Τα Χριστούγεννα τα παλιά τα χρόνια ήταν γιορτή για μικρούς και για μεγάλους στην όμορφη πατρίδα μας, την Ελλάδα. Ο κόσμος τότε είχε τη χαρά της αναμονής των Χριστουγέννων, την αγάπη για τον φίλο, την ανάγκη να ετοιμάσουν τα σπίτια τους και με χαρά να τα στολίσουν, να τα καθαρίσουν, να τ' ασπρίσουν και να είναι έτοιμοι πια να υποδεχτούν τη γέννηση του Θεανθρώπου. Οι γιαγιάδες και οι μητέρες ετοίμαζαν τα χριστουγεννιάτικα γλυκά –τα χριστόψωμα, τα μελομακάρονα, τους κουραμπιέδες και τόσα άλλα- για να τα χαρούν μετά την περίοδο νηστείας, γιατί οι άνθρωποι νήστευαν τότε και κοινωνούσαν την παραμονή των Χριστουγέννων και έτσι καταλάβαιναν και απολάμβαναν καλύτερα τη μεγάλη αυτή Γιορτή.

            Τα χρόνια εκείνα οι άνθρωποι μάθαιναν τι σημαίνει «Χριστούγεννα»! Σημαίνει μια γιορτή μεγάλη, μια γιορτή γεμάτη με νόημα γύρω από την ενσάρκωση του Θεού, μια γιορτή συνδεδεμένη με τη γέννηση του Θεανθρώπου με τους τρεις μάγους να Τον υποδέχονται με δώρα – σμύρνα, χρυσό και λιβάνι. Ολα αυτά έφερναν το σωτήριο μήνυμα της ενσάρκωσης του Χριστού μας. Πόσο όμορφη πραγματικά ήταν αυτή η γιορτή για παιδιά και μεγάλους! Ετσι δίδασκαν στα παιδιά οι γονείς, οι γιαγιάδες αλλά και οι δάσκαλοι τότε: ότι το άστρο της Βηθλεέμ θα οδηγήσει τους μάγους στη φάτνη για να υποδεχτούν τον Χριστό. Πόσο όμορφα αισθήματα αποκτούσαν τα παιδιά! Πώς καλλιεργείτο η ψυχή του παιδιού μ' αυτό το «περίμενε», την αναμονή της Μεγάλης Γιορτής!

            Και τι χαρά έκαναν τα παιδιά όταν έβγαιναν την παραμονή των Χριστουγέννων να πουν τα κάλαντα!

«Χριστούγεννα Πρωτούγεννα,

πρώτη γιορτή του χρόνου,

ελάτε φίλοι μάθετε

πως ο Χριστός γεννιέται!»

Καταλαβαίνετε λοιπόν τι σημασία είχε αυτή η διαπαιδαγώγηση και εμπειρία για τα παιδιά! Ολοι, συγγενείς και φίλοι, απολάμβαναν τα φαγητά και τα γλυκά πάνω στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι, όχι μόνο την ημέρα των Χριστουγέννων αλλά και όλη την εβδομάδα. Απολάμβαναν τα ψητά γουρουνόπουλα, τη γαλοπούλα, τα χριστόψωμα, τις ωραίες πίττες αλλά και τα νόστιμα γλυκά.

Συνέχιζαν έτσι τα έθιμα των Χριστουγέννων μέχρι την ημέρα της Πρωτοχρονιάς με διαφορετικά έθιμα σε διάφορα μέρη της Ελλάδας. Aλλοι συγκεντρώνονταν στις πλατείες του χωριού αν δεν έκανε πολύ κρύο, άλλοι γύρω από το τζάκι ψήνοντας κάστανα στη θράκα της φωτιάς και τραγουδώντας τα κάλαντα και άλλα χριστουγεννιάτικα δίστιχα. Στα νησιά πήγαιναν στα παρεκκλήσια και προσεύχονταν στον Αγιο Νικόλαο για τους ναυτικούς που συνήθως ταξίδευαν ή τους περίμεναν να έρθουν.

Τέλος η Παραμονή της πρωτοχρονιάς ήταν κι αυτή μια μεγάλη γιορτή για την οικογένεια. Με χαρά τα παιδιά έβγαιναν στις γειτονιές για να πουν τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς και του Αη-Βασίλη και μάζευαν χρήματα που τα έλεγαν μπουναμάδες ή έπαιρναν δώρα. Τι ομορφιά! Τι αγάπη! Τι βίωμα για την παιδική τους ψυχή!

Σήμερα, αγαπητοί μου, τα πράγματα έχουν αλλάξει. Σήμερα τίποτε από όλα αυτά δεν έχει μείνει για τα παιδιά παρά μόνο ένας σωρός από δώρα, ένα σωρός από πλουμιστά περιτυλιγμένα παιχνίδια που δεν ξέρουν ποιο να πρωτανοίξουν. Σήμερα περιμένουν τον Αγιο Βασίλη να κατέβει από την καμινάδα τα Χριστούγεννα και όχι το βράδυ της Πρωτοχρονιάς όπως παλιά, χωρίς τη σωστή διαπαιδαγώγηση, χωρίς αυτή την καλλιέργεια της ψυχής, τη μόρφωση, αυτή τη θρησκευτική ανάλυση του μηνύματος των ημερών αυτών για να πιστέψουν στο Θείο μυστήριο. Η αληθινή χριστιανική αγάπη δυστυχώς δεν έχει καλλιεργηθεί σήμερα στα παιδιά.

            Δυστυχώς τα πράγματα έχουν αλλάξει πολύ στη χώρα που ζούμε αλλά και σε όλο τον κόσμο. Σήμερα υπάρχει μία διαφορετική πραγματικότητα, ένας διαφορετικός τρόπος ζωής με την αγωνία του τι μέλλει γενέσθαι απ' αυτή την πανδημία που μαστίζει την ανθρωπότητα. Ναι, ζούμε στο τώρα και ανησυχούμε για το αύριο. Κανείς δεν ξέρει τα επακόλουθα της πανδημίας αυτής. Τι αλλαγές θα επέλθουν στην κοινωνία μας και στην ψυχοσύνθεση όλων μας! Ισως τώρα που οι οικογένειες συσπειρώνονται περισσότερο, κοντά ο ένας στον άλλον, μπορέσουμε να περάσουμε στα παιδιά τις χριστιανικές έννοιες και τις ελληνικές αξίες. Να μάθουν τους ύμνους, να τραγουδάνε τα κάλαντα και τα ελληνικά τραγούδια. Οσα παιδιά έχουν την τύχη να πηγαίνουν στα ελληνικά μας σχολεία, πρωινά ή απογευματινά, ή ζουν με τον παππού και τη γιαγιά έχουν κατά κάποιο τρόπο τη δυνατότητα να μάθουν και να διατηρήσουν αυτό που λέμε ήθη και έθιμα, αυτό που λέμε Ελληνική Παράδοση.

            Φανταστείτε όμως πόσα παιδιά ελληνικής καταγωγής δεν έχουν τη δυνατότητα αυτή. Η ελληνική διαπαιδαγώγηση επομένως επαφίεται μόνο στις οικογένειές τους. Κι όμως εδώ είναι που χρειάζεται η παρέμβαση της Ομογένειας που είναι οι γονείς, η Εκκλησία, οι ομογενειακοί φορείς κ.τλ.

            Ισως λοιπόν η πανδημία με αυτή την καταστροφή που έφερε, έφερε κι ένα καλό, έναν άλλο ρυθμό ζωής, μια άλλη παγκόσμια κατάσταση, από οικονομικής, πολιτιστικής, ηθικής, πολιτικής άποψης. Ισως σε μας τους Ελληνες τουλάχιστον μας έδωσε τη δυνατότητα να εστιάσουμε την προσοχή μας σε τρία πράγματα.

            Πρώτον, να γίνει μια προσπάθεια κοινωνικής συνοχής με το πρώτο της κύτταρο, την οικογένεια, να ξαναενωθεί, να υπάρξει αυτή η πατρική, η μητρική αγάπη, η αδελφική αγάπη πιο έντονη. Να αγκαλιαστούν τα μέλη της οικογένειας και να μπορέσουν να γαλουχήσουν τα παιδιά με έθιμα που οι ίδιοι έζησαν ή που άκουσαν από την πρώτη γενιά – γιατί μιλάμε για δεύτερη και Τρίτη γενιά πλέον.

            Δεύτερον, να γίνει μια προσπάθεια στα απογευματινά σχολεία ή στα κατηχητικά όπου πολλά παιδιά φοιτούν, να διδάσκονται τα έθιμα σαν παραμύθι, να λένε πώς περνούσαν οι γιαγιάδες, οι παππούδες, οι θείες, οι προγενέστεροι της γενεάς αυτής.

            Τρίτον, πρέπει να γίνει μια οργανωμένη εκστρατεία να μαθαίνουν τα παιδιά αυτά τον ελληνοχριστιανικό μας πολιτισμό, από πού ξεκινήσαμε, τα καλά της παλιάς εποχής σε σχέση με τα καλά της σημερινής. Δηλαδή να μάθουν την χριστιανική αγάπη, την αλληλεγγύη, για τα αγαθά που τους προσφέρονται και να μην το παίρνουν ως δεδομένο. Ολα τα παιδιά που προέρχονται από ελληνικές οικογένειες πρέπει να φροντίζομε ώστε να γαλουχούνται και να διδάσκονται τις χριστιανικές και πολιτισμικές μας αξίες που είναι πανανθρώπινες και απαραίτητες για έναν ολοκληρωμένο άνθρωπο, με καλλιέργεια ψυχής και με αισθήματα που δυστυχώς λείπουν από την ανθρωπότητα σήμερα.

* Η Στέλλα Κοκόλη είναι πρόεδρος Ομοσπονδίας Ελλήνων Εκπαιδευτικών.