ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ. («WP»). Σε ένα διάσημο πείραμα, ζητήθηκε από τους ανθρώπους να καθίσουν ήσυχοι για 15 λεπτά σε ένα δωμάτιο χωρίς τίποτα άλλο, εκτός από τις δικές τους σκέψεις. Είχαν επίσης την επιλογή να πατήσουν ένα κουμπί και να κάνουν ηλεκτροπληξία στον εαυτό τους.

Το να υποστείς σωματικό σοκ είναι δυσάρεστο, αλλά πολλοί άνθρωποι το προτίμησαν από τη συναισθηματική δυσφορία της πλήξης. Από τους 42 συμμετέχοντες, σχεδόν οι μισοί επέλεξαν να πατήσουν το κουμπί τουλάχιστον μία φορά, παρ’ όλο που είχαν βιώσει το σοκ νωρίτερα στη μελέτη και ανέφεραν ότι θα πλήρωναν χρήματα για να μην το ξαναζήσουν. (Ενας άντρας εκκεντρικός επέλεξε να πατήσει το κουμπί του σοκ 190 φορές).

Η πλήξη είναι ένα γενικά τρομακτικό συναίσθημα. Το να βαριέσαι σημαίνει να θέλεις να ενεργήσεις όταν δεν μπορείς. Ο εγκέφαλός μας, μας λέει να αναλάβουμε δράση, όπως ο πόνος είναι ένα σημαντικό μήνυμα κινδύνου ή βλάβης.

Η πλήξη είναι επίσης το πώς ο εγκέφαλός μας μας ειδοποιεί ότι τα πράγματα δεν πάνε καλά. Οι επιστήμονες που μελετούν το συναίσθημα σημειώνουν ότι κάθε επεισόδιο πλήξης δημιουργεί μια ευκαιρία για μια θετική αλλαγή αντί να αναζητούν αντιδραστικά την πιο γρήγορη και εύκολη απόδραση. Απλά πρέπει να δώσουμε προσοχή.

«Η πλήξη είναι ένα είδος συναισθηματικού φωτός του ταμπλό που σβήνει λέγοντας, όπως ‘Ε, δεν είσαι σε καλό δρόμο’», είπε η Εριν Γουέστγκεϊτ (Erin Westgate), κοινωνική ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο της Φλόριδας που μελετά την πλήξη και συνέγραψε το πείραμα με το ηλεκτροσόκ. «Είναι αυτό το μήνυμα πως ό,τι κι αν κάνουμε, είτε δεν έχει νόημα για εμάς, είτε δεν είμαστε σε θέση να ασχοληθούμε με επιτυχία με αυτό». Η πλήξη είναι ένα προειδοποιητικό σημάδι, λέει, και είναι «πραγματικά απαραίτητο».

Σε μια μελέτη του 2021, η Γουέστγκεϊτ και οι συνεργάτες της διαπίστωσαν ότι η πλήξη οδήγησε τους συμμετέχοντες σε πιο σαδιστικές συμπεριφορές. Σε ένα πείραμα, οι βαριεστημένοι συμμετέχοντες που παρακολουθούσαν ένα κοσμικό βίντεο 20 λεπτών είχαν ακόμη περισσότερες πιθανότητες να κάνουν κάτι που πιθανώς κανένας από αυτούς δεν είχε σκεφτεί να κάνει πριν: να τεμαχίσουν σκουλήκια που ονομάζονταν Toto, Tifi και Kiki σε ένα μύλο καφέ. (Οι ερευνητές ονόμασαν τα σκουλήκια για να τα εξανθρωπίσουν).

Μεταξύ 67 συμμετεχόντων που παρακολούθησαν το βαρετό βίντεο, 12 από αυτούς (18 τοις εκατό) έριξαν ένα σκουλήκι στον μύλο του καφέ. Συγκριτικά, σε μια άλλη ομάδα που παρακολουθούσε ένα ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ, μόνο ένα από τα 62 άτομα της μελέτης προσπάθησε να θρυμματίσει ένα σκουλήκι. (Αξίζει να σημειωθεί ότι η μηχανή σύνθλιψης σκουληκιών ήταν ψεύτικη. Κανένα σκουλήκι δεν έπαθε ζημιά κατά τη διάρκεια των πειραμάτων).

Αλλα πειράματα έχουν δείξει μια σχέση μεταξύ της πλήξης και των διαφόρων ειδών κακής συμπεριφοράς, από το διαδικτυακό τρολάρισμα μέχρι τον εκφοβισμό στην τάξη έως τη λεκτική και σωματική κακοποίηση από μέλη του στρατού μεταξύ τους.

Τα καλά νέα είναι ότι η πλήξη δεν μας κάνει πάντα πιο κακούς – απλώς μας καλεί να αναλάβουμε δράση, καλή ή κακή. Οταν υπάρχουν καλύτερες εναλλακτικές λύσεις, η πλήξη μπορεί επίσης να μας κάνει να κάνουμε καλές πράξεις.

Η πλήξη φαίνεται να παρακινεί την αναζήτηση της καινοτομίας, όχι του κακού. Η πλήξη είναι μια διαφορετική εμπειρία από την αδράνεια του χρόνου διακοπής ή της χαλάρωσης. Το να βαριέσαι σημαίνει να θέλεις να ενεργήσεις όταν δεν μπορείς, κάτι που είναι ένα άβολο συναίσθημα.