Το πάγκρεας, είναι ένα όργανο ζωτικής σημασίας για την πέψη αλλά και την ρύθμιση του σακχάρου, δίπλα στο συκώτι που τα τελευταία χρόνια γίνεται μεγάλη συζήτηση ως προς την καλή λειτουργία του και τι θα πρέπει να προσέχουμε. Δυστυχώς, προβλήματά του συχνά παραβλέπονται και τρόποι για την καλή λειτουργία του είναι σχεδόν άγνωστοι.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, περίπου 463 εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως προσβάλλονται από διαβήτη, ο οποίος συνδέεται άμεσα με την λειτουργία του παγκρέατος, λόγω της ινσουλίνης που παράγει. Επιπλέον, ο καρκίνος του παγκρέατος έχει αυξηθεί δραματικά, με την American Cancer Society να υπολογίζει περίπου 60.430 νέα περιστατικά στις ΗΠΑ, μόνο για το 2021! Δυστυχώς, ο συγκεκριμένος καρκίνος συνήθως εντοπίζεται σε στάδιο μη αναστρέψιμο και είναι ιδιαίτερα επιθετικός με χαμηλό ποσοστό επιβίωσης. Το κάπνισμα και η παχυσαρκία μπορεί να είναι οι αιτίες, αλλά και η χρόνια παγκρεατίτιδα η οποία μπορεί να προληφθεί. Η παγκρεατίτιδα, μια φλεγμονή στο πάγκρεας είναι μία ακόμη επικίνδυνη πάθηση με 275.000 νέα περιστατικά στις ΗΠΑ ετησίως, τα οποία αν δεν ληφθούν μέτρα εγκαίρως, είναι μοιραία. Η φλεγμονή μπορεί να είναι οξεία ή χρόνια και συνήθως παρουσιάζεται από πέτρες στα νεφρά, μεγάλη χρήση αλκοόλ, ανθυγιεινή διατροφή.

Και ποια είναι η ανθυγιεινή διατροφή; Αν και, αυτά τα πράγματα εννοούνται και είναι οι «συνήθεις ύποπτοι» για κάθε πάθηση, συνοπτικά θα πρέπει να αποφεύγονται τα παρακάτω, ως πρόληψη για τις παθήσεις του παγκρέατος:

* Τηγανιτά και λιπαρά τρόφιμα. Οσον αφορά τα τηγανιτά, επεξεργασμένα φαγητά γρήγορου γεύματος με ανθυγιεινά λιπαρά, οδηγούν στην ανθεκτικότητα της ινσουλίνης, «εξουθενώνουν» το πάγκρεας και οδηγούν στην εκδήλωση διαβήτη τύπου 2.

* Αλκοόλ. Δεν μιλάμε για ένα-δύο ποτήρια μερικές ημέρες της εβδομάδας. Μιλάμε για χρόνια κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλ που μπορούν να οδηγήσουν στον καρκίνο του παγκρέατος.

* Κόκκινα και επεξεργασμένα κρέατα. Η διατροφή που περιλαμβάνει σχεδόν καθημερινή κατανάλωση κόκκινου κρέατος αλλά και επεξεργασμένων κρεάτων, όπως αλλαντικών και έτοιμων γευμάτων αυξάνουν και το ρίσκο καρκίνου αλλά και την παγκρεατίτιδα, λόγω των φλεγμονών που προκαλούν.

* Ζάχαρη και αναψυκτικά. Συνδεόμενη άμεσα με το ρίσκο του διαβήτη, η κατανάλωση ζάχαρης σε μεγάλες ποσότητες, διαταράσσει μία φυσική κατάσταση παραγωγής ινσουλίνης.

Σε αντιπαράθεση με τους συνήθεις ύποπτους της κακής διατροφής, έχουμε τους συνήθεις υπαίτιους της υγιεινής διατροφής που θα ενισχύσει την καλή λειτουργία του παγκρέατος.

* Λαχανικά: κυρίως φυλλώδη και σταυρανθή δηλαδή το σπανάκι, η λαχανίδα, το μπρόκολο και τα λαχανάκια Βρυξελλών. Οτιδήποτε πλούσιο σε αντιοξειδωτικά ώστε να προστατέψουν από τυχόν φλεγμονές.

* Φρούτα: τα κεράσια, οι φράουλες, τα εσπεριδοειδή. Οτιδήποτε πλούσιο σε αντιοξειδωτικά και βιταμίνη C.

* Φυτικές ίνες: πέρα από την καλή λειτουργία της πέψης, βοηθούν και στην ρύθμιση του σακχάρου τα οποία μαζί αποτελούν τον κύριο ρόλο του παγκρέατος. Κινόα, βρόμη και άλλες τροφές είναι πλούσιες σε φυτικές ίνες. Προσπαθήστε να αντικαταστήσετε το λευκό ψωμί, το αποφλοιωμένο ρύζι.

* Καλά λιπαρά: ψάρια, ελαιόλαδο, ξηροί καρποί και σπόροι. Οτιδήποτε πλούσιο σε ωμέγα-3 λιπαρά, θα λειτουργήσει ως «αντίποδας» πιθανών «κακών» λιπαρών που θέλετε να καταναλώσετε.

* Προβιοτικά: παραδοσιακό ελληνικό γιαούρτι (όταν μιλάω για γιαούρτι, πάντα εννοώ αυτό με την «πέτσα» στην κορυφή!), κεφίρ και άλλα τρόφιμα που έχουν υποστεί ζύμωση προάγουν ένα υγιές μικροβίωμα στο έντερο, άρα καλύτερη πέψη και μείωση της παγκρεατίτιδας.

* Βότανα-μπαχαρικά: τζίντζερ, σκόρδο, κουρκουμάς, ρίγανη, θυμάρι και άλλα πολλά έχουν αντιοξειδωτικές ιδιότητες για την καταπολέμηση τυχόν φλεγμονών του παγκρέατος.

Προτεινόμενο ημερήσιο πρόγραμμα 5 γευμάτων

1. Πρωινό: ελληνικό γιαούρτι ή κεφίρ με φρούτα και ξηρούς καρπούς. Εναλλακτικά έναν χυμό πορτοκάλι με βρόμη
2. Δεκατιανό: φέτες μήλου με βούτυρο αμυγδάλου. Εναλλακτικά τσάι με μία χούφτα ξηρούς καρπούς.
3. Μεσημεριανό: όσπρια (ρεβύθια, φακές) με λαχανικά και ψωμί ολικής. Μπορείτε να προσθέσετε ελαιόλαδο, χυμό εσπεριδοειδών, βότανα και μπαχαρικά.
4. Απογευματινό: καρότα με χούμους. Εναλλακτικά φρούτο με ξηρούς καρπούς.
5. Βραδινό: ψάρι με βότανα και μπαχαρικά, σαλάτα σπανάκι, μπρόκολο, λαχανίδα, ψωμί ολικής.

Η διατροφή σου μετά την αφαίρεση της χολής

Είτε υπάρχει πρόβλημα με την χολή σου, είτε έπρεπε να την αφαιρέσεις, η διατροφή σου παίζει κρίσιμο ρόλο σε αυτό που λέμε «ποιότητα ζωής», δηλαδή καλή διαχείριση της εκδήλωσης των συμπτωμάτων και την συνολικής υγείας σου. Μπορεί να φαίνεται κάποιες φορές περιοριστικό, αλλά σκέψου πόσο πιο περιοριστική διατροφή θα είχες σε άλλες παθήσεις!!!

Επί της ουσίας η χοληδόχος κύστη, αποθηκεύει χολή, η οποία βοηθά στην πέψη των λιπών. Χωρίς αυτή, ή με μία καλή λειτουργία της, το σώμα προσαρμόζεται με την βοήθειά μας. Δηλαδή με την επιλογή των σωστών τροφών, τα οποία λειτουργούν ως διευκολυντές της μετάβασης αυτής. Αυτό το μικρό όργανο σε σχήμα αχλαδιού «κρύβεται» πίσω από το «αδελφάκι» του, το συκώτι. Το συκώτι είναι το όργανο που παράγει το υγρό της χολής. Έτσι, όταν τρώτε ένα γεύμα με λίπος, η χοληδόχος κύστη στέλνει το υγρό της χολής στο λεπτό έντερο ώστε να βοηθήσει το λίπος στην πέψη του.

Αρα, κόβοντας το λίπος είναι όλα καλά για έναν οργανισμό χωρίς χολή; Δεν λειτουργεί ακριβώς έτσι. Διότι το σώμα μας, χρειάζεται -ως έναν βαθμό- και το λίπος για να λειτουργήσει. Οταν αφαιρείτε την χοληδόχο κύστη σας, η χολή πηγαίνει κατευθείαν από το συκώτι στο λεπτό έντερο. Αν και αυτή η ροή είναι επαρκής για την πέψη, δεν μεσολαβεί η «αποθήκη» επιπλέον χολής, σε περίπτωση ενός «λουκούλλειου γεύματος» υψηλού σε λίπος. Το αποτέλεσμα είναι φούσκωμα, αέρια ή ακόμη και διάρροια, ως αντίδραση του οργανισμού σε κάτι που δεν μπορεί να ανταπεξέλθει. Είναι όλα για την επιβίωσή μας.

Μία μεσογειακή διατροφή μας βοηθά αρκετά σε τέτοιου είδους ιδιαιτερότητες. Είμαστε θα λέγαμε τυχεροί που γνωρίζουμε την εφαρμογή της, αλλά και είμαστε εξοικειωμένοι σε αυτήν! Ο γενικός κανόνας είναι πολλές φυτικές ίνες που βοηθούν στην πέψη/έντερό, πολλά φρούτα και λαχανικά, πρωτεΐνη χωρίς πολύ λίπος και «καλά» λιπαρά.

Μερικά παραδείγματα:

* Υδατάνθρακές πλούσιοι σε φυτικές ίνες: κινόα, βρόμη, ψωμί ολικής άλεσης, αναποφλοίωτο ρύζι. Οι φυτικές ίνες βοηθούν στην πέψη και προλαμβάνουν την διάρροια, ένα βασικό πρόβλημα μετά την αφαίρεση της χολής.

* Οσπρια: μαύρα φασόλια, αρακάς, ρεβίθια. Βοηθούν επίσης στην διάρροια.

* Πρωτεΐνη: πουλερικά χωρίς πέτσα και χωρίς επεξεργασία (π.χ. κοτομπουκιές), ψάρια (σαρδέλες, σκουμπρί, σολομός, πέστροφα), τόφου, οστρακοειδή. Είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά και πρωτεΐνη, χωρίς πολύ λίπος.

* Καλά λιπαρά (με μέτρο!): αβοκάντο, ξηροί καρποί (π.χ. φιστίκια, καρύδια), σπόροι (π.χ. chia, λιναρόσπορος, κολοκυθόσπορος), ελαιόλαδο. Τα καλά λιπαρά, τα οποία περιέχονται και στα ψάρια, πρέπει να καταναλώνονται με μέτρο για να μην υπάρχει δυσφορία στο πεπτικό σύστημα.

* Γαλακτοκομικά (με λίγα λιπαρά!): γιαούρτι, τυρί χαμηλό σε λιπαρά και διάφορα γάλατα και εναλλακτικές τους (π.χ. αμυγδάλου, βρώμης).

* Φρούτα: μήλα (πλούσιο σε φυτικές ίνες και πηκτίνη, η οποία βοηθά την πέψη), μούρα όπως φράουλες, μπλούμπερι, φραγκστάφυλλα, αρώνια (πλούσια σε αντιοξειδωτικά και φυτικές ίνες), μπανάνες (εύκολες στην πέψη  και στο στομάχι), αχλάδια (πλούσια σε φυτικέ ίνες, ίσως λίγο πιο δύσπεπτο για το στομάχι). Καλό είναι να αποφεύγεται τα φρούτα με υψηλή οξύτητα εάν έχετε πρόβλημα με παλινδρόμηση. Επίσης, τα αποξηραμένα φρούτα όπως σταφίδες, βερίκοκα και δαμάσκηνα, μπορεί να έχουν υψηλά σάκχαρα και επομένως να είναι πιο δύσπεπτα.

* Λαχανικά: σπανάκι και όλα τα πράσινα φυλλώδη (πλούσια σε θρεπτικά και φυτικές ίνες), καρότα, γλυκοπατάτες, παντζάρια (εύπεπτα και θρεπτικά), μπρόκολο, κουνουπίδι (πλούσια σε φυτικές ίνες), πιπεριές, ντομάτες, κολοκυθάκια και αγγούρια (πλούσια σε θρεπτικά και αντιοξειδωτικά). Αποφεύγεται φασόλια φακές και όσπρια εάν σας φέρνουν δυσπεψία και αέρια, ή καταναλώστε μικρές ποσότητες σε συνδυασμό με άλλα τρόφιμα εύπεπτα. Ωμά κρεμμύδια και σκόρδο: δυστυχώς αυτά μόνο μαγειρεμένα, εάν σας προκαλούν δυσφορία. ΤΟ παραδοσιακό τζατζίκι είναι υπέροχο χωρίς σκόρδο, με στραγγιστό γιαούρτι 5% λιπαρά! Δοκιμάστε το!

* Δρ Ευρώπη-Σοφία Δαλαμπίρα, Γεωπόνος PhD Αγροτικής Οικονομίας, MSc Βιοποικιλότητα & Αειφόρος Ανάπτυξη (ΑΠΘ)

Το πάθος της για την Αειφόρο Ανάπτυξη και την Επικοινωνία των Επιστημών, λειτούργησε ως πυξίδα στην διεπιστημονική εκπαίδευση, ερευνητική καριέρα και προσέγγιση του τρόπου ζωής της. Είναι Γεωπόνος (ΑΠΘ) και κάτοχος δύο μεταπτυχιακών τίτλων: στην φυτική παραγωγή της Γεωπονίας και στην βιοποικιλότητα και αειφορική αξιοποίηση των φυτών της Βιολογίας (ΑΠΘ). Στο διδακτορικό της διερεύνησε μια μεγάλη πρόκληση στην Ελλάδα: η σύνδεση της επιστήμης με το ευρύ κοινό, με σκοπό την περιβαλλοντική εκπαίδευση, την προστασία του περιβάλλοντος, την μεταφορά τεχνολογίας, την καινοτομία/επιχειρηματικότητα και την αλλαγή γνώσεων/στάσεων/συμπεριφορών προς μια αειφόρο και τεχνολογικά προηγμένη ανάπτυξη. Τα τελευταία 10 χρόνια συμμετέχει σε ευρωπαϊκά και εθνικά έργα ως ερευνήτρια και project manager από την ανάπτυξη μιας ιδέας, μέχρι την εφαρμογή της στην πράξη. Είναι μητέρα δυο παιδιών και ζει στην γενέτειρα της, την Θεσσαλονίκη.