Κοιτάξτε, έπρεπε να συμβεί κάποια στιγμή. Δεδομένου του εξέχοντος ρόλου των Ελλήνων μεταναστών και των απογόνων τους στην αμερικανική βιομηχανία τροφίμων, κάποιος ήταν βέβαιο ότι θα έγραφε γι’ αυτό. Και όπως αποδεικνύεται, αρκετοί άνθρωποι έχουν ήδη καταγράψει μεμονωμένες διηγήσεις σχετικά με αυτή τη μακροχρόνια περίπλοκη ιστορία ανθρώπων, τόπων… και μιας εκπληκτικής ποικιλίας φαγητού.

Ειλικρινά, δεν ξέρω πόσες τέτοιου είδους εξειδικευμένες μελέτες υπάρχουν τώρα σε έντυπη μορφή. Στην αρχή, ήθελα να παραθέσω μόνο κριτικές για μελέτες σε έκταση βιβλίου. Ομως, καθώς έκανα μια έρευνα για το τι έχει γραφτεί, βρήκα εκτός από βιβλία και μια καταπληκτική σειρά από εκτενή άρθρα καθώς και μελέτες ιστορικών φωτογραφιών για επιχειρήσεις ελληνικής ιδιοκτησίας μέσα σε βιβλία που εξέταζαν τα πιο φημισμένα εστιατόρια μιας συγκεκριμένης πόλης. Μια επιλογή από αυτές τις ποικίλες αναφορές παρουσιάζεται παρακάτω.

Ο μέσος Αμερικανός συνέδεσε αρχικά τους Ελληνες μετανάστες με τα ζαχαρωτά και τα παγωτατζίδικα. Η συσχέτιση αυτή ήταν τέτοια που ο Σινκλέρ Λιούις (Sinclair Lewis) στο μυθιστόρημά του «Main Street» του 1920 συμπεριέλαβε το ελληνικό ζαχαροπλαστείο ως την τελευταία επιχείρηση που βρισκόταν σε κάθε Main Street οποιασδήποτε πόλης των Ηνωμένων Πολιτειών.

Για τους Ελληνες και την παρουσία τους στα ζαχαροπλαστεία το πρόσφατο βιβλίο «Sweet Greeks: First-Generation Immigrant Confectioners in the Heartland», της Ανν Φλέσορ Μπεκ (Ann Flesor Beck) (University of Illinois Press, 2000), δεν είναι μόνο μια λεπτομερής περιγραφή μιας οικογενειακής επιχείρησης, αλλά περιλαμβάνει και μια ευρύτερη ιστορική έρευνα για τα ζαχαροπλαστεία και τους Ελληνοαμερικανούς. Πρόκειται για ένα μεγάλο επίτευγμα σε διάφορα επίπεδα.

Το «Leopold’s Ice Cream: A Century of Tasty Memories 1919-2019», της Μέλανι Μπόουντεν Σάιμον (Melanie Bowden Simon), που κυκλοφόρησε στις 15 Φεβρουαρίου 2020, «εξιστορεί τη ζωή και την ιστορία των αδελφών Leopold και της οικογένειάς τους στη Σαβάνα της Τζόρτζια, μεταξύ 1901 και 2019».

Είναι ευρέως γνωστό ότι τη στιγμή της έναρξης του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ανά τέσσερις γωνίες στο κέντρο του Σικάγου υπήρχε ένα ελληνικής ιδιοκτησίας ζαχαροπλαστείο ή εστιατόριο. Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου «Chicago’s Sweet Candy History», της Λέσλι Γκόνταρντ (Leslie Goddard) (Images of America 2012) βλέπουμε, έστω και φευγαλέα, τα ελληνικά ζαχαροπλαστεία «George DeMet», «Dove Candies», «Andes Candies», «Margie’s Candies» και «Peter Vasilakos». Παρά το επώνυμό μου (και έναν -ή δύο- οικογενειακούς θρύλους), η οικογένειά μου (η οποία διαθέτει αρκετούς ζαχαροπλάστες) δεν έχει καμία απολύτως σχέση με το εξαιρετικά δημοφιλές «Frango Mint» του Σικάγο.

Για τα εστιατόρια μπορούμε να αναφέρουμε ένα εκτενές άρθρο και δύο βιβλιόδετες μελέτες, στις οποίες περιλαμβάνεται το εκτενές πόνημα «Birmingham’s Greek restaurant Family Tree: A Lookat the Families behind some of our favorite Birmingham restaurant sandhow they are all connected», του Ερικ Βελσάκου (Eric Velsaco). Αυτή η εκτενής αναφορά δημοσιεύεται στο τεύχος Ιανουαρίου 2017 του περιοδικού «Birmingham». Αυτή η εξαιρετική ιστορική έρευνα καλύπτει τα πρώτα χρόνια εγκατάστασης των Ελλήνων μεταναστών καθώς και των Ελληνοαμερικανών απογόνων τους από το 1886 έως το 1929.

Στη συνέχεια, υπάρχει το βιβλίο του Τάσου Λαγού (Tasos Lagos) «Cooking Greek, Becoming American: Forty Years at Seattle’s Continental Restaurant» (The University of Alabama Press, Tuscaloosa, 2007), και τέλος, αλλά σίγουρα όχι λιγότερο σημαντικό, το «A Centennial Celebration of The Bright Star Restaurant» της οικογένειας του Bright Star με τη Νίκη Σέψα (Niki Sepsas)(University of Alabama Press, Tuscaloosa 2007).

Τη δεδομένη χρονική στιγμή οι Ελληνες είναι ίσως πιο γνωστοί σε εθνικό επίπεδο για την ιδιοκτησία καντινών με χοτ ντογκ, όπως μπορούμε να δούμε και να διαβάσουμε στο «Never Put Ketchup on a HotDog» του Μπομπ Σβαρτς (Bob Schwartz) (Chicago’s Book Press, 2008). Αυτός ο χαρτόδετος τόμος είναι ως επί το πλείστον μια ιδιαιτέρως καλή συλλογή έγχρωμων φωτογραφιών από πάγκους hotdog τύπου Σικάγου. Αλλά αυτό από μόνο του μαρτυρά κάτι που δεν έχει παρατηρηθεί αλλού. Ανάμεσα σε αυτούς τους βωμούς της αμερικανικής κουζίνας υπάρχει διάσπαρτα μια μεγάλη ποικιλία από διάφορα ελληνικής ιδιοκτησίας στέκια. Μεταξύ αυτών, αλλά σίγουρα όχι μόνο, μπορεί κανείς να βρει αναφορές για τα «Photo’s HotDogs», «Poochie’s», «Byron’s», «Max’s Dawg House» και «Skipper’s». Και επιτρέψτε μου να σημειώσω γρήγορα ότι αυτά τα κιόσκια hotdog δεν περιορίζονται και δεν περιορίστηκαν ποτέ μόνο σε hotdogs. Βόειο κρέας, πολωνικό και τώρα γύρος (και άλλες ποικιλίες) από «tube-steaks» μπορούν να βρεθούν σχεδόν σε οποιοδήποτε από αυτά τα εστιατόρια του Σικάγου.

Ακόμη για τα χοτντογκάδικα της περιοχής του Σικάγου, το «Out of the Dog House: Turning a $1,100 Investment into a Billion –DollarProfit» του Ντικ Πορτίγιο (Dick Portillo) με τον Ντον Γιάγκερ (Don Yaeger) ((Triumph Books 2018) είναι μια ιδιαίτερα αξιοσημείωτη αναφορά. Το 1963, ο Ντικ Πορτίγιο άνοιξε το πρώτο του μικροσκοπικό περίπτερο χοτντογκ. Σήμερα αυτή η αλυσίδα εστιατορίων εκτείνεται όχι μόνο στη γενική περιοχή του Σικάγο, αλλά και σε μια πληθώρα τοποθεσιών σε όλη τη χώρα.

Παραμένοντας στην ευρύτερη περιοχή του Σικάγου βρίσκουμε το «Greektown Chicago It’s History – It’s Recipes», της Αλέξας Γκανάκου (Alexa Ganakos). Πρόκειται για ένα πραγματικά καινοτόμο σκληρόδετο βιβλίο που δεν είναι τίποτα λιγότερο από ένα συναρπαστικό μείγμα της τοπικής ιστορίας των εστιατορίων της Greektown και συνταγών από αυτά τα ίδια τα καταστήματα της περιοχής. Αυτό που είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό, εκτός από τις ίδιες τις συνταγές, είναι ότι μπορεί κανείς να δει ένα πραγματικά υπέροχο μείγμα (τότε) σύγχρονων και ιστορικών φωτογραφιών (1 Ιανουαρίου 2005). Παραμένοντας στην περιοχή του Σικάγο για μια τελευταία αναφορά, σημειώνω τον τόμο «Lost Restaurants of Chicago», του Γκρεγκ Μπόρζο (Greg Borzo) (History Press: Charleston SC, 2018). Οπως υποδηλώνει ο τίτλος, ο τόμος αυτός παρουσιάζει εστιατόρια της περιοχής Chicagoland που δεν υπάρχουν πλέον. Πέρα από την ιστορική σημασία αυτού του τόμου, είναι από αυτούς που είναι σημαντικοί για κάθε πόλη ή περιοχή του έθνους.

Δεδομένης της προσοχής που δίνεται στην Ανατολική Ακτή στα εστιατόρια, θα πρέπει να σημειώσω ότι το πρόγραμμα του Γκάι Φιέρι (Guy Fieri) Diners, Drive-Ins, and Dives έχει επισκεφτεί και έχει κάνει έρευνα σε πολλά εστιατόρια ελληνικής ιδιοκτησίας, με χοτντογκάδικα και εστιατόρια σε όλη τη χώρα. Εκτός από τα βίντεο που είναι διαθέσιμα για συγκεκριμένες εκπομπές που ο Φιέρι παρουσιάζει εστιατόρια ελληνικής ιδιοκτησίας, μια σειρά από βιβλιογραφικές του αναφορές έχουν επίσης συμπεριλάβει κάποια από αυτά τα ίδια ελληνικής ιδιοκτησίας καταστήματα.

Ισως θα έπρεπε να είχα συμπεριλάβει εδώ κάποιες αναφορές στη μανία με το ελληνικό γιαούρτι – αλλά δεν νομίζω ότι τα βιβλία της Μεσογειακής Διατροφής ταιριάζουν πραγματικά εδώ. Τούτου λεχθέντος, μεταξύ των διαθέσιμων δημοσιεύσεων για το ελληνικό γιαούρτι θα αναφέρω μόνο το «The Greek Yogurt Cookbook: Includes Over 125 Delicious, Nutritious Greek Yogurt Recipes» της Λόρεν Κέλι (Lauren Kelly) (18 Νοεμβρίου 2013).

Για όσους γνωρίζουν έχω παραλείψει την επιβλητική παρουσία των Ελλήνων στις πιτσαρίες των Ανατολικών Ηνωμένων Πολιτειών. Πριν από χρόνια διάβασα μια σκληρόδετη κοινωνιολογική μελέτη σε βιβλίο για τους Ελληνες στην Ανατολική Ακτή και για το πώς οι Ελληνες κατέλαβαν σταδιακά μια επιβλητική θέση στις πιτσαρίες της περιοχής. Δεν μπορώ όμως να βρω τον τόμο αυτό στη βιβλιοθήκη μου ούτε να θυμηθώ τον τίτλο ή τον συγγραφέα του.

Οι μέσες ελληνικές επιχειρήσεις εστίασης έχουν επίσης επηρεάσει την υλική κουλτούρα. Το ελληνικό φλιτζάνι καφέ της Νέας Υόρκης που γράφει «WE ARE HAPPY TO SERVE YOU» είναι ένα μόνο παράδειγμα. Ακόμα κι αν δεν είστε λάτρεις του καφέ, μπορεί να έχετε δει τα φλιτζάνια αυτά στα χέρια συναδέλφων σας. Εχω διαβάσει ότι καμία τηλεοπτική σειρά με αστυνομικούς και εγκληματίες δεν είναι πλήρης χωρίς τους ήρωες-αστυνομικούς μας να κρατούν ένα από αυτά τα γαλανόλευκα φλιτζάνια. Προφανώς, ή τουλάχιστον έτσι διάβασα, αυτά τα φλιτζάνια του ίδιου στυλ διατίθενται από το κατάστημα δώρων του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης σε συμπαγή πορσελάνη.

Οπως προκύπτει από αυτή τη σύντομη καταγραφή, υπάρχει «βιβλιογραφία» σχετικά με τους Ελληνες και την εμπλοκή τους σε αυτό που σίγουρα μπορεί να ονομαστεί «Αμερικανική Κουζίνα». Αναμφίβολα, υπάρχουν σίγουρα περισσότερες γραπτές αναφορές -σε βιβλία και όχι μόνο- σχετικά με την άμεση και συνεχιζόμενη επιρροή των Ελλήνων στον ουρανίσκο του μέσου Αμερικανού. Σίγουρα δεν ισχυρίζομαι εδώ ότι προσφέρω έναν πλήρη κατάλογο αυτών των δημοσιευμένων αναφορών.