«Πουθενά σε κανένα άλλο μέρος του Κόσμου,

ο ήλιος και η Σελήνη δε συμβασιλεύουν τόσο αρμονικά,

δε μοιράζονται τόσο ακριβοδίκαια την ισχύ τους,

όσο επάνω σε αυτό το κομμάτι της γης που κάποτε,

ποιος ξέρει, σε τι καιρούς απίθανους,

ποιος θεός, για να κάνει το κέφι του,

έκοψε και φύσηξε μακριά ίδιο πλατανόφυλλο

καταμεσής του πελάγους».

Οδυσσέας Ελύτης

Σε ένα τοπίο επίγειο και συνάμα απόκοσμο αναφέρεται ο ποιητής αποδίδοντας με εξέχουσα γλαφυρότητα μία θεϊκής συλλήψεως σχεδόν απόλυτη αρμονία. Λόγος γίνεται για το αρχοντικό νησί της Λέσβου, τη χώρα της Σαπφούς και του Οδυσσέα Ελύτη, του Στρατή Μυριβήλη και του Θεόφιλου. Εκεί όπου η ελλαδικότητα αγκαλιάζει μίαν του πάλαι ποτέ μικρασιατική επιρροή, το βουνό συναντά τη θάλασσα και το ντόπιας παραγωγής ουζάκι (ουζέλι κατά την Μυτιληνιά διάλεκτο) συντροφεύει τη σαρδέλα, γεννιέται το αν μη τι άλλο ιδιαίτερο ιστορικά, γεωγραφικά και πολιτιστικά Λεσβιακό αφήγημα.

Ξεκινώντας από την πόλη της Μυτιλήνης, η προκυμαία με τον χαρακτηριστικό τρούλο της εκκλησίας του Αγίου Θεράποντος να δεσπόζει από μακριά και το άγαλμα της Σαπφούς, της μεγαλύτερης ίσως λυρικής ποιήτριας όλων των εποχών, να στέκει επιβλητικό στην κεντρική πλατεία προσφέρεται για εξαιρετικές βόλτες. Λίγο παραπέρα, το εντυπωσιακό κάστρο της πόλης, ένα από τα μεγαλύτερα της Μεσογείου, «αφηγείται» την δική του ιστορία αιώνων… Ο χώρος του αρχαίου θεάτρου, το Μουσείο του ζωγράφου Θεόφιλου καθώς και το σπίτι του Οδυσσέα Ελύτη -Οδυσσέα Αλεπουδέλη, όπως ήταν το πραγματικό όνομα του ποιητή- έρχονται επίσης να αναδείξουν τον έντονο πολιτιστικό χαρακτήρα του Αιγαιοπελαγίτικου νησιού.

Βγαίνοντας από την πρωτεύουσα, παραθαλάσσιοι οικισμοί αλλά και μικρά και μεγάλα γραφικά χωριά έρχονται να συνθέσουν έναν αν μη τι άλλο πολυποίκιλο ταξιδιωτικό χάρτη. Ειδική μνεία αξίζει να γίνει στο χωριό της Αγιάσου, με την κραταιά παράδοση και την ιδιαίτερη τοπική διάλεκτο. Το Αναγνωστήριο Αγιάσου με την έντονη πολιτιστική δράση, η περιβάλλουσα φύση με κυρίαρχες της καστανιές (βλ. γιορτή του κάστανου στην Αγιάσο Λέσβου περί το φθινόπωρο) και η Παναγία όπου κάθε 15αύγουστο συρρέουν δεκάδες πιστοί, είναι μερικά μόνο από τα σημεία αναφοράς του ορεινού χωριού. Το Πλωμάρι, από την άλλη, ο τόπος παραγωγής του γνωστού και αγαπημένου σε όλους διαφανούς αποστάγματος έχει μία δική του ομορφιά. Αν βρεθεί κανείς στην ευρύτερη περιοχή αξίζει να επισκεφτεί και το μουσείου του ούζου.

Την ίδια ώρα, ο Μόλυβος θεωρείται -και όχι αδίκως- ένα από τα πιο μαγικά μέρη του νησιού. Το επιβλητικό κάστρο και τα πέτρινα σοκάκια ιδίως υπό το φως του μαγευτικού ηλιοβασιλέματος ικανοποιούν και τους πιο απαιτητικούς επισκέπτες. Πολύ κοντά, η παραθαλάσσια Πέτρα προσφέρεται για μπάνιο και βόλτες. Αλλά και η Σκάλα Συκαμνιάς δεν θα μπορούσε να μην αναφερθεί ειδικώς στην παρούσα λίστα. Το μικρό λιμανάκι, η περίφημη Μουριά του Μυριβήλη και βεβαίως η δεσπόζουσα στο βράχο Παναγιά η Γοργόνα συνθέτουν ένα τοπίο που θυμίζει χρωματικά και σχεδιαστικά άρτιο εικαστικό έργο. Ερεσός και Σίγρι… ξεχωρίζουν στην άλλη άκρη του νησιού. Ειδικώς, το Απολιθωμένο Δάσος Σιγρίου, το οποίο αποτελεί ένα ανεπανάληπτο μνημείο της φύσης με παγκόσμια αναγνώριση, η πληθώρα των ιστάμενων απολιθωμένων κορμών, αλλά και η άριστη κατάσταση διατήρησής τους εντυπωσιάζουν.

Τα αρχοντικά της Λέσβου αποτελούν ένα ξεχωριστό κεφάλαιο της αρχιτεκτονικής παράδοσης του νησιού. Ψηλά και σκαλιστά ταβάνια, μεγάλα παράθυρα και αετώματα, εντυπωσιακές μαρμάρινες σκάλες μαρτυρούν τη μεγαλοπρέπεια μίας άλλοτε κοσμοπολίτικης αστικής τάξης. Τα φημισμένα αρχοντικά τόσο στην πόλη της Μυτιλήνης όσο και στα χωριά έχουν αποτελέσει ουκ ολίγες φορές αντικείμενο ειδικής παρατήρησης και μελέτης.

Από παραλίες, από τον Αγιο Ερμογένη και τη Χαραμίδα, σε μικρή σχετικά απόσταση από την πόλη της Μυτιλήνης, μέχρι την Σκάλα Ερεσού, μπορεί κανείς να απολαύσει το μπάνιο του σε υπέροχες, καθαρές θάλασσες. Ο Αγιος Ισίδωρος, τα Βατερά, η Μελίντα, η Αναξος, η Πέτρα, η Χρυσή Αμμος και τα Τσόνια αποτελούν μερικές ακόμη επιλογές. Αλλες ρηχές και άλλες βαθιές θάλασσες, άλλες με αμμουδιές και άλλες με χαλίκι στην παραλία. Μετά το μπάνιο επιβάλλεται βεβαίως και η επίσκεψη στα ανά περιοχή παραθαλάσσια ταβερνάκια για θαλασσινά και ψάρια, κολοκυθοκεφτέδες και γιουζλεμέδες και φυσικά αρωματικό ούζο, πιθανότατα υπό του ήχους των Ξύλων (αγαπημένο τραγούδι των Λεσβιωτών).

Σημεία αναφοράς πάνω στο νησί είναι ασφαλώς και ο Ιερός Ναός Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μανταμάδου καθώς και το Μοναστήρι του Αγίου Ραφαήλ, όπου κάθε χρόνο εκατοντάδες επισκέπτες προσέρχονται να προσκυνήσουν ή/και να προσφέρουν τα τάματά τους. Οπως πληροφορούμαστε συγκεκριμένα από την ιστοσελίδα του Ταξιάρχη αναφορικά με τον Ναό, «Αλλοτε λειτουργούσε ως ανδρώα μονή, η οποία για πρώτη φορά αναφέρεται σε επιτροπικό έγγραφό του 1661. Ο μικρός ναός του 17ου αιώνα αντικαταστάθηκε από μεγαλύτερό του 18ου αιώνα, στην θέση του οποίου ανοικοδομήθηκε εκ βάθρων το 1879 ο σημερινός ναός που ακολουθεί τον αρχιτεκτονικό ρυθμό της τρίκλιτης βασιλικής. Το μοναστηριακό συγκρότημα αναπτύσσεται τυπικά, περιμετρικά του ναού, προσδίδοντας οχυρωματικό χαρακτήρα. Στον ναό και εντός πολυτελούς κουβουκλίου του 1766 βρίσκεται η ανάγλυφη εικόνα του αρχαγγέλου Μιχαήλ, που σύμφωνα με την παράδοση κατασκευάστηκε με χώμα και με αίμα των σφαγιασθέντων από τους πειρατές, μοναχών».

Αν κάτι διαπιστώνει εύκολα κανείς στο τέλος της ημέρας γι’ αυτό το νησί του Βορείου Αιγαίου, τη Λέσβο, δεν είναι άλλο από το αίσθημα μιας σχεδόν απόλυτης αυτάρκειας, σε εμπειρίες, εικόνες, γεύσεις. Εκεί σ’ αυτό το «πλατανόφυλλο καταμεσής του πελάγους» άνθισε ο πολιτισμός, καρποφόρησε η παράδοση, διατηρήθηκε μία παρθένα ομορφιά.