ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. Μια ψηφιακή πύλη για το Ολοκαύτωμα κι ένα ανθρώπινο δίκτυο ανθρώπων που μοιράζονται την ίδια αγάπη για τη μελέτη της Ιστορίας μέσα από πρωτογενείς πηγές έχει δημιουργήσει -και συνεχίζει να εμπλουτίζει- η Ευρωπαϊκή Ερευνητική Υποδομή για το Ολοκαύτωμα (European Holocaust Research Infrastructure/EHRI), ένα κοινό εγχείρημα ιστορικών του Ολοκαυτώματος, αρχειονόμων, ειδικών στις ψηφιακές ανθρωπιστικές επιστήμες και άλλων επιστημόνων με συναφές αντικείμενο.

«Η πύλη της EHRI δεν είναι μόνο μια ψηφιακή υποδομή, αλλά κι ένα ανθρώπινο δίκτυο. Μέσα από ένα πλούσιο πρόγραμμα με υποτροφίες, θερινά σχολεία, ημερίδες και συνέδρια, η EHRI προωθεί νέες διεπιστημονικές και διασυνοριακές προσεγγίσεις για την έρευνα του Ολοκαυτώματος» εξηγούσε ο project director Karel Berkhoff (Κάρελ Μπέρκχοφ), μιλώντας προ ημερών στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων.

Ο κ. Μπέρκχοφ βρέθηκε την περασμένη εβδομάδα στη Θεσσαλονίκη, όπου μαζί με άλλους ειδικούς συζήτησαν στο ΑΠΘ για τα αρχεία και το Ολοκαύτωμα, με έμφαση στον ελληνικό χώρο, και είχαν επαφές με ανθρώπους του χώρου αλλά και της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, που διατηρεί σπουδαίο, από ιστορικής άποψης αρχείο, με υπεύθυνη την Αλίκη Αρούχ.

Από τη σύστασή της το 2010, η EHRI είχε στόχο τη δημιουργία ενός online καταλόγου του Ολοκαυτώματος που σχετίζεται με αρχειακές συλλογές και ιδρύματα, γι’ αυτό και η πύλη EHRI προσφέρει πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με το Ολοκαύτωμα που σχετίζονται με αρχειακό υλικό που φυλάσσεται σε ιδρύματα σε όλη την Ευρώπη και πέρα από αυτήν.

«Σκοπός είναι», επισήμανε ο κ. Μπέρκχοφ, «να υπάρξει σύνδεση ή επανασύνδεση με κάθε άτομο που εργάζεται ως ερευνητής ή αρχειονόμος στο θέμα του Ολοκαυτώματος. Το έργο μας έχει να κάνει με το να φέρουμε κοντά τους ανθρώπους με διάφορες μορφές και μια μορφή είναι μια διαδικτυακή πλατφόρμα, μια πύλη όπου όλοι όσοι ενδιαφέρονται για το Ολοκαύτωμα μπορούν να βρουν πηγές. Οχι τις ίδιες τις πηγές αλλά πληροφορίες ή αυτό που ονομάζουμε μεταδεδομένα – τι είναι μια συγκεκριμένη συλλογή, πού βρίσκεται, πού ίσως υπάρχουν αντίγραφα κ.λπ.».

Το έργο της EHRI είναι εξόχως σημαντικό, αφού όπως εξήγησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο επίκουρος καθηγητής του ΑΠΘ Γιώργος Αντωνίου, ο οποίος από το 2015 κατέχει την Έδρα Εβραϊκών Σπουδών, «μία από τις συνέπειες της εβραϊκής γενοκτονίας είναι και η έλλειψη πηγών, αρχείων και η ασάφεια ως προς την τύχη τους. Ενδεικτικά αναφέρω το γνωστό ζήτημα των αρχείων της ΙΚΘ τα οποία ακόμη να επαναπατρισθούν. Συνεπώς το EHRI δίνει τεράστιες δυνατότητες για διασύνδεση και ενημέρωση για προηγουμένως άγνωστα αρχεία. Αυτή η πτυχή θα φανεί εξαιρετικά χρήσιμη στο νέο μουσείο Ολοκαυτώματος της πόλης και στη συγκρότηση της συλλογής του».

«Η πύλη έχει πληροφορίες και για πηγές που αφορούν Ολοκαύτωμα στην Ελλάδα, πηγές που βρίσκονται εκτός Ελλάδας» συμπλήρωσε ο κ. Μπέρκοφ, ο οποίος αναφερόμενος στην επίσκεψή του στη Θεσσαλονίκη σημείωσε: «Είμαστε εδώ τώρα για να δούμε αν μπορούμε να βελτιώσουμε τις περιγραφές των πηγών για το Ολοκαύτωμα στην Ελλάδα, που βρίσκονται εδώ, στη χώρα, και ίσως να προσθέσουμε αρκετές συλλογές. Πάντα υπάρχει ανάγκη ενημέρωσης των περιγραφών των συλλογών. Μερικές φορές αποδεικνύεται ότι ένα αρχείο περιείχε περισσότερα από όσα ίσως είχαμε ώς τώρα συνειδητοποιήσει. Θέλουμε να διευκολύνουμε το έργο όλων».

Μία από τις πτυχές του προγράμματος είναι το πρόγραμμα υποτροφιών. «Νέοι ερευνητές μας ταξιδεύουν, ερευνούν, δικτυώνονται με την αιχμή της επιστημονικής κοινότητας παγκοσμίως, και το αντίστροφο ερευνητές από το εξωτερικό έρχονται για έρευνα στην Ελλάδα» επισήμανε σχετικά ο κ. Αντωνίου υπογραμμίζοντας πως αυτή είναι και από τις συναρπαστικότερες πλευρές του προγράμματος.

Προς μια μόνιμη ευρωπαϊκή ερευνητική υποδομή για το Ολοκαύτωμα

Το εγχείρημα της EHRI χρηματοδοτείται μέχρι σήμερα από την Ευρωπαϊκή Ενωση, ωστόσο καθώς φτάνει στην ολοκλήρωσή του επιθυμία όσων όσοι όλα αυτά τα χρόνια αφιέρωσαν πολύ χρόνο και εργώδεις προσπάθειες για να στηθεί αυτή η ψηφιακή πύλη καθώς και της μεγάλης κοινότητας των ανθρώπων γύρω απ’ αυτήν, είναι να μετεξελιχθεί σε μια μόνιμη ευρωπαϊκή ερευνητική υποδομή για το Ολοκαύτωμα.

«Το πρόγραμμά μας τελειώνει αλλά ελπίζουμε πως θα μετεξελιχθούμε σε κάτι πιο μόνιμο. Αυτή τη στιγμή εργαζόμαστε πάνω στο νομικό καθεστώς για να γίνουμε μια οντότητα που δεν θα υποστηρίζεται πλέον βασικά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλά από ορισμένα κράτη που έχουν συμφωνήσει να παρέχουν αυτήν την υποστήριξη. Θα υπάρχουν εθνικοί κόμβοι σε κάθε μία απ’ αυτές τις χώρες κι αυτή είναι μια νέα φάση, στην οποία ελπίζουμε να εισέλθουμε το 2025» εξήγησε ο κ. Μπέρκχοφ.

Εξέφρασε, δε, την ελπίδα σε αυτή τη νέα φάση για μια μόνιμη ερευνητική υποδομή για το Ολοκαύτωμα, παρούσα θα είναι και η Ελλάδα. «Σήμερα έχουμε συνεργασία, μεταξύ άλλων, με το ΑΠΘ και το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος. Είναι πλήρη μέλη της όλης προσπάθειας. Θα θέλαμε να εκπροσωπείται η Ελλάδα και στην επόμενη φάση καθώς έχετε ένα σημαντικό παρελθόν σε ό,τι αφορά την ιστορία του Ολοκαυτώματος» ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Μπέρκχοφ.

Αξίζει να σημειωθεί πως η ψηφιακή πύλη της EHRI έχει αποδειχθεί πολύ χρήσιμη για τους ερευνητές, τα σχόλια των οποίων είναι ιδιαίτερα εγκωμιαστικά για τη δουλειά που έχει ήδη γίνει. Ωστόσο, ακόμη και άνθρωποι που δεν ασχολούνται με την έρευνα σε βάθος, αν και αισθάνονται αρχικά ένα δέος για τον όγκο των πληροφοριών με τον οποίο έρχονται αντιμέτωποι, βρίσκουν πολύ χρήσιμο το παρεχόμενο υλικό, που τους ανοίγει νέα «παράθυρα» στον κόσμο της μελέτης του Ολοκαυτώματος.