ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ. («ΑΡ»). Στο τέλος του «The Searchers», ενός από τα πιο γνωστά γουέστερν του Τζον Γουέιν, ένα κορίτσι που είχε απαχθεί σώθηκε και μια οικογένεια επανενώθηκε. Καθώς η μουσική στο τέλος της ταινίας δυνάμωνε, ο χαρακτήρας του Γουέιν κοίταξε γύρω του τους συγγενείς του -που έχουν άλλους ανθρώπους να στηριχθούν- και μετά ο φακός τον δείχνει να φεύγει μόνος προς τον σκονισμένο ορίζοντα του δυτικού Τέξας.

Είναι ένα κλασικό παράδειγμα μιας θεμελιώδους αμερικανικής ιστορίας – αυτό ενός έθνους που βασίζεται στις έννοιες του ατομικισμού, μιας ανδροκρατούμενης ιστορίας γεμάτη με μοναχικούς και «σκληροτράχηλους ατομικιστές» που το κάνουν «γαργάρα», κάνουν ό,τι πρέπει να γίνει, ιππεύουν προς το ηλιοβασίλεμα και αυτά γιατί έτσι τους αρέσει.

Στην πραγματικότητα, η μοναξιά στην Αμερική μπορεί να είναι θανατηφόρα. Αυτόν τον μήνα, ο γενικός χειρουργός στρατηγός Βίβεκ Μάρφι (Vivek Murthy) την ανακήρυξε ως αμερικανική επιδημία, λέγοντας ότι έχει εξίσου θανατηφόρο απολογισμό με το κάπνισμα στον πληθυσμό των Ηνωμένων Πολιτειών. «Εκατομμύρια άνθρωποι στην Αμερική αγωνίζονται στις σκιές», είπε, «και αυτό δεν είναι σωστό».

Επισήμανε ορισμένες ισχυρές δυνάμεις: τον σταδιακό μαρασμό των μακροχρόνιων θεσμών, τη μειωμένη ενασχόληση με τις εκκλησίες, τους σπασμένους δεσμούς των μεγάλων οικογενειών. Οταν προσθέτετε πρόσφατους στρεσογόνους παράγοντες -την άνοδο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της εικονικής ζωής, την πόλωση μετά την 11η Σεπτεμβρίου και τον τρόπο με τον οποίο ο Covid-19 διέκοψε την ύπαρξη- η πρόκληση γίνεται ακόμη πιο έντονη.

Οι άνθρωποι είναι μόνοι σε όλο τον κόσμο. Ομως, ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα, όταν η λέξη «μοναξιά» άρχισε να χρησιμοποιείται στο σημερινό της πλαίσιο στην αμερικανική ζωή, ορισμένοι έθεταν ήδη το ερώτημα: Κάντε τα περιγράμματα της αμερικανικής κοινωνίας -αυτή η έμφαση στον ατομικισμό, αυτή η εξάπλωση με ατιμωρησία σε ένα τεράστιο, μερικές φορές υπερμεγέθες τοπίο- ενθαρρύνετε την απομόνωση και την αποξένωση;

’Η μήπως αυτό, όπως άλλα κομμάτια της αμερικανικής ιστορίας, είναι μια υπόθεση που βασίζεται σε μύθους;

Ο Αλέξις ντε Τόκεβιλ (Alexis de Tocqueville), παρακολουθώντας τη χώρα ως ξένος ενώ έγραφε το «Democracy in America» στα μέσα του 1800, αναρωτήθηκε αν, «καθώς οι κοινωνικές συνθήκες γίνονται πιο ίσες», οι Αμερικανοί και άνθρωποι σαν αυτούς θα είχαν την τάση να απορρίπτουν τις παγίδες της βαθιάς κοινότητας (ομοιογενούς) που είχε διαποτίσει τις αριστοκρατίες του Παλαιού Κόσμου για αιώνες.

«Αποκτούν τη συνήθεια να θεωρούν τους εαυτούς τους πάντα μόνους και είναι ικανοί να φαντάζονται ότι ολόκληρη η μοίρα τους είναι στα χέρια τους», έγραψε. «Ετσι, η δημοκρατία όχι μόνο κάνει κάθε άνθρωπο να ξεχάσει τους προγόνους του, αλλά… τον ρίχνει για πάντα πίσω μόνο στον εαυτό του και απειλεί στο τέλος να τον περιορίσει ολοκληρωτικά στη μοναξιά της καρδιάς του».

Αυτό ήταν ένα επαναλαμβανόμενο νήμα στο πώς αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους οι Αμερικανοί. Στην εποχή πριν από τη δημοκρατία, καλώς και κακώς, «οι άνθρωποι δεν ήταν μόνοι. Ηταν δεμένοι σε έναν ιστό από συνδέσεις. Και σε πολλές χώρες αυτό ισχύει περισσότερο από ό,τι στις Ηνωμένες Πολιτείες», λέει ο Κόλιν Γούντγορντ (Colin Woodard), διευθυντής του «Nationhood Lab» στο «Pell Center for International Relations and Public Policy».

«Υπάρχει αυτή η ιδέα ότι η έξοδος σε αυτούς τους τεράστιους χώρους και η σύνδεση με την έρημο και την απόδραση από το παρελθόν ήταν ακριβώς αυτό που μας έκανε Αμερικανούς», λέει ο Γούντγορντ.

Ωστόσο, πολλοί μύθοι στα σύνορα παρακάμπτουν πόσο σημαντική υπήρξε η κοινότητα για την εγκατάσταση και την ανάπτυξη του έθνους. Μερικές από τις μεγαλύτερες ιστορίες συνεργασίας – η άνοδος των δημοτικών οργανώσεων και των συνδικαλιστικών οργανώσεων, τα προγράμματα «New Deal» που βοήθησαν να βγουν πολλοί Αμερικανοί από την ύφεση της δεκαετίας του 1930, πολεμικές προσπάθειες από τον Εμφύλιο έως τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο- μερικές φορές χάνονται στη ζέση για ιστορίες ατομικισμού που βασίζονται σε χαρακτήρες.

Αυτές οι παραλείψεις συνεχίζονται. Τροφοδοτούμενη εν μέρει από πανδημική δυσπιστία, μια τάση των τελευταίων ημερών του ατόμου πάνω από την κοινότητα που συχνά συνδυάζεται με επικλήσεις για ελευθερία ύπαρξης και δράσης καταλαμβάνει ένα σημαντικό κομμάτι της εθνικής συζήτησης αυτές τις μέρες – σε σημείο που η υπεράσπιση της κοινοτικής σκέψης μερικές φορές αντιμετωπίζει κατηγορίες για σοσιαλισμό.

Ας μην παραδίδουμε όμως τους Αμερικανούς ως κληρονόμους ενός ενσωματωμένου γονιδίου μοναξιάς. Μια νέα γενιά επιμένει ότι η ψυχική υγεία αποτελεί μέρος της εθνικής συζήτησης και πολλές φωνές -μεταξύ των οποίων γυναίκες και έγχρωμοι- προσφέρουν όλο και περισσότερο νέες εναλλακτικές στους παλιούς μύθους. Η συζήτηση για τη μοναξιά σήμερα από τον γενικό χειρουργό, που διορίζεται από τον πρόεδρο, υποδηλώνει ότι είναι πιθανοί άλλοι δρόμοι.