Ο Κωνσταντίνος Παπαδάκης είναι διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων του τμήματος Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης με εξειδίκευση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Το θέμα της διδακτορικής του διατριβής ήταν το ιστορικό των σχέσεων Ελλάδας-Τουρκίας και η προοπτική οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών μέσα από τη συγκριτική ανάλυση των δεδικασμένων των διεθνών δικαιοδοτικών οργάνων έως και σήμερα. Σπούδασε Πολιτική Επιστήμη σε μεταπτυχιακό επίπεδο στο ίδιο τμήμα και είναι κάτοχος με άριστα του μεταπτυχιακού τίτλου «Δημόσιες και Ευρωπαϊκές Πολιτικές». Είναι επίσης απόφοιτος του Τμήματος Επιστήμης Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Κρήτης. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα αφορούν τις διεθνείς σχέσεις και συγκεκριμένα τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, το Διεθνές Δίκαιο και τη σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας.

Κ. Παπαδάκη, αφού σας ευχαριστήσω γι’ αυτήν την όμορφη επικοινωνία, θέλω να ξεκινήσω με την εξής ερώτηση: Σε λίγες μέρες γιορτάζουμε το Επος του ’40. Πιστεύετε πως έχουμε αντιληφθεί την αξία της αντίστασης τότε όσον αφορά το σήμερα;

Σας ευχαριστώ κι εγώ με τη σειρά μου. Εχουν περάσει 82 χρόνια από μια από τις σπουδαιότερες στιγμές της σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας. Οι απανταχού Ελληνες έχουν αντιληφθεί την αξία της εποποιίας του 1940 διότι αποτελεί σύμβολο ενότητας και ηρωισμού του ελληνικού λαού και αναμφίβολα στην παρούσα, παγκοσμίως ρευστή γεωπολιτική κατάσταση, η ενότητα είναι αδιαμφισβήτητα το σημαντικότερο «όπλο» που πρέπει να διαθέτει κάθε λαός και ακόμα παραπάνω οι Ελληνες, έχοντας κατά νου την αναθεωρητική εξωτερική πολιτική του εξ Ανατολών γείτονα. Επιπλέον δεν πρέπει να ξεχνάμε πως αποτελεί ελάχιστο χρέος όλων μας να διατηρούμε την ιστορική μνήμη ζωντανή όλων εκείνων που έδωσαν την ζωή τους για να είμαστε εμείς ελεύθεροι και να παραδώσουμε στα παιδιά μας ό,τι παρέδωσαν και σε εμάς οι ένδοξοι προγονοί μας, μία Ελλάδα, ισχυρή, ελεύθερη, δημοκρατική και ανεξάρτητη.

Ισως η χώρα μας είναι η μόνη που γιορτάζει την έναρξη ενός πολέμου. Ποια είναι η γνώμη σας πάνω σε αυτό;

Οι λόγοι είναι τρεις, ο πρώτος είναι ότι η 28η Οκτωβρίου 1940 αποτελεί σύμβολο της ενότητας των Ελλήνων που, ανεξάρτητα από πολιτικές πεποιθήσεις, αποφάσισαν σαν μια γροθιά να αντισταθούν στις δυνάμεις του Αξονα παρά την συντριπτική υπεροχή του αντιπάλου, ενώ τα περισσότερα κράτη μέχρι εκείνη τη στιγμή είχαν χάσει τον πόλεμο ή συνθηκολογούσαν. Ακόμα, υπήρξε η πρώτη νίκη ενάντια στις δυνάμεις του Αξονα και αποτέλεσε παράδειγμα και πηγή έμπνευσης για όλο τον ελεύθερο κόσμο.

Αρκετοί ιστορικοί θεωρούν την γερμανική εκστρατεία στην Ελλάδα αποφασιστική για την έκβαση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αναφέροντας ότι αποτέλεσε σοβαρή καθυστέρηση της εισβολής του Αξονα στη Σοβιετική Ενωση (περίπου 7 εβδομάδες, 6 Απριλίου έως 30 Μαΐου) κάτι που ευσταθεί απόλυτα διότι οι Γερμανοί έφτασαν 30 χιλιόμετρα από την Μόσχα όπου και τους σταμάτησε ο βαρύς ρωσικός χειμώνας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ακόμα και αν δεν υπολογίσουμε την χρονική καθυστέρηση που προαναφέραμε, ο Γερμανός αρχιστράτηγος της Βέρμαχτ, Wilhelm Keitel, είχε ζητήσει από τον Χίτλερ προκειμένου να ξεκινήσει η εισβολή στη Σοβιετική Ενωση, συγκεκριμένο αριθμό στρατιωτών, αρμάτων και αεροσκαφών. Ειδικά για τα αεροσκάφη, για να αναπληρωθούν οι απώλειες στην Ελλάδα χρειαζόταν τουλάχιστον 3 επιπλέον εβδομάδες. Σύμφωνα με τον στρατάρχη Keitel, στη δίκη της Νυρεμβέργης: «Η απροσδόκητη και ισχυρή αντίσταση των Ελλήνων εβράδυνε την επίθεση κατά της Ρωσίας για περισσότερο από δύο μήνες».

Τέλος, ας μην ξεχνάμε ότι υπάρχει και η ερμηνεία της ιστορικότητας της επετείου. Η Ελλάδα έχει παράδοση στην ανακήρυξη εθνικών επετείων στο ξεκίνημα κι όχι στο τέλος των γεγονότων που τις συγκροτούν όπως για παράδειγμα ισχύει και για την 25η Μαρτίου 1821. Το ΟΧΙ άρχισε να γιορτάζεται, καθιερώθηκε και συνδέθηκε ως συνέχεια της 25ης Μαρτίου, με την αντίσταση στους κατακτητές και τους διαχρονικούς αγώνες για ελευθερία.

Πείτε μας για την ιστορική αξία των οχυρών του Μεταξά συγκριτικά με παρόμοια οχυρά της Ευρώπης εκείνη την περίοδο.

Οπως γνωρίζουμε, το 1936 η Ελλάδα αποφάσισε να κατασκευάσει τα οχυρά στην ελληνοβουλγαρική μεθόριο για να αποτρέψει την βουλγάρικη επεκτατική πολιτική, που επιθυμούσε την έξοδό της στο Αιγαίο Πέλαγος. Γι’ αυτό το λόγο κρίθηκε απαραίτητη η κατασκευή της γραμμής των οχυρών που πήραν το όνομά τους από τον εμπνευστή τους, Ιωάννη Μεταξά, η γνωστή σε όλους γραμμή «Μεταξά».

Για να γίνει αντιληπτή η αξία της γραμμής Μεταξά, η οποία σημειωτέων κατασκευάστηκε αποκλειστικά με ελληνικό προσωπικό και πόρους και με άκρα μυστικότητα, αρκεί να αναφερθεί ότι στην περιοχή του οχυρού Ρούπελ οι απώλειες των Ελλήνων ήταν 14 νεκροί και 38 τραυματίες, ενώ οι γερμανικές 555 νεκροί, 2.134 τραυματίες και 170 αγνοούμενοι, δηλαδή 53 προς 1, όπως είχε πει και ο ηρωικός διοικητής του οχυρού Ρούπελ, αντισυνταγματάρχης Γεώργιος Δαρούτσος, «τα οχυρά δεν παραδίδονται καταλαμβάνονται».

Οι Γερμανοί και συγκεκριμένα ο στρατηγός Erich Schneider, αφότου εξέτασε λεπτομερώς την γραμμή Μεταξά ανέφερε: «Η ελληνική οχύρωσις αποτελούσε τον χρυσό μέσο όρο μεταξύ του γαλλικού – γερμανικού συστήματος, ως και άλλων κρατών και ήταν η πλέον κατάλληλος για ορεινά εδάφη όπως τα ελληνικά», προσθέτοντας: «Εις την παραμεθόριον γραμμή πολλά έργα είχαν δεχθεί πληθώρα από βόμβες αεροπλάνων και οβίδων πυροβολικού, με μόνο αποτέλεσμα κάποιες αποφλοιώσεις και ελαφρές ρωγμές, οι οποίες δεν επηρέασαν την εκτέλεση της αποστολής των».

Σημειώστε μας, ποια εκ των υστέρων γεωστρατηγικά λάθη θα μπορούσαν να αποφευχθούν από την Ελλάδα εκείνη την περίοδο. Πιστεύετε πως έγινε το κατά δύναμιν;

Εχοντας εξετάσει ενδελεχώς τα όσα έγιναν και τηρουμένων των αναλογιών και της τρέχουσας γεωπολιτικής κατάστασης, έγινε από πλευράς Ελλάδας το καλύτερο δυνατόν. Ισως θα μπορούσε να θεωρηθεί σαν γεωστρατηγικό λάθος ότι οι βρετανοί στρατηγοί δεν φρόντισαν να οχυρώσουν επαρκώς την Κρήτη παρά το γεγονός ότι είχαν δοθεί σαφείς οδηγίες από τον Winston Churchill και ευρισκόταν στο νησί για το επαρκές διάστημα των 6 μηνών. Ο λόγος που είχε αναφερθεί στην συνέχεια ήταν πως είχε θεωρηθεί ότι σε άλλα μέτωπα του πολέμου ήταν πιο επιτακτικές οι ανάγκες κάτι που αμφισβητήθηκε από τους σύγχρονους ιστορικούς διότι η Κρήτη αν παρέμενε στα χέρια των συμμάχων θα ανέτρεπε τον ευρύτερο σχεδιασμό των Γερμανών.

Γνωρίζουμε πόσοι στρατιώτες χάθηκαν στο μέτωπο κατά τη διάρκεια του πολέμου έναντι Ιταλών και Γερμανών;

Οι απώλειες των Ιταλών ήταν 101.964 και των Γερμανών 5236 (σ.σ.: νεκροί, τραυματίες και αγνοούμενοι) στις οποίες απώλειες αν συνυπολογίσουμε τις απώλειες κυρίως αεροσκαφών αλλά και λοιπού στρατιωτικού εξοπλισμού, γίνεται εύκολα αντιληπτό το πόσο καταλυτικής σημασίας ήταν για την έκβαση του πολέμου η ηρωική αντίσταση των Ελλήνων κάτι που έκανε τον Winston Churchill να δηλώσει «Οι ήρωες πολεμούν σαν Ελληνες». Και τον Χίτλερ να αναφέρει στο Ράιχσταγκ: «Χάριν της ιστορικής αληθείας οφείλω να διαπιστώσω ότι μόνον οι Ελληνες, εξ όλων των αντιπάλων οι οποίοι με αντιμετώπισαν, πολέμησαν με παράτολμον θάρρος και υψίστην περιφρόνησιν προς τον θάνατον».

Μετά το Επος του αλβανικού μετώπου, ο Στρατός αποδυναμώθηκε κυρίως από υλικής πλευράς; Ποια ήταν η επόμενη μέρα μέχρι τον Απρίλη του ’41;

Αναφορικά με την αποδυνάμωση της γραμμής Μεταξά από προσωπικό και εξοπλισμό, ήταν μία ενέργεια που κρίθηκε αναγκαία διότι η κατάσταση στο αλβανικό μέτωπο ήταν ιδιαιτέρως κρίσιμη και επίσης διότι υπήρχε η αίσθηση μετά από διασταυρωμένες πληροφορίες πως η Βουλγαρία, τουλάχιστον την δεδομένη περίοδο, δεν επρόκειτο να επιτεθεί, όπως και έγινε, κάτι που απέδειξε εκ του αποτελέσματος πως ήταν μια σωστή ενέργεια.

Πολλοί συζητούν πως μεταξύ άλλων βιώνουμε εποχή αλλαγής συνόρων. Με γνώμονα, ότι ακόμα και μέσα στην Ευρωπαϊκή Ενωση ακούγονται ακραίες φωνές, πιστεύετε πως η δημοκρατία κινδυνεύει στην ευρύτερη περιοχή και μπορεί να ζήσουμε καταστάσεις της περιόδου 1940-1944;

Αποτελεί γενική διαπίστωση πως διανύουμε μια ιδιαιτέρως ρευστή κατάσταση τόσο όσον αφορά την επιδίωξη αλλαγής συνόρων, όπως βλέπουμε με αφορμή τον Ρωσο-ουκρανικό πόλεμο, την Αρμενία, την Συρία κ.α., όσο και όσον αφορά το έλλειμμα δημοκρατικότητας σε χώρες της ευρύτερης περιοχής όπως κατέδειξε με εμφαντικό τρόπο η τρέχουσα γεωπολιτική κατάσταση. Μέσα σε αυτά η Ελλάδα αποτελεί αξιόπιστο φάρο δημοκρατίας και πυλώνα σταθερότητας κάτι που φαίνεται και από την διαρκή γεωπολιτική και οικονομική αναβάθμιση της χώρας, με τις προσπάθειες των Ελλήνων αλλά και την στήριξη των συμμάχων μας.

Ενα τελευταίο σχόλιό σας και μια ευχή για την Ελλάδα του σήμερα.

Το ιστορικό χρέος, όπως είναι το Επος του 1940, μας καλεί σε αυτή τη δύσκολή διεθνή συγκυρία να φανούμε αντάξιοι των προγόνων μας. Η Ελλάδα, μια κατεξοχήν ειρηνική χώρα που δίδαξε την δημοκρατία και τον πολιτισμό σε όλη την ανθρωπότητα, το τελευταίο πράγμα που θα επιθυμούσε είναι μια σύγκρουση με την οποιαδήποτε γείτονα χώρα, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι αν δεχθεί επίθεση δεν θα αμυνθεί και μάλιστα επιτυχώς ενάντια σε οποιαδήποτε το επιχειρήσει.

Οπως έλεγε ο Θουκυδίδης «ο ισχυρός προχωρεί όσο του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύναμος υποχωρεί όσο του επιβάλλει η αδυναμία του». Η Ελλάδα, μια εξόχως δημοκρατική και ειρηνική χώρα, δεν απειλεί κανέναν, αλλά θα υπερασπιστεί ανυποχώρητα τα δίκαια του Ελληνισμού όπως αυτά απορρέουν από το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας.

Σε κάθε περίπτωση όμως, και αυτό ισχύει για κάθε χώρα, εν έτει 2022 η οποιαδήποτε ένοπλη σύγκρουση μπορεί να έχει μόνο χαμένους, γιατί ακόμα και αυτός που θα είναι νικητής στο πεδίο, θα είναι «χαμένος» σε όρους οικονομίας, υποδομών και κυρίως ανεκτίμητων ανθρωπίνων ζωών. Γι’ αυτό και η χώρα μας, και σωστά, κινείται (σ.σ.: όπως έπραττε πάντα άλλωστε) με γνώμονα το Διεθνές Δίκαιο και τις Διεθνείς Συμβάσεις (σ.σ.: όπως είναι η σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982).