ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ. («WP»). Πρόσφατα, ένας 32χρονος ασθενής μου -αναφέρει ο γιατρός Ρίτσαρντ Φρίντμαν (Richard Friedman)- μου είπε ότι είχε οδηγήσει στη δουλειά και αποκοιμήθηκε πίσω από το τιμόνι στο κόκκινο φανάρι. Προς λύπη του, τον τράβηξε ένας αστυνομικός που τον συνέλαβε ως ύποπτο ότι οδηγούσε υπό την επήρεια ναρκωτικών ή αλκοόλ. Δεν ήταν όμως.

Αποδεικνύεται ότι οδηγούσε υπό την ισχυρή επίδραση της χρόνιας στέρησης ύπνου, την οποία πίστευε ότι μπορούσε να κρατήσει μακριά με συνεχώς αυξανόμενες ποσότητες καφεΐνης. Αισθανόμενος καταβεβλημένος από τον εξαντλητικό ρυθμό των μεταπτυχιακών του σπουδών και των διδακτικών του ευθυνών, αποφάσισε να αφαιρέσει μια ή δύο ώρες από το πρόγραμμα του ύπνου του και να βασιστεί στον καφέ για να φορτιστεί το πρωί.

Η στρατηγική λειτούργησε καλά στην αρχή και ένιωθε γεμάτος ενέργεια και εγρήγορση. Ηταν πολύ παραγωγικός και συγκεντρωμένος για αρκετούς μήνες, προτού παρατηρήσει ότι η κατανάλωση καφέ άρχισε να αυξάνεται από ένα έως σχεδόν έξι φλιτζάνια την ημέρα για να παραμένει σε εγρήγορση με μόλις πέντε ώρες ύπνου κάθε βράδυ – δύο ώρες λιγότερο από το κανονικό του.

Πώς η καφεϊνη ξεγελά το σώμα

Ενα φλιτζάνι καφέ 8 ουγγιών παρέχει περίπου 100 χιλιοστόγραμμα καφεΐνης. Μεταξύ 400 και 500 mg καφεΐνης την ημέρα θεωρείται γενικά ασφαλής. Η τοξικότητα της καφεΐνης, όπως οι επιληπτικές κρίσεις ή η αρρυθμία, είναι συχνή με κατανάλωση 1200 mg ή περισσότερο την ημέρα.

Ο ασθενής που περιγράφει ο ιατρός δεν γνώριζε ότι η επαγόμενη από την καφεΐνη αίσθηση εγρήγορσής του ήταν απατηλή. Ο εγκέφαλός του είχε βαθιά και χρόνια στέρηση ύπνου και ξεγελάστηκε μόνο προσωρινά από την έντονη χρήση καφεΐνης. Το γεγονός είναι ότι κανένα γνωστό φάρμακο, συμπεριλαμβανομένης της καφεΐνης, δεν μπορεί να αναστρέψει αποτελεσματικά τη στέρηση ύπνου. Ο λόγος έχει να κάνει, εν μέρει, με τον κιρκάδιο ρυθμό μιας χημικής ουσίας που ονομάζεται αδενοσίνη (adenosine) που παίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση του ύπνου.

Οταν ξυπνάτε από μια ξεκούραστη νύχτα ύπνου, το επίπεδο αδενοσίνης στον εγκέφαλό σας είναι στο ναδίρ. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, αυξάνεται σταθερά και προκαλεί σταδιακά την πίεση για ύπνο το βράδυ. Κατά τη διάρκεια του ύπνου, η αδενοσίνη απομακρύνεται από τον εγκέφαλο, η οποία μας βοηθά να ξυπνήσουμε και να παραμείνουμε σε εγρήγορση.

Η καφεΐνη είναι ένας ισχυρός ανταγωνιστής στους υποδοχείς αδενοσίνης στον εγκέφαλο, εμποδίζοντας τις ηρεμιστικές επιδράσεις της αδενοσίνης και σας κάνει να αισθάνεστε διεγερμένοι και διανοητικά αιχμηροί.

Η χρόνια στέρηση ύπνου

Εδώ είναι το πρόβλημα. Εάν διακόψετε τον κανονικό νυχτερινό σας ύπνο, η αδενοσίνη δεν καθαρίζεται πλήρως από τον εγκέφαλο. Με τη χρόνια στέρηση ύπνου, τα επίπεδα αδενοσίνης συνεχίζουν να αυξάνονται, δημιουργώντας μια επίμονη αίσθηση κόπωσης και υπνηλίας και μειώνοντας τη γνωστική λειτουργία.

Ο εγκέφαλος προσαρμόζεται σε αυτή την πλημμύρα αδενοσίνης αυξάνοντας τον αριθμό των υποδοχέων αδενοσίνης σε μια προσπάθεια να σας κάνει να κοιμηθείτε, κάτι που φυσικά σας κάνει να νιώθετε πιο κουρασμένοι και πιθανότατα θα ανταποκριθείτε αυξάνοντας την κατανάλωση καφεΐνης.