Οι δύο οργανωτές του Φεστιβάλ Γρίφων Καστελλορίζου (20-22/10) Πανταζής Χούλης και Ελένη Γραμματικοπούλου «εξομολογούνται» τι τους ώθησε στην 3η κατά σειρά διοργάνωση του Φεστιβάλ Γρίφων στο πλέον απομακρυσμένο σημείο της ΝΑ Ευρώπης, το Καστελλόριζο.

Πανταζής Χούλης – μαθηματικός, γριφολόγος, ιδρυτής του Μουσείου Γρίφων (πρώην καθηγητής του Πανεπιστημίου Δ. Αυστραλίας)

Γιατί Μουσείο Γρίφων και γιατί στο Καστελλόριζο;

Η αγάπη μου για επίλυση και δημιουργία γρίφων ξεκίνησε στο Δημοτικό. Μετά ήλθε η εποχή του κύβου του Ρούμπικ. Το 1995 όταν βρέθηκα στην Αυστραλία για το μεταπτυχιακό μου η συλλογή μου άρχισε να μεγαλώνει και μέσα σε δέκα χρόνια αυτή γιγαντώθηκε με σπάνιους και εντυπωσιακούς γρίφους. Η συλλογή μου ήταν τόσο μεγάλη που υπήρχαν γρίφοι που με βοηθούσαν με τα μαθήματα που δίδασκα. Και η μεγάλη αναγνώριση ήλθε όταν έγινα μέλος του Διεθνούς Οργανισμού Γρίφων (IPP), όπου η αφρόκρεμα των κατασκευαστών και συλλεκτών παγκοσμίως, με δέχτηκε στην αγκαλιά της.

Τέλος, από τότε που πήγα στην Αυστραλία (το 1995) ήδη σχεδίαζα να επιστρέψω στο Καστελλόριζο. Η στιγμή ήλθε το 2012 όταν ξεκίνησα εταιρεία παραγωγής εκπαιδευτικών γρίφων στην Ινδία. Οπως καθοριστική υπήρξε και η συνάντηση μου με τον μοναδικό άλλο ενεργό Ελληνα του IPP, που με έπεισε για το σκοπό μου. Ο Μιχάλης Τούλουζας είχε επίσης καταγωγή από το Καστελλόριζο! Σε συνδυασμό με πρόσθετα ευρήματα του 19ου και του 20ού αιώνα που αποδείκνυαν τρανά πια την παράδοση των Καστελλοριζιών στους γρίφους, είχα βρει το νόημα της ζωής μου. Το νησί που αγαπώ είχε όντως άμεση σχέση με τα αντικείμενα που αγαπώ. Ολα έδεσαν με τον πιο υπέροχο τρόπο.

Φυσικό, λοιπόν, επακόλουθο ήταν, το 2020, να δημιουργήσω το Μουσείο Γρίφων Μεγίστης που βασίζεται στη συλλογή μου από ξένους και δικής μου κατασκευής γρίφους και την ασύγκριτη γνώση που εμπεριέχει.

Το Μουσείο Γρίφων έχει γίνει πια πασίγνωστο, αλληλοβοηθούμενο από το μοναδικό παγκοσμίως Φεστιβάλ Γρίφων Καστελλορίζου, το οποίο διοργανώνω με την υπερπολύτιμη Ελένη Γραμματικοπούλου (δίχως την οποία, δεν θα υπήρχε Φεστιβάλ). Να τονίσω τέλος, πως ενώ υπάρχουν και άλλα 3-4 Μουσεία Γρίφων στον κόσμο, αυτό στο Καστελλόριζο είναι το μοναδικό που είναι διαδραστικό.

Ποιος είναι ο εκπαιδευτικός στόχος των γρίφων;

Η ομιλία είναι μονοδιάστατη. Η γραφή και τα βιβλία είναι δισδιάστατα. Ομως είμαστε τρισδιάστατα πλάσματα και ζούμε σε έναν κόσμο τριών διαστάσεων. Αρα, ο καλύτερος, βέλτιστος, αποτελεσματικός, κατανοητός και διασκεδαστικός τρόπος μάθησης μπορεί να γίνει με την προσθήκη εκπαιδευτικών παιχνιδιών, δηλαδή γρίφων. Με απλά λόγια, ανεβαίνουμε διάσταση, δηλαδή επίπεδο. Εχοντας κερδίσει βραβεία διδασκαλίας σε πανεπιστημιακό επίπεδο (στα οποία ψήφιζαν οι φοιτητές, κι όχι οι… καθηγητές μεταξύ τους), πιστεύω πως έχω δικαίωμα να εκφέρω μια σχετικά αντικειμενική γνώμη επί του θέματος. Παράλληλα, υπάρχουν κι άλλες αποδείξεις σε επιστημονικά άρθρα.

Αν λοιπόν η μέθοδος είναι τόσο επιτυχής στα πολύπλοκα μαθηματικά και στην απαιτητική μηχανολογία του πανεπιστημίου, φανταστείτε πόσο επιδραστική είναι στο Δημοτικό, στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο (όπου η δημιουργία ανάλογων γρίφων είναι σαφώς πιο εύκολη).

Τι απήχηση έχουν οι γρίφοι στο κοινό και κυρίως στο νεανικό;

Ολοι έχουμε ένα παιδί μέσα μας. Αρα, όλοι αγαπάμε τους γρίφους. Και το γεγονός πως υπάρχουν πάμπολλα είδη γρίφων (ταιριαστικοί, διασυνδεδεμένοι, αναδιπλώμενοι, ακολουθιακοί, εμπλεκόμενοι, κ.ά.) δίνει τη δυνατότητα επιλογής ακόμα και σε εκείνους που υποτιμούν τους εαυτούς τους να βρούνε κάτι που τους αρέσει. Πολλοί μηχανισμοί είναι από μόνοι τους εντυπωσιακοί. Ενώ κάποιοι δύσκολοι γρίφοι βάζουν στη θέση τους αυτούς που υπερτιμούν τους εαυτούς τους. Διότι οι γρίφοι, εκτός από επιστήμες, διδάσκουν και ήθος, όπως η Δικαία Κούπα του Πυθαγόρα. Κι εννοείται, όσοι εκτίθενται σε εντυπωσιακά αντικείμενα όπως είναι οι γρίφοι, εμπνέονται και γίνονται και αυτοί δημιουργικοί. Κάτι το οποίο έχει θετική επίπτωση σε μια κοινωνία.

Αισθάνεστε «δικαιωμένος» από αυτή σας την απόφαση (δηλαδή να ασχοληθείτε με γρίφους και να ιδρύσετε το Μουσείο Γρίφων σε ένα ακριτικό νησί;)

Ήταν, με διαφορά, η καλύτερη απόφαση της ζωής μου. Και αυτό παρά το γεγονός πως είχα κάποιες προσωπικές ατυχίες που μου κόστισαν σε πολλά επίπεδα. Η ανακάλυψη πως η Ελλάδα και οι Ελληνες διψάνε περισσότερο για γρίφους από τον μέσον όρο πολιτών άλλων χωρών με χαροποίησε ακόμα περισσότερο. Χρέος μου πια είναι να διαδώσω τη μοναδική επίδραση που έχει η Ελλάδα στον κόσμο των γρίφων (Οστομάχιο, Λαβύρινθος, Γόρδιος Δεσμός, κ.τλ.), κάτι το οποίο ακόμα δεν είναι ευρέως γνωστό. Αλλά δε σταματώ εκεί. Σκοπός μου επίσης, είναι η δημιουργία επιστημονικού παραρτήματος που να σχετίζεται με γρίφους, αλλά και η δημιουργία μονάδας παραγωγής ποιοτικών γρίφων στο Καστελλόριζο που να διατίθενται παγκοσμίως. Η τεχνογνωσία ήδη υπάρχει εδώ και χρόνια και προσπαθώ με τα λίγα μέσα που έχω να τα πραγματοποιήσω. Ελπίζω αυτή η προσπάθεια εξαγωγής μοναδικού ελληνικού πολιτισμού να γίνει αντιληπτή σύντομα, διότι ο χρόνος που χάνεται είναι υπερ-πολύτιμος.

Ελένη Γραμματικοπούλου – 30 χρόνια αφιερωμένα στην επικοινωνία της επιστήμης

Μετά από πολλές μεγάλες διοργανώσεις και επιστημονικά φεστιβάλ γιατί επιλέξατε το Καστελλόριζο, ένα νησί με περιορισμένο αριθμό κατοίκων και κυρίως μαθητικό κοινό;

Ευχαριστώ για αυτή την ερώτηση που ακριβώς αναδεικνύει το στόχο του φεστιβάλ. Ελλάδα δεν είναι μόνο η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη, η Πάτρα και άλλες μεγάλες πόλεις που ήδη συγκεντρώνουν παρόμοιες εκδηλώσεις. Θα πρέπει να στραφούμε και στις μικρές κοινωνίες με δράσεις που να αποδεικνύουν πως δεν τις ξεχνάμε, και από τη δική μας σκοπιά -την επιστημονική- επιθυμούμε να τους προσφέρουμε νέα γνώση και να κεντρίσουμε το ενδιαφέρον τους για θέματα σύγχρονης τεχνολογίας ώστε να κατανοήσουν επιστημονικές έννοιες με τις οποίες κατακλύζονται καθημερινά.

Η επιλογή του νησιού δεν είναι τυχαία. Είχα ήδη συνεργαστεί με τον Καστελλοριζιό – μαθηματικό & γριφολόγο Πανταζή Χούλη (ιδρυτή του Μουσείου Γρίφων) σε παλαιότερα φεστιβάλ στην Αθήνα και αυθόρμητα του πρότεινα να κάνουμε «κάτι» για τα παιδιά του νησιού. Και αυτό το «κάτι» μετεξελίχθηκε σε 3 φεστιβάλ στο νησί, ένα στην Πάτρα και ένα στην Αθήνα, ενώ υπάρχουν πολλές προσκλήσεις από άλλες πόλεις της Ελλάδας.

Τι είναι το φεστιβάλ Γρίφων και τι περιλαμβάνει:

Πριν μπω σε μια πολύ σύντομη περιγραφή του φετινού φεστιβάλ να εξομολογηθώ τη δική μου αγωνία κάθε φορά που μπαίνουμε στη διαδικασία σχεδιασμού του. Τι καινοτόμο, «φρέσκο», πρωτοπόρο επιστημονικό θέμα και δρώμενο θα φιλοξενήσουμε ώστε κάθε καινούργια διοργάνωση να ξεπεράσει την προηγούμενη. Και νομίζουμε πως το κατορθώνουμε.

Τη χρονιά αυτή η παρουσία του ακαδημαϊκού κ. Σταμάτη. Κριμιζή σηματοδοτεί το ΦΓΚ.. Ο διεθνώς διακεκριμένος διαστημικός επιστήμονας και πρωτοπόρος ερευνητής με συμμετοχή στα σπουδαιότερα διαστημικά προγράμματα των ΗΠΑ και της NASA τιμά με την παρουσία του το φετινό Φεστιβάλ Γρίφων. Θα μας μυήσει στα μυστικά του μεγάλου εγχειρήματος της πλοήγησης στο αχανές διάστημα.

Εκτός από τον διαγωνισμό και την έκθεση γρίφων που φέτος εμπλουτίζεται με τη συμμετοχή και άλλων Ελλήνων κατασκευαστών, ακαδημαϊκοί, δάσκαλοι, ερευνητές, επιστήμονες και εκπαιδευτικοί από πολλά μέρη της Ελλάδος μέσα από διαδραστικές παρουσιάσεις, πειράματα, επιστημονικά παιγνίδια και δρώμενα θα γνωρίσουν την επιστήμη με ένα τρόπο απλό, κατανοητό και πέρα από τα στεγανά πρότυπα και τον καθιερωμένο τρόπο μάθησης. Αλλωστε πολλές δράσεις θα συνδυάσουν την τέχνη με την επιστήμη.

Ενα άλλο ενθαρρυντικό στοιχείο είναι πως πλέον πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα μάς ζητούν να συμμετάσχουν στο φεστιβάλ και να παρουσιάσουν πρωτότυπα ερευνητικά τους προγράμματα. Και μάλιστα τη χρονιά αυτή όχι μόνο στους μαθητές του νησιού αλλά και μαθητές που θα έρθουν από Σύμη, Χάλκη, Ρόδο, Κρήτη, Αθήνα κ.ά.

Λυπάμαι, που δεν μπορώ να κάνω εκτενή αναφορά σε όλους όσοι συμμετέχουν στο φεστιβάλ και υποστηρίζουν, ανιδιοτελώς αυτή τη μεγάλη κοινωνική μας προσφορά. Δεν θα ήθελα όμως να μην κάνω ιδιαίτερη μνεία στη συμμετοχή του 1ου Κινητού Εργαστηρίου Ενημέρωσης, Εκπαίδευσης και Τεχνολογίας «ΟΔΥΣΣΕΑΣ» από «Το Χαμόγελο του Παιδιού». Στον εντυπωσιακό χώρο του θα φιλοξενηθούν και άλλες ερευνητικές δράσεις. Θα είναι μια ιδιαίτερη εμπειρία για όλους μας.

Με τον τρόπο αυτό το ίδιο το νησί γίνεται ένα ζωντανό κύτταρο διάχυσης νέα γνώσης αλλά και δημιουργίας του δικού του πολιτισμού.

Για περισσότερες πληροφορίες στο https://kastellorizofestival.com/2023/

Βιογραφικό Πανταζή Χούλη

Ο Πανταζής Χούλης μεγάλωσε στο Καστελλόριζο. Σπούδασε Μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης. Ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Δυτικής Αυστραλίας: Μάστερ στην Αλγεβρική Θεωρία Γραφημάτων (Μαθηματικά), διδακτορικό στα Συστήματα Ελέγχου (Ηλεκτρολογική και Ηλεκτρονική Μηχανική). Καθηγητής του Πανεπιστήμιου της Δυτικής Αυστραλίας έως και το 2012, κατέχει μια εκτενή συλλογή από 4.000 γρίφους, 700 από τους οποίους είναι δικές του επινοήσεις και πρωτότυπα.

Γνωστός στην κοινότητα των γρίφων με πολλές τιμητικές διακρίσεις στον διεθνή διαγωνισμό σχεδιασμού γρίφων, είναι μέλος του IPP (Interna<onal Puzzle Party). Σήμερα είναι συνιδρυτής και υπεύθυνος έρευνας και ανάπτυξης της εταιρείας MaxxBrain. Στόχος της MaxxBrain είναι να εισαγάγει μαθηματικούς γρίφους στην εκπαίδευση για τη μαθησιακή διευκόλυνση των μαθητών. Η MaxxBrain συνεργάζεται με αρκετές πολιτειακές κυβερνήσεις της Ινδίας και πρόκειται να επεκταθεί σύντομα και στην υπόλοιπη Ασία».

Πρόσφατα ίδρυσε το πρωτότυπο Μουσείο Γρίφων Μεγίστης στο νησί του που προσελκύει το ενδιαφέρον πολλών Ελλήνων και ξένων επισκεπτών. Από το 2021 συνδιοργανώνει με την Ελένη Γραμματικοπούλου το Φεστιβάλ Γρίφων Καστελλορίζου, το οποίο το 2022 μεταφέρθηκε και εκτός νησιού (Πάτρα και Αθήνα). Παράλληλα δίνει σειρά ομιλιών σε πολλά σχολεία για την ανάδειξη των εκπαιδευτικών γρίφων και του ρόλου τους που αυτοί μπορούν να παίξουν στην εκπαίδευση. Στις αρχές του 2023 έδωσε ομιλίες και στην Αυστραλία. Συχνά παρουσιάζεται και στην τηλεόραση καθώς οι γρίφοι έχουν αρχίσει να κερδίζουν την αγάπη και το ενδιαφέρον του κοινού, κάθε ηλικίας.

Βιογραφικό Ελένης Γραμματικοπούλου

Η Ελένη Γραμματικοπούλου έχει αφιερώσει όλη της την επαγγελματική ζωή με πάθος και ευρηματικότητα στον χώρο της Επικοινωνίας της Επιστήμης. Αρχικά (1993-2013) ως υπεύθυνη του πρωτοπόρου προγράμματος των Μορφωτικών του Εκδηλώσεων «ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑ» με στόχο το άνοιγμα της γνώσης στο ευρύ κοινό. Από το 2013, δραστηριοποιήθηκε, με το ίδιο ανεξάντλητο πάθος, στην καταπολέμηση του επιστημονικού αναλφαβητισμού ως μέλος επιτροπών σχεδιασμού, προβολής και διοργάνωσης μεγάλων επιστημονικών φεστιβάλ και προγραμμάτων. Ομως πάντοτε αναζητούσε έναν διαφορετικό, εκτός συμβατικών δράσεων, τρόπο προώθησης της επιστήμης, πράγμα που πέτυχε το 2014 με τη δημιουργία της ανατρεπτικής ομάδας των Science Reactors, ενός εναλλασσόμενου δυναμικού ερευνητριών και ερευνητών από ένα ευρύ φάσμα των «σκληρών» κυρίως επιστημών, οι οποίοι παντρεύουν τις πρακτικές του Stand up Science, Science on Stage με την ευρηματικότητα και το χιούμορ του Stand up Comedy. Από το 2019 διαμόρφωσαν κείμενα για μαθητές αναπτύσσοντας το Stand u Science kids.

Το 2018 της απονεμήθηκε το βραβείο Επικοινωνίας της Επιστήμης – ΕΠΙ2 2018 που θεσμοθέτησε η SciCo και πρωτοπαρουσίασε στο Αthens Science FesGval18. Από το 2021, και με δική της πρωτοβουλία, διοργανώνουνε μαζί με τον καθηγητή Πανταζή Χούλη, ιδρυτή του Μουσείου Γρίφων Μεγίστης (Καστελλόριζο), ένα μεγάλο, εθνικής σημασίας, τοπικό επιστημονικό φεστιβάλ, το Φεστιβάλ Γρίφων. Ηδη είναι μέλος του ΔΣ του Σωματείου ΕΝ.Ι.Γ.ΜΑ (Ενωση Ιδεών, Γρίφων, Μαθηματικών) στους στόχους του οποίου εντάσσεται και το Μουσείο Γρίφων.

Τέλος, ανάλογο ενδιαφέρον έδειξε και για τον χώρο του κινηματογράφου, της τηλεόρασης και του βιβλίου. Εκτός από τη διεύθυνση παραγωγής σειράς ιστορικών και επιστημονικών ντοκιμαντέρ, ταινιών μικρού μήκους και διαφημιστικών spots, υπέγραψε και την επιμέλεια 60 επιστημονικών εκδόσεων του ΕIE.