Η Ελλάδα, που βίωσε την προηγούμενη εβδομάδα ένα πολύνεκρο και πολύ τραγικό συνάμα δυστύχημα, κλαίει τους νεκρούς της. Είχαμε μετωπική σύγκρουση τρένων, μιας εμπορικής και μιας επιβατικής αμαξοστοιχίας. Τραγικό είναι το δυστύχημα γιατί τα περισσότερα θύματα ήταν ακόμα πολύ νέα στην ηλικία και ο χαμός τους πολύ άδικος. Αδικος γιατί το δυστύχημα δεν ήταν αναπόφευκτο, μπορούσε να αποφευχθεί. Οχι γιατί δεν ήταν μέσα στις πιθανότητες ένα τέτοιο δυστύχημα να συμβεί κάποτε. Δυστυχώς ήταν πιθανό όσο μικρή κι’ αν ήταν αυτή η πιθανότητα, κι’ αυτό γιατί το ανθρώπινο λάθος πάντα παραμονεύει, ανεξαρτήτως της τεχνολογικής υποδομής που διαθέτει κανείς. Γιατί εάν το δυστύχημα εθεωρείτο αναπόφευκτο τότε καμία κυβέρνηση δεν θα μπορούσε να επιτρέψει την κίνηση τρένων. Το αποδεχόμαστε ή όχι, το ανθρώπινο λάθος είναι, αντικειμενικά, πάντα υπαρκτό, το μόνο που μπορεί να διαφέρει είναι η χαμηλή ή η υψηλή πιθανότητα να συμβεί το δυστύχημα και σε καμιά περίπτωση η πιθανότητα να συμβεί ένα δυστύχημα είναι πάντοτε η χαμηλότερη όταν χρησιμοποιεί κανείς τις τελευταίες τεχνολογίες. Αυτό εξαρτάται πολλές φορές και από άλλους παράγοντες, όπως για παράδειγμα το χρόνο που διαθέτει κανείς για να αντιδράσει. Ξαναλέω το ανθρώπινο λάθος είναι, αντικειμενικά, πάντα υπαρκτό για να συμβεί το κακό.

Το θέμα αυτό στην Ελλάδα βρίσκεται σήμερα, δυστυχώς μόνον προς ώρας, στην ημερήσια διάταξη και συζητείται ευρέως λόγω του δυστυχήματος. Υπάρχουν αυτοί που καλοπροαίρετα αγνοούν την ύπαρξη του ανθρώπινου λάθους, αλλά υπάρχουν και αυτοί που κακοπροαίρετα το υποβαθμίζουν για λόγους πρόσκαιρων ωφελειών, όπως αυτό συμβαίνει κυρίως με τους πολιτικούς και τα πολιτικά κόμματα και επιρρίπτουν το σφάλμα σε αυτούς που κυβερνούν. Αυτή η τακτική είναι διαχρονικά προσφιλής σε όλα τα κόμματα χωρίς καμιά εξαίρεση, με αποτέλεσμα να στερεώνεται όλο και σε πιο γερά θεμέλια το βαθύ γραφειοκρατικό κράτος που μας κοστίζει, όπως το λέμε στα αγγλικά «anarmandaleg» (ένα χέρι και ένα πόδι), και συγχρόνως, συνήθως, να απαλλάσσεται από ευθύνες ή να πέφτει στα μαλακά. Το αποτέλεσμα αυτής της συνήθειας των κομμάτων είναι το κράτος να κινείται με τον αραμπά, έχοντας συγχρόνως χαμηλή αίσθηση του καθήκοντος σε ό,τι αφορά την αποστολή του, παρά του ότι αμείβονται πολύ πιο ικανοποιητικά από πολλούς άλλους εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα εκτελώντας συγχρόνως πολύ πιο δύσκολη εργασία υπό την απειλή, μάλιστα, και της απόλυσης. Αλλωστε, τώρα πλησιάζουν και οι εκλογές και κάποιοι την αξιοποιούν κατά κόρο με στόχο να ξεφύγουν από το τέλμα στο οποίο βρίσκονται, ενώ, γενικώς, όλα τα κόμματα το νταντεύουν (το κράτος) προς άγραν ψήφου.

Το ανθρώπινο λάθος, λοιπόν, είναι πάντα υπαρκτό και είναι πάντα πρωτεργάτης στη διαδικασία δημιουργίας δυστυχημάτων. Παλαιότερα είχαμε στην Ελλάδα μόνον κακούς δρόμους και οδηγώντας τότε το κάρο με τα βόδια είχαμε και λιγότερα δυστυχήματα και λιγότερες απώλειες ζωών. Με τον ερχομό του αυτοκινήτου που κινείται με μεγαλύτερη ταχύτητα οι απώλειες ζωών αυξήθηκαν θεαματικά κι αυτό οφειλόταν κυρίως στον ανθρώπινο παράγοντα, ο οποίος, όντας γνώστης της κακής κατάστασης των δρόμων αγνοούσε, προκλητικά, τους κινδύνους που απορρέουν από αυτή και συνέχιζε να οδηγεί το κάρο του πατώντας το γκάζι στο φουλ, χωρίς μάλιστα να χρησιμοποιεί τη ζώνη ασφαλείας ή το κράνος του.

Αυτή η κατάσταση ανησύχησε τον κόσμο και άρχισε να απαιτεί την κατασκευή καλύτερων και πιο κατάλληλων δρόμων από τους κυβερνώντες. Σήμερα η Ελλάδα διαθέτει αρκετούς καλούς δρόμους, αλλά οι σκοτωμοί δεν λιγόστεψαν, αυξήθηκαν. Βλέπετε οι καλοί δρόμοι και τα καλύτερα αυτοκίνητα αύξησαν και την ταχύτητα και με αυτήν τους κινδύνους για περισσότερους θανάτους και συνήθως λόγω ανθρώπινου λάθους. Γι’ αυτό όσο αγνοούμε τον ρόλο του ανθρώπινου παράγοντα άλλο τόσο θα κινδυνεύουμε. Σήμερα ο πλανήτης κινδυνεύει όχι γιατί τρελάθηκε ο καιρός αλλά γιατί ο άνθρωπός αγνοεί, επιδεικτικά, την αναστάτωση που προκαλεί στο πλανητικό σύστημα με τις ανεύθυνες πράξεις του.

Μιας και μιλάμε για τον σιδηρόδρομο καλό είναι να μιλήσουμε και για τη συνδρομή των πολιτικών και της πολιτικής στη διαχρονική κατάντια τους. Ο σιδηρόδρομος ήταν πάντα ο φτωχός συγγενής γιατί δεν ήταν και πολλά υποσχόμενος για κέρδη στους κατασκευαστές αυτοκινήτων, στους παραγωγούς καυσίμων, τσιμέντου κ.τ.λ. Το κράτος, όμως, που έπρεπε να φροντίσει για το σιδηρόδρομο βρίσκεται πάντοτε υπό την εποπτεία της πολιτικής εξουσίας, η οποία πολιτική εξουσία για να παραμένει αμετάβλητα κολλημένη στην καρέκλα της εξουσίας υπολογίζει πάντοτε το πολιτικό κόστος, το οποίο μπορεί και φουντώνει με τη βοήθεια και αυτών που θα χάσουν με την ανάπτυξη των σιδηροδρόμων και προκειμένου να συμβεί κάτι τέτοιο προχωρούσε, διαχρονικά, σε σύναψη συμμαχιών με αυτούς που βλέπουν το σιδηρόδρομο ως το μέσο μείωσης των κερδών. Αυτές οι συμμαχίες οδηγούν, αντικειμενικά, σε καθαρόαιμη διαπλοκή και διαφθορά. Και έτσι φτάσαμε εδώ που βρισκόμαστε σήμερα. Και αυτό δεν συμβαίνει μόνο στον τομέα των σιδηροδρόμων. Ο κατάλογος είναι μακρύς. Το αποτέλεσμα είναι πως αντί να διαθέτουμε δημοκρατίες για χρηστή διακυβέρνηση οδηγηθήκαμε σε ολιγαρχικά μορφώματα διακυβέρνησης τα οποία φροντίζουν διά όλων των μέσων που διαθέτουν να διατηρούν τους πολίτες εθισμένους σε μια διαχρονική χειμερία νάρκη, ώστε να μπορούν οι ολίγοι να κάνουν κουμάντο.

Εχω μιλήσει και άλλη φορά διά αυτής της στήλης για το καθεστώς που επικρατεί παντού και επίσης έχω επισημάνει πως οι πολίτες μπορούν να απαλλαγούν από αυτό το καθεστώς στο βιβλίο μου. Για αυτούς που ενδιαφέρονται θα το βρείτε με τίτλο: «A Therapy for Dying Democracies», εκδόσεις Dorrance Publishing Co. Ενα παρόμοιο βιβλίο με τίτλο «Δούρειος Ιππος της Δημοκρατίας», Εκδόσεις Αμμων, κυκλοφορεί στα ελληνικά.

* Ο Θεόδωρος Στάθης έζησε για χρόνια στις ΗΠΑ. Είναι πρώην βουλευτής Λάρισας με το ΠΑΣΟΚ, ενώ διετέλεσε υφυπουργός Εθνικής Αμυνας, αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού και υπουργός Γεωργίας. Είναι διδάκτωρ του Columbia University και πρόεδρος του Ιδρύματος Μεσογειακών Μελετών.