Τα τελευταία χρόνια στο πλαίσιο μίας συστηματικής προσπάθειας από τη διεθνή ορθοπεδική κοινότητα να αντιμετωπίσει τις μυοσκελετικές παθήσεις με μεθόδους ελάχιστης επεμβατικότητας και λιγότερο τραυματικές σε σχέση με το παρελθόν, διαθέτει τεχνολογικά μέσα πολλαπλάσια αυτών που υπήρχαν παλαιότερα και προτείνει θεραπείες που δεν απαιτούν πολυήμερη νοσηλεία σε ένα νοσοκομείο, δεν είναι επώδυνες και ακολουθούν τη λογική της ελάχιστα δυνατής παρέμβασης με το μέγιστο προσδοκώμενο όφελος για τον ασθενή.
Προς αυτή την κατεύθυνση είναι η εφαρμογή σύγχρονων αυτόλογων βιολογικών θεραπειών που ανοίγουν νέους δρόμους στις έως τώρα προτεινόμενες μεθόδους αντιμετώπισης ενός σημαντικού αριθμού ορθοπεδικών παθήσεων που ταλαιπωρούν ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού.
Γι’ αυτές τις αυτόλογες βιολογικές θεραπείες μάς μίλησε ο Παναγιώτης Π. Παπαδόπουλος MD, MSc, ορθοπεδικός χειρουργός – αθλητίατρος, μετεκπαιδευθείς στη Γαλλία, επιμελητής της Γ’ Ορθοπεδικής Κλινικής στο «Υγεία» και επιστημονικός συνεργάτης του Ιατρικού Κέντρου Laser Center στην Γλυφάδα.

Τι είναι οι αυτόλογες βιολογικές θεραπείες;

Αναφερόμαστε σε δύο κύριες κατηγορίες ευρέως διαδεδομένες στο κοινό που εφαρμόζονται και σε άλλες ειδικότητες όπως η Αισθητική Ιατρική, η Νευροχειρουργική και η Πλαστική Χειρουργική. Αυτές είναι το πλάσμα πλούσιο σε αιμοπετάλια, το γνωστό PRP και τα μυελικά βλαστοκύτταρα. Τη σπουδαιότητά τους στις μυοσκελετικές παθήσεις έχουν αναδείξει πολυάριθμες μελέτες και χρησιμοποιούνται ευρέως από την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα. Με τον όρο αυτόλογες θεραπείες αναφερόμαστε στο τελικό σχηματιζόμενο προϊόν που προέρχεται από τα κύτταρα του ιδίου του ασθενούς και θα χρησιμοποιηθεί ως μέσο καταπολέμησης της πάθησης του. Αυτό είναι πολύ σημαντικό καθώς μηδενίζονται και τα περιστατικά αλλεργικών ή άλλων αντιδράσεων.
Στην πρώτη κατηγορία των PRP με τη μέθοδο μίας απλής αιμοληψίας στο ιατρείο συλλέγεται μία ποσότητα αίματος περίπου 40-50 ml η οποία θα υποστεί φυγοκέντρηση σε ειδικό μηχάνημα, δηλαδή διαχωρισμό των συστατικών του και τελικώς θα συλλεχθεί το πλάσμα του αίματος που περιέχει αιμοπετάλια και άλλους αυξητικούς παράγοντες σε μεγάλες συγκεντρώσεις. Στη συνέχεια θα εγχύσουμε το διάλυμα αυτό στην περιοχή του ιστού που έχει υποστεί τραυματισμό με σκοπό την έναρξη της διαδικασίας επούλωσης του. Τα αιμοπετάλια είναι κύτταρα του αίματος που περιέχουν βιολογικά ενεργές πρωτεΐνες που ενεργοποιούν μία σειρά αντιδράσεων που τελικώς θα καταλήξει μέσω μία απόλυτα φυσιολογικής διαδικασίας στην παραγωγή κολλαγόνου που είναι βασικό στοιχείο στην επούλωση και την ανάπλαση ενός τραυματισμένου ιστού.
Στην περίπτωση της θεραπείας με μυελικά βλαστοκύτταρα συλλέγουμε το δείγμα από την περιοχή του λαγονίου οστού στη λεκάνη, το βραχιόνιο ή την κνήμη με μία απλή και ανώδυνη διαδικασία. Στη συνέχεια θα ακολουθήσει φυγοκέντρηση και διαχωρισμός ώστε τελικώς να παραχθούν κύτταρα αδιαφοροποίητα δηλαδή χωρίς ρόλο και συγκεκριμένη δομή, που έχουν την ικανότητα να αποκτήσουν εν συνεχεία ιδιότητες ανάλογες με το περιβάλλον που θα τα εγχύσουμε. Ετσι αυτά θα μετασχηματιστούν σε νέα υγιή κύτταρα χόνδρου, οστού, συνδέσμων ή τενόντων και θα βοηθήσουν σημαντικά στην ιστική αναγέννηση και ανάπλαση της περιοχής ενδιαφέροντος. Και οι δύο αυτές θεραπείες είναι ανώδυνες και σύντομης διάρκειας ολίγων λεπτών από τις οποίες μόνο να ωφεληθεί μπορεί ο ασθενής καθώς δεν υπάρχουν επιπλοκές.

Σε ποιες παθήσεις εφαρμόζονται;

Οι ενδείξεις είναι αρκετά διευρυμένες επειδή δυνητικά αναφερόμαστε σε κάθε περιοχή του σώματος που έχει υποστεί μία ιστική βλάβη. Εκεί που υπάρχουν τα μεγαλύτερα ποσοστά επιτυχίας και στηρίζονται σε επιστημονικές μελέτες είναι οι τενοντοπάθειες του γόνατος, του ώμου και του ισχίου, στην επικονδυλίτιδα του αγκώνα, σε τραυματισμούς του αχιλλείου τένοντα. Επίσης σε μυϊκές θλάσεις, συνδεσμικές κακώσεις όπως τα διαστρέμματα και άλλους αθλητικούς τραυματισμούς. Σημαντική εφαρμογή υπάρχει και σε περιπτώσεις αρχόμενης αρθρίτιδας σε νέους ανθρώπους με σκοπό της επιβράδυνση ή ακόμα και αναστολή της περαιτέρω καταστροφής του χόνδρου της άρθρωσης.
Οι αυτόλογες βιολογικές θεραπείες μπορούν να συνδυαστούν με υψηλά ποσοστά επιτυχίας και με άλλες χειρουργικές πράξεις ελάχιστης επεμβατικότητας όπως αυτή της αρθροσκόπησης. Ετσι, για παράδειγμα, όταν γίνεται αρθροσκοπική συρραφή τενόντων στον ώμο, συνδεσμοπλαστική προσθίου χιαστού συνδέσμου ή κάνουμε αρθροσκοπικό καθαρισμό σε αρχόμενη οστεοαρθρίτιδα, μπορούμε να επιτύχουμε ακόμα υψηλότερα ποσοστά ιστικής ανάπλασης και αναγέννησης μειώνοντας τον μετεγχειρητικό πόνο, βοηθώντας στην γρηγορότερη κινητοποίηση του ασθενούς και αυξάνοντας το ποσοστό ικανοποίησης του μετά τη χειρουργική πράξη.

Τι είναι η 4η γενιά βιολογικών θεραπειών και ποια είναι τα πλεονεκτήματα;

Εδώ αναφερόμαστε στον τρόπο συλλογής και επεξεργασίας των αρχικών δειγμάτων αίματος του ασθενούς και πώς τελικώς δημιουργούνται τα αυτόλογα διαλύματα.
Με τα παλαιά πρώτα συστήματα φυγοκέντρησης υπήρχε παρεμβολή του ιατρού στη δημιουργία των κυττάρων που θα σχημάτιζαν το προϊόν της έγχυσης καθώς αναφερόμαστε σε ανοιχτά συστήματα στα οποία ο ιατρός εμπειρικά προσπαθεί να συλλέξει τα προϊόντα του διαχωρισμού, αλλοιώνοντας τελικώς τόσο την ποιότητα όσο και τον αριθμό τους ενώ αυξάνονται οι πιθανότητες λοιμώξεων και μικροβιακών επιμολύνσεων.
Με τα κλειστά συστήματα 4ης γενιάς εφαρμόζονται ειδικά εξατομικευμένα πρωτόκολλα ανάλογα με την πάσχουσα περιοχή και τις ιδιαιτερότητες του οργανισμού του κάθε ασθενούς. Από τη διαδικασία συλλογής του αρχικού δείγματος έως και το σχηματισμό του τελικού διαλύματος δε μεσολαβεί ανθρώπινη παρέμβαση και έτσι όχι μόνο μηδενίζουμε την πιθανότητα επιμόλυνσης αλλά καταφέρνουμε να έχουμε πολλαπλάσιο αριθμό κυττάρων και σημαντικά αναβαθμισμένης ποιότητας που θα χρησιμοποιήσουμε για την ιστική αναγέννηση και τη διαδικασία της επούλωσης.

Πώς επιτυγχάνεται η ακριβής έγχυση των αυτόλογων παραγόντων στην πάσχουσα περιοχή;

Βασική προϋπόθεση είναι η επαρκής γνώση των ανατομικών δομών του σώματος για να αναγνωρίσουμε το ακριβές σημείο της βλάβης. Βοηθητικά και κατά περίπτωση μπορεί να γίνει καθοδηγούμενα με χρήση υπερήχου ή διαμέσου μίας πολύ λεπτής κάμερας στο μέγεθος μιας απλής βελόνας αν πρόκειται για έγχυση σε κάποια μεγάλη άρθρωση όπως του γόνατος του ώμου και του ισχίου.
Συμπερασματικά θα λέγαμε πως η εφαρμογή των αυτόλογων βιολογικών παραγόντων στη θεραπεία των μυοσκελετικών παθήσεων με κλειστά συστήματα 4ης γενιάς είναι μια απλή και ασφαλής μέθοδος που μόνο σημαντικά οφέλη μπορεί να προσφέρει στον ασθενή. Ο στόχος είναι η ταχύτερη επαναφορά του πάσχοντος στην καθημερινότητά του, η μείωση του πόνου και η γρηγορότερη κινητοποίησή του, καθώς και να αυξηθούν οι πιθανότητες να μην υποβληθεί σε μία χειρουργική επέμβαση στο μέλλον αν αντιμετωπίζει μία χρόνια πάθηση.

Παναγιώτης Π. Παπαδόπουλος MD, MSc
Ορθοπεδικός χειρουργός – αθλητίατρος
Μετεκπαιδευθείς στη Γαλλία
Επιμ. Γ’ Ορθοπεδικής Κλινικής «Υγεία»
Επιστημονικός συνεργάτης Ιατρικού Κέντρου Laser Center, Γλυφάδα