Η παρούσα συνέντευξη είναι μια ταπεινή προσπάθεια παρουσίασης των εκφάνσεων του στοχασμού και της επιστημονικής σκέψης ενός από τους μεγαλύτερους Ελληνες αστροφυσικούς στην κλίμακα του πλανήτη μας, που είναι επικεφαλής ερευνητής (Principal Investigator) σε πολλές διαστημικές αποστολές της NASA, συμπεριλαμβανομένων των Voyagers 1 & 2, και ο μόνος παγκοσμίως, ο οποίος έχει κατασκευάσει όργανα που έχουν εξερευνήσει και τους εννέα κλασσικούς πλανήτες.

Τα αποτελέσματα των ερευνών του για το Διάστημα, τους πλανήτες, τα διαστημικά όργανα, τα διαστημόπλοια, τον Ηλιο και τη Γη μας, άνοιξαν νέους δρόμους και εισήγαγαν νέα μεθοδολογικά ή γνωσιολογικά κριτήρια και κλειδιά σ’ αυτή την κοσμογονία. Η προσωπική μου μέθεξη στη ζώσα πηγή του έξοχου νοείν, ενός αυθεντικού ερευνητή, του Σταμάτη Κριμιζή, 85 ετών σήμερα, ήταν μια προσπέλαση του επιστητού, που με βοήθησε ο ιδιοφυής αυτός άνθρωπος, που η πορεία και η περιπέτεια του πνεύματός του συνεχίζεται ακατάπαυστα, να διανύσω μαζί του. Ενας από τους ελάχιστους σύγχρονους φυσικούς του Διαστήματος, που επιτρέπει στους μη μυημένους σαν και εμάς, να προσεγγίσουμε, αν όχι το επίπεδο των γνώσεών του τουλάχιστον εκείνο των προβληματισμών του, ο Σταμάτης Κριμιζής μίλησε στο «Περιοδικό» του «Εθνικού Κήρυκα», για το Φεστιβάλ των Γρίφων που γίνεται στο Καστελλόριζο από τις 20-22/10/23 και είναι ο επίσημος προσκεκλημένος. Προς το παρόν βρίσκεται στην Ελλάδα και καθημερινά από το σπίτι του στου Παπάγου, πηγαίνει στην Ακαδημία Αθηνών, και συνομιλεί με τη ΝASA και το Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Φυσικής του Πανεπιστημίου Johns Hopkins, για το αν η διαστρική, πλέον, αποστολή Βόγιατζερ πορεύεται ομαλώς μετά από 24 δισεκατομμύρια χλμ. που έχει διανύσει στα 46 χρόνια που ταξιδεύει ολομόναχο, ενώ παράλληλα προσπαθεί να λύσει τα μυστήρια της Επιστήμης του Διαστήματος.

Συμμετέχετε σαν επίσημος ομιλητής στο Φεστιβάλ Γρίφων στο Καστελλόριζο. Ποια είναι η εκτίμησή σας για την προσπάθεια που κάνουν οι οργανωτές του Φεστιβάλ, ο κ. Πανταζής Χούλης και η κ. Ελένη Γραμματικοπούλου, να προσελκύσουν το ενδιαφέρον των παιδιών και των νέων στις θετικές επιστήμες;

Είναι η πρώτη φορά που συμμετέχω και δεν έχω σχηματίσει ιδία γνώμη, αλλά έχω διαβάσει για το Φεστιβάλ Γρίφων και την επιρροή του στην εκπαίδευση. Είναι πολύ σημαντικό, ειδικά για τα νέα παιδιά, τα οποία αρχίζουν να διαμορφώνουν τη δυνατότητα ανάπτυξης «μαθηματικής σκέψης», μεταξύ άλλων. Επιπλέον, η τοποθεσία στο Καστελλόριζο είναι ένα σημαντικός κρίκος για πολλούς λόγους. Ευελπιστώ να συμβάλω και εγώ με μία παρουσίαση και συζήτηση με τα παιδιά και τους ενήλικες, για τη σημασία του Διαστήματος και τον εκπαιδευτικό ρόλο που έχει στην καθημερινότητά μας η επεξήγηση των νόμων του και όλων των ανακαλύψεων εκεί. Ελπίζω να κάνω αυτό που κάνουμε όλοι οι εκπαιδευτικοί, να επιμορφώσουμε το ακροατήριο για τον ευρύτερο ορίζοντα που έχει αναπτυχθεί με το άνοιγμα του Διαστήματος.

Ως εκπαιδευτικός ποιες από την εμπειρία σας είναι οι διαφορές των νέων που εκπαιδεύονται στα ελληνικά πανεπιστήμια, σε σχέση με τους νέους στα αμερικανικά πανεπιστήμια, όσον αφορά την κατάρτισή τους για το Διάστημα;

Εχω κάνει μία παρατήρηση όλα αυτά τα χρόνια για τους Ελληνες και τις Ελληνίδες της Διασποράς. Η πλειονότητα της προηγούμενης γενεάς είναι θεωρητικά καταρτισμένη. Είναι πολύ καλοί στα μαθηματικά, στις θετικές επιστήμες γενικά, αλλά ελάχιστοι έχουν διαπρέψει σε παρατηρήσεις και σε πειραματικές επιστήμες. Αυτό οφείλεται στο γεγονός, ότι στα σχολεία μας εδώ στην Ελλάδα δεν υπάρχουν καλά εργαστήρια και δεν δίνεται καμία έμφαση στην εργαστηριακή εκπαίδευση. Βλέπουμε ότι έχουμε παιδιά με εξαιρετικά μυαλά, που τελειώνουν το λύκειο και μετά πηγαίνουν στο εξωτερικό κατευθείαν σε θεωρητικά προγράμματα, γιατί είναι καλά εκπαιδευμένα στα μαθηματικά και στη θεωρία, αλλά όχι στο εργαστήριο. Το εργαστήριο είναι κάτι πολύ ξένο για τα Ελληνόπουλα. Και έχει σχέση με το γεγονός ότι δεν έχουμε και δασκάλους και καθηγητές που να έχουν μεγαλώσει σε αυτό το περιβάλλον και δεν έχουμε και πολλά μέσα, όχι γιατί υπάρχει έλλειψη χρημάτων. Υπάρχει απλά έλλειψη εκτίμησης της φοβερής σημασίας που έχει η πρακτική γνώση σε αυτή τη χώρα.

Υποθέτω, ότι και εσείς ανήκατε στην κατηγορία αυτή των νέων, που αγνοούσαν τα πειράματα..

Εφυγα από τη Χίο μόλις τελείωσα το Γυμνάσιο και πήγα κατευθείαν ως προπτυχιακός φοιτητής στο πανεπιστήμιο της Μινεσότα. Γράφτηκα στην αρχή στη σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του Ινστιτούτου Τεχνολογίας του Πανεπιστημίου της Μινεσότα και ακολούθησα αμέσως μία εργαστηριακή κατεύθυνση. Υπήρχαν εργαστήρια κάθε μέρα για τους πρωτοετείς και τους δευτεροετείς φοιτητές. Εγώ για πρώτη φορά είδα εργαστηριακά όργανα στην Αμερική, αφού δεν υπήρχαν στην Ελλάδα. Είχα έναν πάρα πολύ καλό καθηγητή, ο οποίος με προσέλαβε ως βοηθό στο εργαστήριό του και άρχισα να ασχολούμαι με την κατασκευή ειδικών οργάνων, τα οποία μετρούσαν την ακτινοβολία Χ, νετρόνια, πρωτόνια και έτσι από εκεί άρχισα να δουλεύω όταν έτυχε να επισκεφτεί το Πανεπιστήμιο ο James Van Allen (Τζέιμς Βαν Αλεν), ο πατέρας της επιστήμης του Διαστήματος. Πρόκειται για τον επιστήμονα που έφτιαξε τον πρώτο αμερικανικό δορυφόρο και ο οποίος ανακάλυψε τις ζώνες ακτινοβολίας που περικυκλώνουν τη Γη, τις λεγόμενες ζώνες «Van Allen» (σ.σ. Van Allen Belts). Ο επιβλέπων καθηγητής μου με σύστησε στον Van Allen, ο οποίος μου έκανε κάποιες ερωτήσεις για την κατασκευή των μετρητών και μετά μου είπε να κάνω αίτηση στην Αϊόβα για μεταπτυχιακά μαζί του. Τα υπόλοιπα είναι γνωστή ιστορία.

Πείτε μας λίγα λόγια για την νεανική σας ηλικία και την οικογένεια που μεγαλώσατε.

Αρχισα να διαβάζω εφημερίδες πριν πάω στο σχολείο. Είχα μεγάλη περιέργεια και μου άρεσε πολύ το διάβασμα, αλλά ήμουν ένα παιδί όπως τα άλλα. Επαιζα ποδόσφαιρο, έβγαινα έξω με τους φίλους μου και κάναμε βόλτες στη θάλασσα που ήταν δίπλα μας. Ο πατέρας μου ήταν αυτό που λέμε εδώ στην Ελλάδα, «Αμερικανός», δηλαδή έφευγε από τη Χίο, ερχόταν στην Αμερική καθόταν λίγα χρόνια και μετά γύριζε πάλι στη Χίο. Έμενε στη Χίο ένα, δυο χρόνια και ύστερα επέστρεφε πάλι στην Αμερική. Ξεκίνησε από τη Μινεάπολη με ένα οπωροπωλείο και μετά ασχολήθηκε με εστιατόρια, όπως μια πολύ μεγάλη μερίδα Ελλήνων της εποχής εκείνης. Με τη γερμανική κατοχή είχαν απαγορευθεί τα ταξίδια, και για τον λόγο αυτό μπόρεσε να επιστρέψει στην Ελλάδα μετά τον πόλεμο. Η υγεία του όμως ήταν πολύ βεβαρημένη. Πριν πεθάνει σε ηλικία 68 ετών, μου είπε: «Ακουσε, για σένα έχω αφήσει κάποια χρήματα σε μια τράπεζα στην Αμερική και θέλω να πας εκεί να σπουδάσεις, γιατί η σημερινή Αμερική είναι η Αθήνα της αρχαιότητας».

Από πού κληρονομήσατε το υψηλό IQ κύριε Κριμιζή;

Θα έλεγα και από τους δύο γονείς μου, διότι η μητέρα μου, η οποία έμεινε ορφανή σε ηλικία 10 ετών και έγραφε δίχως κανένα ορθογραφικό λάθος, ήταν η καλύτερη μαθήτρια στο σχολείο. Οταν έμεινε ορφανή τη σταμάτησαν από το σχολείο για να φροντίζει το σπίτι και τα μικρότερα αδέρφια της… Είχε όμως μία μεγάλη τάση να διαβάζει πολύ και να σκέφτεται. Ξέρετε… σε μέρη όπως στη Χίο που είχε ναυτικούς και μετανάστες, οι γυναίκες που έμεναν πίσω, ήταν αυτές που είχαν την ευθύνη να μεγαλώσουν τα παιδιά και να φροντίσουν για τα πάντα στην οικογένεια. Βασικά ήταν μητριαρχικό το σύστημα και οι γυναίκες τα έκαναν όλα, εξ ανάγκης. Η μητέρα μου ήταν και πολύ αυστηρή. Στο Δημοτικό, όταν έπαιρνα κάποιον έλεγχο, δεν ήθελα να γυρίσω στο σπίτι, αν οι βαθμοί μου δεν ήταν όλοι 10άρια… Είχα και έναν αδερφό και μία αδερφή μεγαλύτερους από εμένα που δεν υπάρχουν πια.

Ανακαλύψατε πολλά από τα μυστικά του σύμπαντος. Υπάρχουν και άλλα άλυτα, όπως τα πολυσύμπαντα. Τι λέτε γι’ αυτά;

Οι καινούριες θεωρίες για το σύμπαν, όπως παραδείγματος χάριν τα πολυσύμπαντα, ασφαλώς υπάρχουν, όπως και πολλές άλλες θεωρίες. Ο συνάδελφός μου στην Ακαδημία των Αθηνών, ο κύριος Νανόπουλος, είναι ένας από τους θιασώτες της θεωρίας αυτής. Είναι γεγονός, ότι δεν υπάρχει καμία παρατήρηση ή απόδειξη, παρά μόνο η θεωρητική μελέτη και συζήτηση, η οποία φυσικά τροφοδοτεί και την επιστημονική φαντασία αλλά και τα μυθιστορήματα. Εγώ έχω εστιάσει τη δραστηριότητά μου σαν επιστήμονας στην εξερεύνηση των πλανητών, γιατί είναι κάτι εφικτό και μπορούμε να δοκιμάσουμε τις θεωρίες μας. Στέλνουμε ένα διαστημόπλοιο, κάνουμε τις μετρήσεις και αποδεικνύουμε, ότι κάτι είναι σωστό ή λάθος. Ενώ με τη θεωρία, ειδικά σ’ αυτό το επίπεδο, είναι φοβερά δύσκολο να βγάλει κανείς συμπεράσματα, όταν δεν υπάρχουν παρατηρήσεις. Είμαστε ακόμα πολύ μακριά από την παρατηρησιακή επιβεβαίωση των πολυσυμπάντων.

Ποιο θεωρείται ρεαλιστικό και δοκιμασμένο επίτευγμα σήμερα;

Το μεγαλύτερο αντικειμενικό επίτευγμα είναι το τηλεσκόπιο του James Webb, που κόστισε γύρω στα 10 δισεκατομμύρια, το οποίο λειτουργεί εξαιρετικά καλά. Επιδίωξή μας είναι να δούμε το σύμπαν, τη μεγάλη έκρηξη, το πώς έγινε, πόσο μακριά μπορούμε να κοιτάξουμε. Εως σήμερα, σε επίπεδο παρατήρησης δεν έχουμε φτάσει στο σημείο που έγινε αυτή η έκρηξη. Οπως ξέρετε, το σύμπαν είναι περίπου 13,8 δισεκατομμυρίων ετών και ακόμα δεν έχουμε παρατηρήσει τα πρώτα 380 εκατομμύρια. Δεν είμαστε σε θέση να κοιτάξουμε τόσο μακριά, διότι στην έναρξή του το σύμπαν είχε φοβερή ακτινοβολία, είχε πολλή σκόνη που δεν μπορούσε να την κοιτάξει κάποιο τηλεσκόπιο, εκτός από ορισμένα μήκη κύματος, στο υπέρυθρο (σ.σ. ακτινοβολία με μήκος κύματος μεγαλύτερο από το μήκος κύματος του ορατού φάσματος). Αυτό είναι το πρώτο τηλεσκόπιο που έχει τη δυνατότητα να κοιτάξει πίσω απ’ αυτό το πέπλο που μας έκρυβε τους πρώτους γαλαξίες και οτιδήποτε έγινε κοντά στο Big Bang και μέσα στα πρώτα 380 εκατομμύρια χρόνια. Εχουμε ακόμα πολύ δρόμο να διανύσουμε, για να μπορέσουμε να απαντήσουμε σε αυτές τις ερωτήσεις με αντικειμενικά κριτήρια και επιστημονικές παρατηρήσεις.

Αν τελικά ανακαλύψουμε από πού ξεκίνησε το σύμπαν, θα ανακαλύψουμε και τον Θεό;

Αν ήταν τόσο εύκολο να απαντήσουμε θα είχαμε τις απαντήσεις πριν εκατονταετίες. Γι’ αυτό έχουμε και όλες αυτές τις θεωρίες, γιατί δεν έχουμε τις απαντήσεις. Υπάρχει τεράστια διαφορά ανάμεσα στην πραγματική γνώση και στη γνώμη. Αυτά όλα είναι εικασίες, δηλαδή γνώμες που δε βασίζονται σε δεδομένα.

Αρα και η Θρησκεία είναι γνώμη…

Οπωσδήποτε είναι γνώμη. Γι’ αυτό η θρησκεία και η επιστήμη είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Η θρησκεία βασίζεται στην προσωπική πίστη που ο κάθε άνθρωπος έχει. Η επιστήμη δεν επιδιώκει να αποδείξει αν υπάρχει Θεός, ούτε ποτέ θα ασχοληθεί με κάτι τέτοιο. Ο σκοπός της επιστήμης είναι να εξηγεί τα φυσικά φαινόμενα.

Για τα τσιπάκια στον εγκέφαλό μας και τα φεγγαρόπαιδα ποιες είναι οι εκτιμήσεις σας;

Αυτή είναι μία φοβερή εξέλιξη ειδικά τα τελευταία χρόνια με την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, που όπως έχουν επισημάνει οι ειδικοί επιστήμονες που είναι περισσότερο γνωστές του θέματος από εμένα, έχουμε κυριολεκτικά ανοίξει το κουτί της Πανδώρας. Κανένας δεν ξέρει πού θα καταλήξει όλη αυτή η εξέλιξη. Ενας από τους εφευρέτες της τεχνητής νοημοσύνης και ο οποίος μάλιστα ήταν σύμβουλος της Microsoft, ο Geoffrey Hinton (Τζόφρι Χίντον), παραιτήθηκε από την Google για να μιλήσει ελεύθερα για τους κινδύνους της συγκεκριμένης τεχνολογίας, αφού συνειδητοποίησε, ότι οι υπολογιστές θα μπορούσαν να καταστούν εξυπνότεροι από τους ανθρώπους πολύ νωρίτερα από ό,τι περίμενε ο ίδιος και άλλοι ειδικοί. Στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, έχουμε επίσης έναν Ελληνα διεθνούς φήμης και έναν από τους παγκόσμιους ηγέτες των υπολογιστών, εξαιρετικό στοχαστή, τον Χρήστο Παπαδημητρίου, ο οποίος έχει κάνει πρωτοποριακή δουλειά, γράφει και προωθεί την έρευνα σε αυτόν τον τομέα, αλλά είναι πάρα πολύ επιφυλακτικός. Οταν βλέπω λοιπόν επιστήμονες, ειδήμονες στην τεχνητή νοημοσύνη να προβληματίζονται, δεν μπορώ παρά να σκέφτομαι ότι πηγαίνουμε σε αχαρτογράφητα νερά.

Η κλιματική αλλαγή έχει δημιουργήσει τεράστια προβλήματα σε όλο τον πλανήτη και αυτό το καλοκαίρι και στην Ελλάδα μοναδικά φαινόμενα.

Βλέπουμε ότι τα φυσικά φαινόμενα γίνονται πολύ πιο έντονα από τις προβλέψεις που έκαναν οι επιστήμονες πριν κάποια χρόνια και από την αλόγιστη χρήση των υδρογονανθράκων από τον άνθρωπο.

Ηρθαμε αντιμέτωποι με την επιρροή του διοξειδίου του άνθρακα, όταν στείλαμε το «Mariner 5» στην Αφροδίτη, στο οποίο ήμουν συν-ερευνητής με τον Van Allen. Στις μετρήσεις αυτές είδαμε ότι υπήρχε ένα συνεχές νέφος διοξειδίου του άνθρακα, καθώς κύριο συστατικό της ατμόσφαιρας της Αφροδίτης είναι το διοξείδιο του άνθρακα το γνωστό και ως «αέριο του θερμοκηπίου», που δεν επιτρέπει στην υπέρυθρη ακτινοβολία, να διαφύγει προς το Διάστημα. Ως εκ τούτου, η θερμοκρασία της Αφροδίτης είναι 462 °C στην επιφάνειά της. Δηλαδή θερμοκρασία που λιώνει τον μόλυβδο. Από εκεί καταλάβαμε, ότι αυτές οι θεωρίες του θερμοκηπίου είχαν μεγάλη σημασία και για τη Γη. Ετσι ευαισθητοποιήθηκε όλη η επιστημονική κοινότητα, για το ποσοστό του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα της Γης. Αν κοιτάξετε τώρα τη γεωλογική ιστορία, το διοξείδιο του άνθρακα ήταν το τελευταίο ένα εκατομμύριο χρόνια σε ένα σχετικό επίπεδο και τον τελευταίο αιώνα με τη Βιομηχανική Επανάσταση εκτοξεύτηκε σε υψηλό επίπεδο με αποτέλεσμα να έχουμε την υπερθέρμανση του πλανήτη. Οπως ξέρετε, αν δεν ελεγχθεί αυτό, θα έχουμε σοβαρό πρόβλημα που ήδη το αντιμετωπίζουμε.

Σε ποια σημεία της Γης είναι καλό να ζήσει ένας άνθρωπος κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες;

Τα διάφορα μοντέλα λένε ότι η κλιματική αλλαγή προχωρεί από τον Ισημερινό προς τα βόρεια πλάτη, δηλαδή όσο πιο κοντά πηγαίνουμε προς το βόρειο πόλο, τόσο καλύτερα. Αλλά κι αυτό έχει τους κινδύνους του, διότι μεταξύ άλλων έχει παρατηρηθεί, ότι οι παγετώνες άρχισαν και λιώνουν με πολύ ταχύ ρυθμό. Αυτό σημαίνει, ότι το επίπεδο από τους ωκεανούς και από τις θάλασσες θα αρχίσει να αυξάνεται με πολύ μεγάλο ρυθμό και το βλέπουμε ήδη αυτό. Ο μέσος όρος του υψομέτρου στη Φλόριδα είναι 10 m. Ξέρετε τι θα συμβεί εάν αρχίσει να αυξάνεται το μέσο επίπεδο του ωκεανού, κάτι το οποίο ήδη έχει ξεκινήσει; Τα παράλια της Φλόριδας θα γίνουν ακατοίκητα κι αυτό μπορεί να συμβεί μέσα στα επόμενα 50 χρόνια. Δεν είναι κάτι το οποίο είναι πολύ μακριά, αν λιώσουν σε μεγάλο βαθμό οι πάγοι. Ορισμένα μοντέλα προβλέπουν μέχρι και 50 μέτρα αύξηση της στάθμης της θάλασσας. Ολη η Φλόριδα ακόμα και η Γλυφάδα θα εξαφανιστούν. Είναι σίγουρα πιο ασφαλές να πάμε προς τα βόρεια πλάτη και να είμαστε σε μεγαλύτερο υψόμετρο. Δυστυχώς, αν δεν προστατέψουμε τον πλανήτη, η ανθρωπότητα θα γίνει ιστορία. Γι’ αυτό, πρέπει να σταματήσουμε να προσθέτουμε διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα και να δημιουργήσουμε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, να χρησιμοποιήσουμε ανεμογεννήτριες και φωτοβολταϊκά. Αυτό πρέπει να γίνει. Ο ήλιος μας δίνει ενέργεια δωρεάν και μπορούμε να την χρησιμοποιήσουμε.

Οι άνθρωποι αντιδρούν στις ανεμογεννήτριες κυρίως σε καμένη γη. Ποια είναι η δική σας γνώμη για τις ανεμογεννήτριες;

Αυτά είναι ανοησίες και συνωμοσιολογίες. Ο κόσμος δεν είναι αρκετά ενημερωμένος και δυστυχώς τα ΜΜΕ δεν κάνουν πάρα πολύ καλή δουλειά για να μορφώσουν τον κόσμο. Προωθούν τα ψεύδη.

Και να έρθουμε και στον Αρη. Πόσο κοντά είμαστε στον εποικισμό του, όπως διαδίδει ο Ελον Μασκ;

Το ότι μπορεί να κατοικηθεί ο Αρης, είναι μια ανοησία. Ο Αρης έχει μία ατμόσφαιρα που είναι 6 χιλιοστά της ατμόσφαιρας της Γης και βασικά είναι όλη διοξείδιο του άνθρακα. Επομένως δίχως μία ειδική στολή, που να έχει το δικό της οξυγόνο, δεν μπορούμε να ζήσουμε στην ατμόσφαιρα του Αρη. Κατά δεύτερο λόγο, ο Αρης έχει χάσει το μαγνητικό του πεδίο. Αυτό σημαίνει, ότι η κοσμική ακτινοβολία, η οποία βομβαρδίζει συνεχώς την επιφάνεια του Αρη και οι διαρκείς ηλιακές εκλάμψεις φθάνουν κατευθείαν στην επιφάνεια του Αρη. Για να προστατευτεί ο άνθρωπος που θα ζήσει εκεί, πρέπει να έχει υπόγειους οικισμούς, που να είναι τουλάχιστον 1 μέτρο κάτω από την επιφάνεια του εδάφους του Αρη. Το διοξείδιο του άνθρακα μένει στην ατμόσφαιρα πάνω από 100 χρόνια και πρέπει να βρούμε τρόπους λοιπόν να το αφαιρούμε από την ατμόσφαιρα. Εχουμε ένα σημαντικό πλεονέκτημα σε σχέση με τον Αρη. Στη Γη έχουμε το μαγνητικό πεδίο, που μας προστατεύει, το οποίο φτάνει σε ύψος γύρω στις 60.000 χλμ. και τα αέρια που εκπέμπονται από τον ήλιο, ο ηλιακός άνεμος δηλαδή, δεν μπορούν να φτάσουν στην επιφάνεια της Γης, ενώ φτάνουν στην επιφάνεια του Αρη. Η θερμοκρασία αυτού του ανέμου είναι γύρω στο 1 εκατομμύριο °C και ιονίζει την ατμόσφαιρα και την τραβάει έξω στο Διάστημα. Ο Αρης στην αρχή του ηλιακού μας συστήματος είχε μία ατμόσφαιρα όμοια με της Γης. Ακόμα και σήμερα έχει πολύ μεγάλες ποσότητες νερού, αλλά είναι παγετώνες στο βόρειο και στο νότιο πόλο του και πιθανόν και υπογείως. Στα 10 εκατοστά και κάτω υπάρχει ακόμα νερό υπό τη μορφή πάγου, αλλά η ατμόσφαιρα καταστράφηκε από τον ηλιακό άνεμο, επειδή ο πλανήτης έχασε το μαγνητικό του πεδίο.

Ποιο πλανήτη αγαπάτε πιο πολύ;

Η ομορφιά του Κρόνου είναι απαράμιλλη εξ αιτίας των δακτυλίων που έχει και των διαφόρων φεγγαριών (δορυφόρων), αλλά στο περιβάλλον αυτό είναι πολύ δύσκολο να επιβιώσει ο άνθρωπος και οπωσδήποτε δεν μπορεί να δημιουργήσει αποικίες. Αυτό είναι όνειρο θερινής νυκτός.

Ταξίδια όμως στο Διάστημα μπορούν να γίνουν, όταν είμαστε κοντά στη Γη, στη Σελήνη δηλαδή και μπορούμε να μεταφέρουμε οξυγόνο και τρόφιμα. Στον Αρη για να πάμε, πρέπει να ταξιδέψουμε οκτώ μήνες.

Πόσο εύκολο είναι να ζήσει ο άνθρωπος στο φεγγάρι;

Σιγά-σιγά υποτίθεται θα προσαρμοστεί, θα χτίσει κάποιες αποικίες, θα κάνει εξορύξεις ορυκτών, θα κάνει καλλιέργειες, θα παράξει οξυγόνο, θα μεταφέρει με λίγα λόγια τη Γη στο φεγγάρι. Μπορεί να γίνουν και κάποια ξενοδοχεία για να περνούν τα ζευγάρια το μήνα του μέλιτος. Θα τους αρέσει πολύ γιατί και η βαρύτητα δεν είναι τόσο μεγάλη! (γέλια)

Πείτε μας μια αγαπημένη σας διαστημική εικόνα και εμπειρία παράλληλα.

Κάτι φανταστικό που συνέβη, είναι όταν φτάσαμε στο Δία, το μεγαλύτερο πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος, με το Βόγιατζερ 1 και περάσαμε από τα φεγγάρια του Δία (δορυφόρους – 80 επιβεβαιωμένους μέχρι τώρα), εκ των οποίων ο ένας λέγεται Ιώ. Απεδείχθη, ότι τότε είχε γύρω στα 13 ηφαίστεια τα οποία εξέπεμπαν λάβα και αέρια σε ύψος μέχρι 300 χλμ. Περάσαμε λίγες χιλιάδες χιλιόμετρα κοντά από αυτόν τον δορυφόρο το 1979 και πιστοποιήσαμε, ότι τα περίεργα αυτά αέρια ήταν ιόντα και πυρήνες από θειάφι και οξυγόνο.

Κοιτούσα αριστερά και δεξιά και δεν μπορούσα να πιστέψω αυτά που έβλεπα, μέσα από τα όργανα του διαστημοπλοίου. Είχαμε τη δυνατότητα επειδή είναι σχετικά κοντά ο Δίας, μόνο 750 εκατομμύρια χλμ., να στείλουμε εντολές στα όργανα του διαστημοπλοίου, για να κάνουν παρατηρήσεις διαφορετικές από αυτές που είχαμε σχεδιάσει, και να εξερευνήσουμε γρήγορα τα νέα φαινόμενα που ήταν μπροστά μας. Εκείνες τις μέρες δεν μπορούσα να κοιμηθώ τη νύχτα από την αγωνία και τον ενθουσιασμό.

Την αγαπάτε την Αθήνα;

Πώς είναι δυνατόν να ξυπνάω το πρωί και να κοιτάω απέναντι την Ακρόπολη και τον Λυκαβηττό, λίγο πιο έξω και τη θάλασσά μας και να μην την αγαπάω;… Να σκέφτομαι, ότι πριν από δυόμιση χιλιάδες χρόνια, υπήρχαν άνθρωποι που έχτιζαν την Ακρόπολη και μετέφεραν τα μάρμαρα από την Πεντέλη, στο κέντρο της Αθήνας… πώς να μην την αγαπάω!

Λαμπυρίζουν αυτά τα μάρμαρα από το Διάστημα ή είναι θαμπά πια;

Λαμπυρίζουν και φαίνονται τα μάρμαρα. (γέλια) Εχουμε δορυφόρους που έχουν διακριτική ικανότητα 30 εκ. στην επιφάνεια της Γης.

Η Ελλάδα του σήμερα πώς συνομιλεί μαζί σας;

Είμαστε ακόμη αρκετά πίσω. Ο υπόλοιπος κόσμος προχωράει, αλλά η απόσταση μεταξύ ημών και των άλλων συνεχίζει να αυξάνεται, δεν μειώνεται. Αυτή, δυστυχώς, η όμορφη Ελλάδα μας από την άλλη πλευρά, βρίσκεται γεωγραφικά σε κακή γειτονιά. Οταν έχεις δίπλα σου ανθρώπους που σε εχθρεύονται, έχουν τεράστιο πληθυσμό και οικονομία, χρειάζεσαι συμμάχους.

Δεν είναι εύκολο να μην έχουμε εξαρτήσεις αλλά θα ήταν πολύ πιθανόν… αν και εφόσον ήμασταν μία στρατευμένη κοινωνία, η οποία ξέρει ότι πρέπει να επιβιώσει και να είναι καινοτόμα. Αυτό είναι κάτι το οποίο εμείς ως χώρα δεν το έχουμε καταλάβει, ούτε ενστερνιστεί και ως εκ τούτου δεν το έχουμε εφαρμόσει. Οι Ισραηλινοί π.χ. αισθάνονται ότι απειλούνται και πρέπει να αντισταθούν. Και εμείς απειλούμεθα, αλλά δεν θέλουμε να πάρουμε την ευθύνη στους ώμους μας. Μνημονεύουμε τους αρχαίους ημών προγόνους. Το θέμα όμως είναι, αν έχουμε κάνει κάτι τώρα τελευταία…

Για να έρθουμε και στα εν οίκω. Πώς περνάτε τη μέρα σας;

Φεύγω το πρωί, πάω στο γραφείο μου στην Ακαδημία Αθηνών. Εχω συναντήσεις, ασχολούμαι με τα δεδομένα από τα Βόγιατζερ τα οποία ταξιδεύουν και δεν θα σταματήσουν να ταξιδεύουν. Το Βόγιατζερ-1 φεύγει από το ηλιακό μας σύστημα με μία ταχύτητα 17 χλμ. το δευτερόλεπτο, δηλαδή 61.200 χιλιόμετρα την ώρα επ’ άπειρον. Δυστυχώς, όμως, τελειώνει η μπαταρία και μετά από τέσσερα, το πολύ πέντε χρόνια θα έχουμε χάσει επαφή με το διαστημόπλοιο. Σχεδιάσαμε την πυρηνική αυτή μπαταρία για 4 χρόνια και βρεθήκαμε προ εκπλήξεως, αφού σε αντίθεση με τις προβλέψεις μας, ήδη το Βόγιατζερ πορεύεται 46 χρόνια και συνεχίζει. Σήμερα βρίσκεται σε μία απόσταση από τη Γη 24.000.000.000 χλμ., δηλαδή περίπου 161 φορές την απόσταση Γης – Ηλίου.

Υπάρχει κάποιος γρίφος στη ζωή σας που επιθυμείτε να λύσετε;

Αυτή τη στιγμή και στην ηλικία μου δεν έχω πλέον γρίφους. Ο τελευταίος μου σκοπός ήταν να φτιάξουμε ένα διαστημόπλοιο και να επισκεφτούμε τον ήλιο. Το φτιάξαμε, εκτοξεύτηκε το 2018, πλησιάσαμε τον ήλιο σε 8.000.000 χλμ. και είμαι πάρα πολύ ευτυχής, ότι για ακόμα ένα άλλο μυστήριο του ηλιακού μας συστήματος, το πώς λειτουργεί ο ήλιος, είμαστε κοντά στη λύση του. Ο διαχρονικός γρίφος για την ανθρωπότητα είναι εάν υπάρχει ζωή αλλού στο σύμπαν. Ομως οι αποστάσεις είναι τεράστιες και νομίζω ότι δεν θα μάθουμε την απάντηση ποτέ.

Και οι άνθρωποι γύρω σας, αυτοί οι μυστήριοι και δύσβατοι «πλανήτες» της καθημερινότητάς μας, σας έχουν απογοητεύσει;

Είναι αδύνατον να ζει κανείς και να μην έχει απογοητευτεί από τη συμπεριφορά των ανθρώπων. Αυτό το αντιμετώπισα σε όλη μου την καριέρα, αλλά το βλέπω καθημερινά και σ’ αυτή τη χώρα που προσπαθώ να βοηθήσω και εγώ από τη θέση μου στην προσπάθεια εκσυγχρονισμού, αλλά το σύστημα αντιστέκεται με σθένος!

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Ο Aντιπρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών, Σταμάτιος Κριμιζής, έλαβε το Διδακτορικό του στη Φυσική (1965) από το Πανεπιστήμιο της Αϊόβα, όπου υπηρέτησε ως καθηγητής, και από το 1968 εργάζεται στο Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Φυσικής του Πανεπιστημίου Johns Hopkins, όπου έγινε Επιστημονικός Διευθυντής το 1980, επικεφαλής της Διοίκησης Διαστήματος το 1991 και Ομότιμος Διευθυντής το 2004. Είναι επικεφαλής Ερευνητής (Principal Investigator) σε πολλές διαστημικές αποστολές της NASA, συμπεριλαμβανομένων των Voyagers 1 & 2, και είναι ο μόνος παγκοσμίως ο οποίος έχει κατασκευάσει όργανα που έχουν εξερευνήσει και στους εννέα κλασσικούς πλανήτες. Εχει τιμηθεί με δεκάδες βραβεία από τη ΝΑSΑ, διεθνείς επιστημονικές οργανώσεις, Πανεπιστήμια, επιστημονικά ιδρύματα, ακόμη και από τη Γερουσία των ΗΠΑ (2018). Το 1999 η International Astronomical Union μετονόμασε τον αστεροειδή 1979 UΗ σε «8323 Krimigis» προς τιμήν του. Δημοσίευσε πάνω από 640 μελέτες σε επιστημονικά περιοδικά για τον Ήλιο, την Ηλιόσφαιρα, τις Μαγνητόσφαιρες των Πλανητών και το Διαστρικό Χώρο. Χρημάτισε Πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Ερευνας και Τεχνολογίας (ΕΣΕΤ) 2010-2013, όπου εκπονήθηκε Στρατηγικό Πλαίσιο Ερευνας και Καινοτομίας με 7ετή ορίζοντα. Εχει συγγράψει δύο βιβλία στα Ελληνικά, «Ταξίδι στο Ηλιακό Σύστημα – Από τον Ερμή στον Πλούτωνα σε 50 χρόνια» (2017), και «Ολα σε μια Ζωή – Από τον Ηλιο στο Γαλαξία» (2020), Εκδόσεις Παπαδόπουλου, και υπηρέτησε ως πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής (SPC) για τη διοργάνωση του Παγκόσμιου Συνεδρίου Διαστημικών Επιστημών (COSPAR Athens2022) που συνήλθε 16-25 Ιουλίου 2022 για πρώτη φορά στην Ελλάδα με περίπου 2.700 επιστήμονες από δεκάδες χώρες. Σύντομη βιογραφία του βρίσκεται στην ιστοσελίδα του Smithsonian National Air and Space Museum της Washington, όπου τιμήθηκε με το Trophy for Lifetime Achievement το 2015 (https://www.youtube.com/watch?v=lvqtPPy6bQ)