Αγαπητοί φίλοι της ελληνικής παιδείας, πλησιάζουμε προς την αρχή της σχολικής χρονιάς και όλοι μαζί δάσκαλοι, κοινότητες, διευθυντές και μαθητές ετοιμάζονται άλλοι με αγωνία άλλοι με χαρά, άλλοι με δισταγμό να πάρουν στα χέρια τους τετράδια και βιβλία για να επαναλάβουν τη σχολική μάθηση και γενικά όλη την εργασία που απαιτείται στο κάθε σχολείο.

Θα ήθελα να προτείνω στους εκπαιδευτικούς να είναι έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα των συνθηκών εργασίας που διαφοροποιούνται καθημερινώς, ιδίως των μικρών τάξεων, να προτιμήσουν την διά ζώσης διδασκαλία που έχει καλύτερα αποτελέσματα. Να ανοίξουν τα βιβλία τους με αγάπη και να τα θεωρήσουν ως φίλους διότι πραγματικά το βιβλίο πρέπει να είναι ο φίλος της μάθησης. Καλό το διαδίκτυο, καλή η τηλεόραση, καλή η τεχνολογία αλλά οι γνώσεις που μένουν περισσότερο είναι αυτές που τις διαβάζουμε μέσα από τα βιβλία για αυτό θα αναφερθώ στην ιστορία του βιβλίου και φυσικά του ελληνικού βιβλίου που μας ενδιαφέρει περισσότερο.

Είναι δύσκολο να καθορίσουμε πότε ακριβώς γράφτηκε το πρώτο πραγματικό βιβλίο. Η καταγωγή του είναι μάλλον από την Ασία, από τους Σίνες (Κινέζους). Τα πρώτα γραπτά ήταν πάνω σε φύλλα φυτών και σε φλοιούς δέντρων. Βρέθηκαν επίσης αρχαιότατα γραπτά των Βαβυλωνίων και Ασσυρίων πάνω σε πλίνθους. Πολλές ενυπόγραφες πλίνθοι, που ανάγονται στον 13ο π.Χ. αιώνα, βρέθηκαν και στις ανασκαφές της Πύλου. Αυτοί είναι οι μακρινοί πρόγονοι του ελληνικού βιβλίου. Ο πάπυρος, είναι φυτό που το καλλιεργούσαν στην περιοχή του Δέλτα του Νείλου της Αιγύπτου. Ο φλοιός του φυτού αυτού, επεξεργασμένος, χρησίμευε για γραφή. Ο αρχαιότερος έγγραφος πάπυρος, που βρέθηκε ως σήμερα, υπάρχει στην Εθνική βιβλιοθήκη των Παρισίων και είναι γνωστός ως πάπυρος του Pressed από το όνομα του Γάλλου αρχαιολόγου. Εχει γραφτεί 25 αιώνες π.Χ.

Κατά τον 2ο π.Χ. αιώνα εμφανίζεται η περγαμηνή, που οφείλει το όνομά της στην πόλη Πέργαμο. Γίνεται από κατεργασμένο δέρμα ζώου μικρής ηλικίας, τη διφθέρα. Αιτία για να αρχίσουν να χρησιμοποιούν την περγαμηνή υπήρξε η αντιζηλία του κράτους της Αιγύπτου και της Περγάμου. Οι Πτολεμαίοι απαγόρευσαν την εξαγωγή του παπύρου από την Αίγυπτο. Ναι, έτσι οι Σελευκίδες αναγκάστηκαν να καταφύγουν στην περγαμηνή. Μετά από την περγαμηνή εμφανίζεται και το χαρτί που έχει την αρχή του πάλι στους Κινέζους. Φτάνει στη Δύση κατά τα τέλη του 10ου αιώνα. Στην Ελλάδα ήρθε με τους Σταυροφόρους. Το παλαιότερο ελληνικό βιβλίο που έχει βρεθεί ως σήμερα γράφτηκε το 1095. Τα βιβλία μέχρι τον 15ο αιώνα ήταν χειρόγραφα. Βεβαίως η γραφή ως γνωστόν, εξελίσσεται και αλλάζει. Το πρώτο βιβλίο που γράφτηκε στην ελληνική γλώσσα είναι η γραμματική του Κωνσταντίνου Λασκάρεως. Εκδόθηκε στο Μιλάνο το 1476 από τον Δημήτριο τον Κρίτα. Ονομαστά είναι τα τυπογραφεία της Βενετίας που ίδρυσαν οι Έλληνες τα χρόνια του 470 μέχρι το 1499.

Στην Κωνσταντινούπολη η τυπογραφία εισήλθε το 1627 όταν πατριάρχης ήταν ο Κύριλλος Λούκαρις. Μόνο 5 βιβλία έχουν παραμείνει από το 1ο αυτό τυπογραφείο της Ανατολής διότι καταστράφηκαν όλα τα βιβλία από τους Γενίτσαρους και από τους καθολικούς Ιησουίτες.

Στην ελεύθερη Ελλάδα το πρώτο τυπογραφείο που βρίσκουμε είναι στην Καλαμάτα το 1821. Ονομάζεται «Εθνικόν» διότι έγινε από την ενίσχυση όλων των Ελλήνων. Πρώτο του προϊόν ήταν μια διακήρυξη του Δημητρίου Υψηλάντη «Προς τους Έλληνας». Ακολουθούν «οι στρατιωτικοί τόμοι» του Αλεξ. Υψηλάντου, που είχε πρωτοδημοσιεύσει στο Ιάσιο. Στο τυπογραφείο της Καλαμάτας τυπώθηκαν και τα πρώτα 3 φύλλα της πρώτης ελληνικής εφημερίδας της «Ελληνικής Σάλπιγγος», που έγραφε ο Θεοκλ. Φαρμακίδης. Στο Μεσολόγγι λειτούργησε το τυπογραφείο του Μάγιερ, όπου τυπώνονταν τα «Χρονικά».

Τα πρώτα ελληνικά βιβλία μετά την απελευθέρωση ήταν κείμενα αρχαίων συγγραφέων και εκκλησιαστικά βιβλία. Κατά τις τελευταίες δεκαετηρίδες η πρόοδος του ελληνικού βιβλίου και του εντύπου γενικά υπήρξε πολύ μεγάλη. Σήμερα η τεχνική των ελληνικών τυπογραφείων είναι άριστη και έχουμε λογοτεχνικά, επιστημονικά, εγκυκλοπαιδικά, σχολικά και παιδικά βιβλία. Η πρόταση της Ομοσπονδίας, όπως όλοι οι εκπαιδευτικοί, προτείνουν την ανάγνωση και τη διάδοση των βιβλίων στους μαθητές ως το καλύτερο μέσο μόρφωσης.

* Η Στέλλα Κοκόλη είναι πρόεδρος Ομοσπονδίας Ελλήνων Εκπαιδευτικών.