Κύριε Διευθυντά,

Αν και αυτό το σύντομο δοκίμιο/γράμμα απευθύνεται πρωτίστως στους εκπαιδευτές όλων των επιπέδων, όμως νομίζω ότι θα βρει ανταπόκριση και από το ευρύτερο κοινό και τους αγαπητούς μου αναγνώστες.

Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, η μάθηση περνά μέσα από τρία στάδια. Την άγνοια, τη γνώμη και τη γνώση.

Στον διάλογό του Μένων, φερ’ ειπείν, αναφέρει ένα περιστατικό στο οποίο ο Σωκράτης διδάσκει ένα αγόρι. Σχεδίασε ένα τετράγωνο με (ίσες βέβαια) πλευρές 4 προς 4. Ρώτησε το αγόρι να βρει το εμβαδόν του. Το παιδί εν αγνοία του (πρώτο στάδιο) απάντησε 8. Τότε ο Σωκράτης μέσα στο ίδιο τετράγωνο διαίρεσε κάθε πλευρά διά 4 και ένωσε τις γραμμές όλων των πλευρών τόσο οριζόντια όσο και κάθετα. Αφού σχηματίστηκαν, λοιπόν, όλα τα τετραγωνάκια ρώτησε τον μικρό να τα μετρήσει και να του πει πόσα είναι. 16 του απαντάει.

Ο Σωκράτης του λέει «μπράβο» (γνωρίζοντας ότι ο μικρός έμπαινε τώρα στο δεύτερο στάδιο της μάθησης, δηλαδή της γνώμης).

Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η όλη μέθοδος διδασκαλίας του μεγάλου δασκάλου Σωκράτη στηριζόταν στη διαλεκτική τέχνη. O Πλάτωνας την περιέγραψε σαν «μαιευτική» γιατί του θύμιζε τη μαία (μαμμού, δηλαδή) που προσπαθεί να βγάλει το νήπιο από την μητέρα του πιέζοντας το στομάχι μια από εκεί, μια από εδώ…

Στη συνέχεια, ο Σωκράτης μπαίνει στη διαλεκτική τέχνη με ενθουσιασμό…

– Οταν μού απάντησες 8, ποια μαθηματική πράξη έκανες;

– Επρόσθεσα.

– Τώρα που βρήκες 16, αφού μέτρησες τα τετραγωνάκια, στην ουσία ποια πράξη έκανες;

– Πολλαπλασίασα.

– Ποιο ήταν το ζητούμενό μας;

– Να βρω το εμβαδόν του τετραγώνου.

– Δηλαδή για να βρούμε το εμβαδόν ενός τετραγώνου πολλαπλασιάζουμε τις δύο πλευρές του;

– Μάλιστα!

– Μπράβο!

Και τώρα φτάσαμε στο τρίτο στάδιο της μάθησης, δηλαδή αυτό της γνώσης.

Εδώ θα έπρεπε να σημειωθεί ότι σκοπός της διαλεκτικής μεθόδου είναι να εξάγει ο δάσκαλος και να αποσπάσει από τον μαθητή την ορθή απάντηση.

Αλλά ο Πλάτωνας συνεχίζει…

Πώς όμως είναι δυνατό (εκτός της λογικής μας) να μαθαίνουμε γενικά:

Το «κλειδί» της απάντησης που δίνει βρίσκεται στη λέξη «ανάμνηση». Δηλαδή, όπως και ο Πυθαγόρας πιστεύει στη μετεμψύχωση έτσι και ο Πλάτωνας. Η ψυχή μας λόγω της αιωνιότητάς της είναι σε θέση να θυμάται και να γνωρίζει τα πάντα. Σήμερα, μέσω της ιατρικής επιστήμης δίνουμε μια πιο εύκολη απάντηση στο θέμα μας όταν αναφερόμαστε στα γονίδια και την κληρονομικότητα.

Τέλος, η έμφαση στην Παιδεία της Αρχαίας Ελλάδας δινόταν στο ρητό «η αρετή είναι γνώσις» και στο «καλός καγαθός» δηλαδή τη σφυρηλάτηση του χαρακτήρα!

Ευχαριστώ!

Αντώνης Παρασκευόπουλος

Δόκτωρ Παιδείας, Πανεπιστήμιο Κολούμπια

Μανχάταν, Νέα Υόρκη