παράγοντες. Δεν χρειάζεται ο υποψήφιος γονέας να εμφανιστεί πουθενά αυτοπροσώπως. Που σημαίνει ότι από τη στιγμή που το παιδί φτάνει στο αεροδρόμιο της Νέας Υόρκης ή του Χιούστον, αυτή είναι πρώτη φορά που το παιδί συναντιέται με τους νέους του γονείς. Δεν υπάρχει δοκιμαστική περίοδος, αν ταιριάζουν κ.λπ. Αυτομάτως το παιδί γίνεται παιδί των Αμερικανών.[…]»

«Τα περισσότερα από τα παιδιά προέρχονται από την Πάτρα γιατί οι υπεύθυνοι εκεί του ορφανοτροφείου ήταν οι πιο πρόθυμοι να συνεργαστούν με τους ενδιάμεσους. Τα παιδιά δεν ήταν μόνο από την Πάτρα, αλλά και από τα Επτάνησα κι άλλες περιοχές. Μεσολαβητές είναι οι ΑΧΕΠΑ (American Hellenic Progressive Association). Οι Λάμπερσον και Σκόπας, πρόεδροι των ΑΧΕΠΑ, προσάρμοσαν το πρόγραμμα υιοθεσιών σε μία ιδιωτική και κερδοφόρα επιχείρηση. Καθώς αύξανε η ζήτηση από τις ΗΠΑ και δεν έφταναν τα παιδιά, υπήρχε από την ΑΧΕΠΑ η προτροπή, πηγαίνετε να βρείτε παιδιά! Χωρίς προετοιμασία, χωρίς κοινωνικούς λειτουργούς. Οταν έγινε γνωστό, τους έδιωξαν. Ο Σκόπας παραπέμφθηκε στη δικαιοσύνη, αλλά αθωώθηκε.»

«Επίσης, υπήρξαν άλλοι που διαφήμιζαν τις υιοθεσίες, λέγοντας δώστε μας τις προδιαγραφές ενός παιδιού, όπως το θέλετε, κι εμείς θα σας το βρούμε. Σε μία περίπτωση, ο ενδιάμεσος είναι ένας παπάς στο Σαν Αντόνιο, στο Τέξας, ο πάτερ Διαβάτης, ο οποίος, παρακάμπτοντας τους κοινωνικούς λειτουργούς, από μόνος του διαχειρίστηκε τις υιοθεσίες 80-90 παιδιών αποφεύγοντας κάθε άλλο έλεγχο.»

«Ο τόπος προέλευσης των παιδιών είναι μερικές φορές θολός. Για να επιταχυνθούν οι διαδικασίες υιοθεσίας, τα παιδιά στα ορφανοτροφεία-βρεφοκομεία καταχωρούνται ως αγνώστων γονέων. Δεν υπάρχουν καθόλου στοιχεία που να συνδέουν τα παιδιά με κάποιον, έτσι τα ιδρύματα έχουν την απόλυτη ευχέρεια να κάνουν μόνα τους τις διατυπώσεις για την αποστολή των παιδιών. Το δεύτερο πρόβλημα είναι ακόμα πιο τρομερό, για το οποίο δεν έχω αρκετά στοιχεία για να μιλήσω, αλλά αφορά πολύ μεγάλο αριθμό ζευγαριών που στα μαιευτήρια τους έλεγαν ψέματα ότι το νεογέννητο είχε πεθάνει και γι’ αυτό δεν εκδίδεται πιστοποιητικό γέννησης! Αυτό συνέβη και με μεγαλύτερα παιδιά, όχι μόνο βρέφη. Κι έτσι έχουμε εκατοντάδες ελληνικές οικογένειες που ψάχνουν απεγνωσμένα να βρουν τι έγινε το παιδί τους! Ζητούν έγγραφα, αλλά δεν τους προμηθεύουν κανένα. Δυστυχώς, κι αυτός ο αριθμός πρέπει να είναι μεγάλος, αλλά είναι αδύνατο να τα εντοπίσουμε. Υπάρχουν βεβαιωμένα στοιχεία από ομολογίες στη δίκη για την ‘υπόθεση Αγιος Στυλιανός’, ξέρουμε τι συνέβη, αλλά για περισσότερα πρέπει να γίνει μια πιο ειδική έρευνα.»