ΑΘΗΝΑ. Η Τουρκία πολύ πρόσφατα γιόρτασε τα εκατό χρόνια της σύγχρονης Τουρκίας, ως μία δυτικού τύπου δημοκρατία που είχε οραματιστεί ο Κεμάλ Ατατούρκ.

Βεβαίως ο σημερινός της πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στις μεγάλες αυτές προπαγανδιστικές γιορτές για μία ακόμη φορά ανάμειξε την ιστορία όπως αυτός θέλει, για να περάσει έντεχνα στον λαό του το μεγαλείο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας όπως ο ίδιος το θεωρεί και όχι για να τιμήσει τα 100 χρόνια της σύγχρονης τουρκικής δημοκρατίας, που ποτέ όμως δεν ολοκληρώθηκε.

Στην Ελλάδα έγινε μία αναφορά στα 100ά γενέθλια της Τουρκίας, αλλά κυρίως ήταν ένα καινούργιο βιβλίο που έδωσε έμφαση σε αυτή την επέτειο με τρεις διαλέξεις στο αμφιθέατρο του Ιδρύματος Θεοχαράκη.

Πρόκειται για το νέο βιβλίο της γνωστής μας πρώην ευρωβουλευτού του ΠΑΣΟΚ, Αννας Καραμάνου, που μας είχε εντυπωσιάσει με το προηγούμενο βιβλίο της «Η ειρηνική εξέγερση των θηλυκών sapiens, 1821-2021».

Το νέο της βιβλίο από τις Εκδόσεις Αρμός εξερευνά την ιστορία και την πολιτική της γείτονος χώρας, έτσι ώστε να κατανοήσουμε γνωρίζοντας καλύτερα και με λεπτομέρειες τη θέση των γυναικών, τη θρησκεία και τον πολιτισμό της. Ερευνά επίσης, τις συνθήκες γένεσης του σύγχρονου πολιτικού Ισλάμ και της μακρόχρονης ηγεμονίας του υπό τον «αήττητο» Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Η ίδια η συγγραφέας ανέφερε ότι προσπάθησε να προσφέρει μία ευσύνοπτη, απροκατάληπτη και κατά το δυνατόν αντικειμενική γνώση για την Τουρκία, καθώς και πολλή τροφή για κριτική σκέψη, περαιτέρω έρευνα και καθαρή ματιά στην ιστορία.

Οντως! Οπως εξάλλου αναγράφεται στο οπισθόφυλλό του, το βιβλίο εξετάζει τη γένεση και την παρακμή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, την εξουσία των χαρεμιών, την αλληλεπίδραση με την Ευρώπη, την ίδρυση του τουρκικού έθνους-κράτους από τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ (29 Οκτωβρίου 1923), τις μεγάλες μεταρρυθμίσεις, την πολιτική εκκοσμίκευσης και την προσπάθεια εκδυτικισμού, καθώς και τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες ανάδειξης του Πολιτικού Ισλάμ και της μακρόχρονης ηγεμονίας του Ερντογάν από το 2002 μέχρι και τις εκλογές του 2023.

Η ιστορική έρευνα, βιβλιογραφική και επί του πεδίου, συνοψίζει τα σημαντικότερα ιστορικά, πολιτικά και πολιτισμικά γεγονότα και προσφέρει μία ευσύνοπτη, απροκατάληπτη και κατά το δυνατόν αντικειμενική γνώση. Προπάντων, προσφέρει άφθονη τροφή για κριτική σκέψη, περαιτέρω έρευνα και καθαρή ματιά στην Ιστορία. Το στοιχείο που της προσδίδει πρωτοτυπία και μοναδικότητα είναι ότι, μαζί με τους μεγάλους πολιτικούς σταθμούς, αναδεικνύει και τους ιδιαίτερα σκληρούς αγώνες των γυναικών της Τουρκίας για δικαιώματα και αξιοπρέπεια, τους οποίους η επίσημη Ιστορία συνήθως αποσιωπά.

Το βιβλίο δεν είναι μόνο πολύ ευανάγνωστο αλλά και ιδιαίτερα ενδιαφέρον, καθώς έχει μέσα ιστορίες και λεπτομέρειες που δύσκολα βρίσκουμε σε άλλες πηγές να διαβάσουμε. Οπως μαθαίνουμε για τη μοναδική σύζυγο του Κεμάλ Ατατούρκ ως την «φεμινίστρια» πρώτη κυρία της Τουρκίας Λατιφέ Χανούμ για την οποία είχε θερμά λόγια να πει μέχρι και ο Νομπελίστας συγγραφέας Ορχάν Παμούκ.

Μέσα από το βιβλίο αντιλαμβανόμαστε τον ρόλο των γυναικών που αγωνίσθηκαν να απελευθερωθούν αλλά που δυστυχώς σε μεγάλο μέρος τους έχουν πάλι πέσει στις «μαντήλες» του Ερντογάν. Αλλωστε με το θάνατο του Ατατούρκ δεν άργησαν να φανούν τα πρώτα σημάδια της προσπάθειας να επανέλθει η πατριαρχία.

Στο βιβλίο δεν δίνεται μόνο έμφαση στον φεμινισμό. Κατανοείται παράλληλα, ο εθνικισμός, η προσπάθεια επικράτησης των ευρωπαϊστών αλλά και η αντίστοιχη του πολιτικού Ισλάμ, κάτι που έντεχνα προωθεί για χρόνια ο Ερντογάν με αμφίσημες θεωρίες. Δεν λείπει και ο αγώνας των Κούρδων για απελευθέρωση.

Βεβαίως σήμερα το πολιτικό Ισλάμ έχει επικρατήσει στην Τουρκία. Αλλά το πώς έγινε αυτό εύκολα κατανοείται διαβάζοντας το βιβλίο, τόσο έντεχνα δομημένο. Μάλιστα με περιγραφές όπως τη ρήση της καθηγήτριας Ναζάν Ακσόι ότι «δεν υπάρχει συμβατότητα μεταξύ Ισλάμ και Δημοκρατίας» μπορούμε να αντιληφθούμε πέρα από δημοσιογραφικές περιγραφές την οπισθοχώρηση της καθημερινής Τουρκίας στον κοινωνικό – οικογενειακό τομέα.

Εν κατακλείδι, ο σημερινός εκπρόσωπος της Τουρκίας, ο Ταγίπ Ερντογάν, δεν φαίνεται να έχει αντιληφθεί αυτό που τονίζει στο προηγούμενο βιβλίο της η κα Καραμάνου και το εδραιώνει και στο καινούργιο, ότι «καμία ιστορία δεν γράφεται χωρίς γυναίκες. Αλλιώς δεν κυοφορούνται γεγονότα».

Αννα Καραμάνου

Διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης και MSc Ευρωπαϊκών και Διεθνών Σπουδών (ΕΚΠΑ). Συγγραφέας του βραβευμένου από την Ακαδημία Αθηνών βιβλίου της για τα 200 Χρόνια από την Επανάσταση του 1821, με τίτλο «Η ειρηνική εξέγερση των Θηλυκών sapiens, 1821-2021», εκδ. Αρμός. Πρώην Ευρωβουλευτής και Πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Δικαιωμάτων των Γυναικών και Ισότητας των Φύλων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.