ΛΕΥΚΩΣΙΑ. Το ερώτημα αν η διχοτόμηση της Κύπρου είναι πλέον μόνιμη μετά τις τελευταίες εξελίξεις θέτει το «Economist» σε άρθρο του για την Κύπρο. Το άρθρο ξεκινά με ανταπόκριση από τα Βαρώσια, όπου ο Αποστόλης, ένας συνταξιούχος Ελληνοκύπριος οδοντίατρος, ηλικίας 78 ετών, περιοδεύει στην πρώην κλινική του, τώρα ένα ερειπωμένο κτίριο, για πρώτη φορά μετά από σχεδόν μισό αιώνα. Η φίλη του η Δέσπω σκουπίζει τα δάκρυά της μπροστά στο παλιό μαγαζί του παππού της, όπου παρκάρει το ποδήλατό της μετά το σχολείο.

Τα Βαρώσια, σημειώνει το άρθρο, κάποτε φιλοξενούσαν περίπου 39.000 Ελληνοκύπριους και σμήνη τουριστών. Η Ελίζαμπεθ Τέιλορ και ο Ρίτσαρντ Μπάρτον έκαναν βόλτα στις παραλίες της πόλης. Τέσσερις νεαροί Σουηδοί, αργότερα γνωστοί ως ABBA, έδωσαν μια από τις πρώτες τους συναυλίες εδώ. Τώρα είναι μια πόλη-φάντασμα, κατάφυτη από θάμνους και δέντρα. Απέναντι από την κλινική του Αποστόλη, ζωγραφισμένες πάνω από την πρόσοψη ενός ελληνικού γυμνασίου (αναφέρεται στο Λύκειο Ελληνίδων), είναι ένα ζευγάρι σημαιών, η μία τουρκική και η άλλη ανήκει στη λεγόμενη «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου (trnc)», που ιδρύθηκε μετά τη διχοτόμηση του νησιού την τουρκική εισβολή του 1974.

Περίκλειστη πόλη από την εισβολή, όταν οι Ελληνοκύπριοι κάτοικοί τους διέφυγαν από τα προελαύνοντα τουρκικά στρατεύματα, τα Βαρώσια άνοιξαν ξανά εν μέρει νωρίτερα φέτος. Ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, διέταξε τον στρατό να παραδώσει την πόλη στην «ΤΔΒΚ». Αυτό επέτρεψε επισκέψεις Ελληνοκυπρίων που ζουν στο νότιο τμήμα του νησιού, στην Κυπριακή Δημοκρατία, την οποία ο έξω κόσμος αναγνωρίζει σαν τη νόμιμη κυβέρνηση όλου του τόπου. Αλλά ενισχύει επίσης την «ΤΔΒΚ», την οποία καμία χώρα εκτός από την Τουρκία δεν αναγνωρίζει, και ανοίγει το δρόμο για την ανάπτυξη περιουσιών που εξακολουθούν να διεκδικούν οι εκτοπισμένοι Έλληνες. Αυτό, με τη σειρά του, περιπλέκει ακόμη περισσότερο το πρόβλημα.

Η «Βόρεια Κύπρος» -όπως αποκαλεί τα κατεχόμενα το περιοδικό- όπου ζουν 450.000 άνθρωποι, δεν στάθηκε ποτέ στα πόδια της. Η Τουρκία διατηρεί εκεί δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες, στηρίζει την οικονομία της και αποτελεί τον κύριο αγωγό για το εξωτερικό της εμπόριο. Αν και η Τουρκία ανέκαθεν ανακατευόταν στις υποθέσεις του «Βορρά», δεν το έκανε ποτέ τόσο όσο τώρα. «Η Αγκυρα μας αντιμετωπίζει σαν μια από τις συνοικίες της», λέει ο Οζντίλ Ναμί, πρώην «υπουργός Εξωτερικών» της «ΤΔΒΚ».

Το άρθρο καταγράφει τη φανερή υποστήριξη που έδωσαν Τούρκοι αξιωματούχοι που απεστάλησαν για να στηρίξουν τον Ε. Τατάρ, πιστό του Ερντογάν, εν όψει των «προεδρικών εκλογών», ο οποίος κέρδισε τον αντίπαλό του Μουσταφά Ακιντζί.

Τουρκικό όνειρο η αναγνώριση δύο κρατών

Απηχώντας πλήρως τις θέσεις του Ερντογάν, ο Ε. Τατάρ λέει ότι δεν πιστεύει σε ένα προτεινόμενο ομοσπονδιακό μοντέλο, το οποίο θα έφερνε τον βορρά και τον νότο κάτω από μια στέγη, και ότι ο μόνος δρόμος προς τα εμπρός είναι να διαιρεθεί το νησί. Ωστόσο, αναλυτές και διπλωμάτες λένε ότι μια λύση δύο κρατών είναι ένα όνειρο. Ούτε καν οι στενότεροι σύμμαχοι της Τουρκίας δεν θα ήθελαν να θέσουν σε κίνδυνο τις σχέσεις με την ΕΕ, μέλος της οποίας είναι η Κύπρος, αναγνωρίζοντας τα κατεχόμενα, αναφέρει το «Economist».

Ο κίνδυνος, προσθέτει, είναι ότι μια αποτυχημένη εκστρατεία για την κυριαρχία θα έθετε τη «Βόρεια Κύπρο» σε μια ολισθηρή κατηφόρα προς την πλήρη προσάρτηση από την Τουρκία. Αυτό δεν είναι ένα αποτέλεσμα που θέλουν οι Τουρκοκύπριοι. Η συντριπτική τους πλειοψηφία καλωσόρισε την τουρκική εισβολή το 1974, νιώθουν κοντά στην Τουρκία, έχουν όμως και ξεχωριστή ταυτότητα. Πολλοί ανησυχούν για την αυταρχική στροφή της Τουρκίας. Οι έποικοι από την Τουρκία, οι οποίοι άρχισαν να καταφθάνουν μετά την εισβολή και τώρα αποτελούν περίπου το ένα τρίτο του πληθυσμού του βορρά, είναι πολύ πιο ένθερμοι με τον κ. Ερντογάν.

«Φταίνε και οι Ελληνοκύπριοι»

Ανησυχούν και οι Ελληνοκύπριοι, σημειώνει το άρθρο. «Αν δεν βρούμε λύση, θα καταλήξουμε να έχουμε σύνορα με την Τουρκία, το οποίο για εμάς είναι το χειρότερο σενάριο», λέει στο περιοδικό υψηλόβαθμος Κύπριος αξιωματούχος.

Αλλά και οι ίδιοι ευθύνονται για το αδιέξοδο υποστηρίζει το «Economist».

«Ηταν ο κ. Αναστασιάδης και η ομάδα του που φέρονται να κρύωσαν κατά τις πιο πρόσφατες συνομιλίες επανένωσης, το 2017 (στο Κραν Μοντάνα). Και ήταν Ελληνοκύπριοι ψηφοφόροι που απέρριψαν μια διευθέτηση σε δημοψήφισμα το 2004, την παραμονή της ένταξης της χώρας στην ΕΕ».

Σύμφωνα με το περιοδικό, υπάρχει ακόμη ελπίδα. Μια μεγάλη ενεργειακή ανακάλυψη στην ΑΟΖ θα μπορούσε να δώσει νέα πνοή στις συνομιλίες, αν και θα μπορούσε ωστόσο να προκαλέσει και αντιπαράθεση μεταξύ Τουρκίας, Κύπρου, Ελλάδας και ΕΕ.

Η στροφή όμως της Τουρκίας για μια λύση δύο κρατών θα μπορούσε να είναι ένα τέχνασμα με σκοπό να στριμώξει τους Ελληνοκύπριους. Αλλά τα γεγονότα επί του εδάφους θα είναι δύσκολο να αναιρεθούν.

«Μπορεί να έχουμε φτάσει σε ένα σημείο όπου δεν είναι πλέον δυνατό να επανενώσουμε ξανά το νησί», λέει η Fiona Mullen της Sapienta Economics, μιας συμβουλευτικής εταιρείας στη Λευκωσία. «Τα Βαρώσια μπορεί να είναι το τελευταίο καρφί στο φέρετρο», συμπληρώνει.