Τι μπορείς να πεις μέσα σε μια ώρα με μια συγγραφέα; Αν πρόκειται για την Ελένη Καραμαγκιώλη, καίτοι πρωτοεμφανιζόμενη στα ελληνικά Γράμματα, πολλά, πάρα πολλά, τόσα που ο συγκεκριμένος χρόνος δεν φτάνει. Η πρώτη της συλλογή διηγημάτων με τίτλο «Μονωτική Ταινία», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ιωλκός, δίνει άφθονο υλικό για συζήτηση και στέκεται αφορμή για κάθε είδους προεκτάσεις, λογοτεχνικές και μη.

Προτού τη συναντήσω θέλησα να σκιαγραφήσω το χαρακτήρα του ανθρώπου που έγραψε αυτά τα 16 διηγήματα (τόσα περιέχονται στο βιβλίο). Πώς μπορεί να είναι μια συγγραφέας που γράφει μεν για ιστορίες απλών καθημερινών ανθρώπων, αλλά τις περιγράφει με γλαφυρό τρόπο και παιγνιώδη πολλές φορές διάθεση και κατά βάσιν τις χρησιμοποιεί ως όχημα για την αποκάλυψη και την απομυθοποίηση των στερεοτύπων της (μικρο)αστικής μας ζωής;

Αν και τα στοιχήματα που κατά καιρούς βάζω τα χάνω, εδώ μάλλον δεν έκανα λάθος: το προσεγμένο αλλά όχι βαριά περίτεχνο και επιτηδευμένο ύφος των διηγημάτων, η διεισδυτική ματιά στους χαρακτήρες που πλάθονται με προσοχή μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια και η δεξιοτεχνία της γραφής προϊδέαζαν για τον μετρημένο και συγκροτημένο λόγο, το ύφος και το ήθος της συγγραφέως – στοιχεία που αποτελούν διαβατήριο και εχέγγυο για μια (τουλάχιστον) αξιόλογη και αξιοπρόσεκτη πορεία στα ελληνικά γράμματα.

Το πρώτο που τη ρωτάω είναι ποια είναι τα βασικά πράγματα που θα έλεγε σε κάποιον για να του συστηθεί.

-Θα ξεκινούσα από την απόλυτη αγάπη και πίστη μου στη λογοτεχνία, θα συνέχιζα με το δέος που αισθάνομαι για κάποιους σπουδαίους συγγραφείς, όπως ο Μπόρχες ή ο Ροθ, και μετά θα μιλούσα ώρα για μουσική, κινηματογράφο, ταξίδια. Ναι, νομίζω ότι θα έλεγα πολύ απλά «είμαι μια δικηγόρος, μου αρέσει η δουλειά μου, από παιδί διάβαζα πολύ, ήθελα να γίνω συγγραφέας, αν προλάβαινα και αρχαιολόγος και δημοσιογράφος, δεν πρόλαβα, με ενδιαφέρει να ζω, να παρατηρώ, να μαθαίνω και να γράφω».

Τι θα έλεγες σε κάποιον για να αγοράσει το πρώτο σου αυτό βιβλίο;

-Δύσκολα αυτά τώρα, δεν μπορεί και δεν πρέπει ο συγγραφέας να πείσει για το βιβλίο του, για αυτό γράφουμε, για να μιλήσει στον αναγνώστη το ίδιο το βιβλίο, οι ήρωες, οι ιστορίες. Τώρα, για να φτάσει κάποιος να το επιλέξει, θα έλεγα ότι είναι ένα βιβλίο για όσους ενδιαφέρονται για το παρόν, δεκαέξι ιστορίες για δεκαέξι άντρες και γυναίκες σήμερα, στην Αθήνα, που φαίνονται συνηθισμένοι αλλά και οι ίδιοι εκπλήσσονται με το πόσο εύκολα μπορούν να υπερβούν τα όριά τους με απρόβλεπτες συνέπειες στη συνέχεια για τους ίδιους και τους γύρω τους.

Μπαίνω στον πειρασμό να τη ρωτήσω αν είναι δύσκολο να είναι κάποιος και δικηγόρος και συγγραφέας ταυτόχρονα. Πώς μπορεί ο ρεαλισμός που απαιτεί το επάγγελμα του δικηγόρου να μην έρχεται σε σύγκρουση με τον ρομαντισμό του συγγραφέα; Δεν είναι αντιφατικό αυτό, οξύμωρο έως ένα βαθμό;

-«Οσο δεν ανακατεύεται η λογοτεχνία στην δικηγορία και κρατάνε μεταξύ τους αποστάσεις ασφαλείας, μια χαρά συνδυάζονται», λέει με αφοπλιστική αυτοπεποίθηση που δεν επιδέχεται αμφισβήτησης. «Είναι δύο διαφορετικοί κόσμοι που τους ζω παράλληλα. Αισθάνομαι και τυχερή, άλλοι διαβάζουν ή γράφουν για διαφορετικές ζωές, εγώ τις βιώνω πρώτα. Είμαι θηρεύτρια υλικού, κυνηγάω την πρώτη ύλη για τη γραφή παντού, έχω μια αίσθηση ότι οι ιστορίες μας βρίσκουν στα πιο απίθανα σημεία, στις πιο παράξενες συνθήκες, που μοιάζουν συμβατικές, προβλέψιμες. Δεν είναι λίγες οι φορές, που με τη δικηγορία έχω αλιεύσει χαρακτήρες και μικρές ιστορίες. Από την άλλη, η λογοτεχνία προσφέρει διαφυγή, ισορροπία, κινητοποιεί τη φαντασία, την παρατήρηση. Έχω προσέξει μάλιστα ότι μπορεί να εξακολουθώ να εκπλήσσομαι, να νευριάζω, να μπερδεύομαι με κάποιους ανθρώπους στη δουλειά ή γενικά στην καθημερινότητα, αλλά λόγω της γραφής αισθάνομαι ότι τους κατανοώ καλύτερα, ότι καταλαβαίνω με κάποιον τρόπο γιατί κάνουν αυτό που κάνουν, τι είναι αυτό που τους στοιχειώνει ή τους παρακινεί. Είναι σημαντικό κι αυτό».

Στη διάρκεια της συζήτησης μού εκμυστηρεύεται ότι θαυμάζει το ανήσυχο πνεύμα της συγγραφέως Λουσία Μπερλίν, που έγραφε στα διηγήματά της τις ιστορίες που η ίδια περιπετειωδώς βίωνε. «Ζούσε και μετά έγραφε, αυτό τα λέει όλα», τονίζει.

Δεν μπορούσα να γνωρίζω αν στα 16 διηγήματα της συλλογής υπάρχουν στοιχεία από τη ζωή της Ελένης Καραμαγκιώλη – κάτι ανάλογο με αυτό που έκανε η Λουσία Μπερλίν. Στο σχετικό ερώτημα μου απαντά πως υπάρχουν. Είναι, όμως, συγκεκαλυμμένα, αποτελούν ίσως μια αφορμή για να ξεκινήσει η μυθοπλασία. Το προσμετρώ και αυτό στα θετικά. Η αγάπη για την Λουσία Μπερλίν δεν μετατρέπεται σε στείρα αντιγραφή, γίνεται αφορμή για κάτι γνησίως δημιουργικό και πρωτότυπο.
Και πράγματι, η Ελένη Καραμαγκιώλη αφορμάται από τα μικρά, αλλά και τα μεγάλα, στοιχεία της δικής της ζωής και τα βάζει με αριστοτεχνικό τρόπο στις ζωές των ηρώων της. Ο μετα-νεορεαλισμός της (ας μου επιτραπεί ο νεολογισμός) που είναι διάχυτος σε όλα τα διηγήματά της και τα ενώνει με μια αδιόρατη αλλά ισχυρή κλωστή, έχει εμβληματικό χαρακτήρα και αποτελεί ίσως και το σήμα κατατεθέν της, ένα από τα στοιχεία που κάνουν τα διηγήματά της ιδιαίτερα και ξεχωριστά.
Πέρα από αυτά που έχω καταλάβει ο ίδιος διαβάζοντας το βιβλίο (για το οποίο η κοινοτοπία που λέγεται συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις ότι «διαβάζεται απνευστί», ισχύει στο ακέραιο – θα το καταλάβετε όταν το πάρετε στα χέρια σας και οι ίδιοι) τη ρωτάω σε τι βαθμό οι ήρωες είναι φανταστικοί ή πραγματικοί – αν αυτό βέβαια μπορεί να προσδιοριστεί.

-Οι ήρωες είναι επινοημένοι με αλήθεια, συγκεντρώνουν μερικά στοιχεία από «πραγματικούς» χαρακτήρες, θα έλεγα καλύτερα, αντί για πραγματικούς, γιατί και οι φανταστικοί χαρακτήρες είναι πραγματικοί αν είναι στέρεοι, από χαρακτήρες, που συνάντησα με κάποιον τρόπο. Βέβαια, έχουν τα δικά τους γνωρίσματα, τις αποκλειστικά δικές τους παρορμήσεις και επιθυμίες. Όμως, μέσα στην αυτονομία τους, είναι ένα μείγμα από πολλές, διαφορετικές μεταξύ τους, αλήθειες.

Κλείνοντας τη ρωτώ πώς φαντάζεται την πορεία της στα ελληνικά γράμματα ύστερα από περίπου δύο δεκαετίες. «Ποιο είναι το λογοτεχνικό όνειρό σου, πού θες να φτάσεις;»

-Ονειρεύομαι, ελπίζω δηλαδή, ότι θα έχω έμπνευση και καλές ιδέες και μετά από είκοσι χρόνια από σήμερα, ότι θα βρίσκω κάτι διαφορετικό να πω, κάτι να αφηγηθώ με τον δικό μου τρόπο. Θα ήθελα να δοκιμάσω να γράψω και μεγάλη φόρμα, νουβέλα ή μυθιστόρημα, αλλά, το σπουδαιότερο, η πιο βαθιά μου επιθυμία, είναι να βρίσκονται πάντα εκεί έξω κάποιοι, που θα ανακαλύπτουν κάτι δικό τους σε αυτά που γράφω, που θα ταυτίζονται με έναν ήρωα, με μια ιστορία, που θα αισθάνονται ότι και κάποιος άλλος, που δεν γνωρίζουν ούτε πιθανότατα θα συναντήσουν ποτέ, μιλάει, γράφει για όσα εκείνοι έχουν νιώσει και που στιγμές ή χρόνια ολόκληρα, δεν τα ομολόγησαν, δεν τα παραδέχθηκαν οι ίδιοι στους εαυτούς τους. Με λίγα λόγια, να καταφέρω με τα βιβλία μου, ως έναν βαθμό, έστω και λίγο, να επιδράσω, να αγγίξω την ψυχή του αναγνώστη, ακόμη και στιγμιαία, όπως έχουν κατορθώσει τόσο αβίαστα και συνεχίζουν να κάνουν με την ίδια ένταση σε μένα ολοκληρωτικά, σημαντικοί συγγραφείς, που θαυμάζω.

Εναν γνήσιο βιβλιόφιλο που ξέρει να εκτιμά τα ωραία διηγήματα (αλλά και όχι μόνο αυτόν) το βιβλίο σίγουρα θα τον αποζημιώσει. Ιστορίες απλές καθημερινές με εξίσου απλούς και καθημερινούς ήρωες απογειώνονται και με τη δύναμη της οπτικής γωνίας της συγγραφέως αλλά και με τον πλούτο των ανεπιτήδευτων εκφραστικών της τρόπων, μέσα από τους οποίους διακρίνει κανείς ένα πηγαίο και πολλά υποσχόμενο συγγραφικό ταλέντο.
Δεν μου αρέσει η φράση «το συστήνω ανεπιφύλακτα», είναι χιλιοειπωμένη και πολλές φορές σέρνει μαζί της υποψία ότι λέγεται χωρίς πραγματικό περιεχόμενο, αλλά μέχρι να εφευρεθεί κάτι άλλο θα τη χρησιμοποιήσω και εγώ για τη συγκεκριμένη περίσταση. Αναζητήστε τη «Μονωτική Ταινία» και είναι βέβαιο ότι δεν θα χάσετε. Ελένη, καλοτάξιδο και περιμένουμε με ανυπομονησία το επόμενο!

…………………………………………………………………………

Βιογραφικό σημείωμα

Η Ελένη Καραμαγκιώλη γεννήθηκε στη Θήβα. Είναι δικηγόρος με ειδίκευση στα πνευματικά δικαιώματα και στα κοινοτικά, συγχρηματοδοτούμενα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, προγράμματα, εργάζεται και ζει στην Αθήνα. Διηγήματά της έχουν δημοσιευθεί σε λογοτεχνικά περιοδικά, στο «Book’s Journal», «Χάρτη», «Φρέαρ», «Book Press». Το πρώτο της βιβλίο με τίτλο «Μονωτική Ταινία», συλλογή διηγημάτων, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ιωλκός.
Στοιχεία επικοινωνίας: [email protected]