Πενήντα χρόνια μετά τον εκτοπισμό των 39.000 κατοίκων του νότιου προαστίου της πόλης της Αμμοχώστου, τα Βαρώσια έχουν μετατραπεί σε πάρκο αναψυχής και περιήγησης της πόλης φάντασμα. Μια ολόκληρη πόλη με άδειες πολυκατοικίες, με δρόμους έρημους, αλλά και με τα αποδεικτικά στοιχεία αυτών που έφυγαν βίαια και απρόσμενα εκείνο το πρωινό του Ιούλη. Το όλο θέαμα είναι μια πρόκληση στο ανθρώπινο συναίσθημα, βλέποντας το αποτύπωμα από το χαμένο βιος χιλιάδων ανθρώπων, παρόλο που ο χρόνος έχει αλλοιώσει μερικά υλικά αντικείμενα.

Το πιο εντυπωσιακό όμως είναι η αλλοίωση της μνήμης ή καλύτερα η ανθρώπινη λήθη, δεν έχουμε διδαχθεί το παραμικρό σαν ανθρωπότητα. Εβδομήντα έξι χρόνια μετά την διεθνή σύμβαση για την πρόληψη και καταστολή του εγκλήματος της γενοκτονίας του 1948. Η υπόσχεση του «Ποτέ Ξανά» και η ντε γιούρε καταγραφή του δικαιώματος του επαναπατρισμού του εντοπισμένου, με το άρθρο 13(2) της Χάρτας των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων συνεχίζει να καταπατείται αλλά και να προβάλεται στα Βαρώσια το 2024.

Μόνο τους τελευταίους δώδεκα μήνες έχουν εκτοπιστεί, με λίγες πιθανότητες επιστροφής, εκατομμύρια από εστίες πολέμου, από το Ναγκόρνο Καραμπάχ μέχρι την Γάζα και από την Ουκρανία μέχρι το Σουδάν. Η εφαρμογή του Διεθνούς Δικαίου επιβάλει την αλλαγή νοοτροπίας όχι μόνον σε νομικό αλλά σε ηθικό επίπεδο. Η ξενάγηση και περιήγηση ανάμεσα στα κουφάρια της Αμμοχώστου προσβάλει τον άνθρωπο σε παγκόσμιο επίπεδο.

Στα Βαρώσια συμβαίνει κάτι άλλο ακόμα πιο δραματικό και σουρεαλιστικό, μία από τις εγγυήτριες δυνάμεις για την ακεραιότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας, η οποία εισέβαλε το 1974 με αυτό το πρόσχημα, χρησιμοποιεί το χώρο ως ένδειξη ισχύος και εθνικής υπεροχής, χωρίς τον παραμικρό ενδοιασμό ως προς την καταπάτηση βασικών παραμέτρων του Διεθνούς Δικαίου ή ακόμα της ανθρώπινης ευαισθησίας.

Τα Βαρώσια δεν πρέπει να είναι παράδειγμα προς μίμηση, αλλά παράδειγμα αποτροπιασμού. Πρέπει να μας υπενθυμίζουν το ποτέ ξανά και όχι ότι η λήθη του χρόνου δίνει το δικαίωμα στον ισχυρό να πράττει και τον ανίσχυρο να αποδέχεται αυτήν την ηθική. Δεν μπορούμε να καταδικάζουμε τα γεγονότα στην Γάζα, στην Ουκρανία και στο Σουδάν, ενώ στον αντίποδα να γιορτάζουμε θριαμβευτικά τους δικούς μας εκτοπισμούς.

Τέλος, για την διασφάλιση της ακεραιότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας υπάρχουν τρεις εγγυήτριες δυνάμεις, οι οποίες φέρουν την ευθύνη. Τα Βαρώσια και η ντε φάκτο κατάσταση διχοτόμησης της Κύπρου είναι ευθύνη και των τριών δυνάμεων. Τα Βαρώσια πρέπει να ανοίξουν για τους κατοίκους τους ως ένδειξη ανθρωπιάς και στους βασικούς κανόνες του Διεθνούς Δικαίου και των οικουμενικών αξιών.

Μόνον έτσι θα μπορούμε να αποτρέψουμε παρόμοιες καταστάσεις στο παρόν και στο μέλλον. Το Ναγκόρνο Καραμπάχ και η Γάζα είναι σήμερα, αύριο ο θύτης μπορεί να είναι το θύμα. Η εκκωφαντική σιγή γύρω από την κατάσταση στα Βαρώσια πρέπει να μας προβληματίζει και να μας προσβάλει.