Αν υπάρχει κάποιος άνθρωπος ιδανικός να σου μιλήσει για το τι σημαίνει να είσαι πατέρας, είναι ο Νίκος Λεκκός. Πρώτον, για τα τυπικά του προσόντα, αφού έχει σπουδάσει Παιδαγωγικά, Θεολογία και Συμβουλευτική στην Ελλάδα και στην Αγγλία. Δεύτερον, για την επαγγελματική του καριέρα σαν δάσκαλος σε σχολεία στην Ελλάδα και στην Κύπρο, σαν ειδικός σε διάφορες θέσεις του κυπριακού υπουργείου Παιδείας (ΥΠΠΑΝ) σε θέματα που αφορούσαν στη διαχείριση της σχολικής βίας και παραβατικότητας και ασφαλώς σαν Σχολικός Σύμβουλος Δημοτικής Εκπαίδευσης στην Κυπριακή Δημόσια Εκπαίδευση με αντικείμενο τη στήριξη παιδιών, της οικογένειας και των σχολικών μονάδων και τέλος ως πατέρας της Μελίνας, της Ελένης και της Μιχαηλίας, τριών υπέροχων κοριτσιών, που μέσα από την ανατροφή τους, εκπαιδεύτηκε «διά ζώσης», στο δύσκολο ρόλο του πατέρα, αλλά και του επαγγελματία Σχολικού Συμβούλου με προσωπικά βιώματα και όχι μόνο με εγχειρίδια.

Ενας επιπλέον λόγος, γιατί εκτίμησα ακόμα περισσότερο τον Νίκο Λεκκό, είναι γιατί μου έδωσε αυτή τη συνέντευξη, μετά από μια ελαφρά πίεση που του άσκησα, αφού είχε βγει μόλις πριν δυο μέρες από το νοσοκομείο μετά από μια πολύ σοβαρή εγχείρηση. Και εγώ προσωπικά και ο «Εθνικός Κήρυκας», τον ευχαριστούμε θερμά για την συνέντευξη αυτή που μας έδωσε κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες.

Ο Νίκος Λεκκός γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Δραπετσώνα στον Πειραιά το 1967, όπου και τελείωσε το σχολείο. Από το 1996 και μετά τον γάμο του ζει στην Πάφο. Πρόσφατα κυκλοφόρησε το πρώτο του λογοτεχνικό βιβλίο με τίτλο: «Να μείνει μεταξύ μας».

Η Γιορτή του Πατέρα. Μια γιορτή άγνωστη ίσως στους πολλούς. Γιατί πιστεύετε ότι συμβαίνει αυτό;

Δεν είναι τόσο διαδεδομένη σαν γιορτή, ημέρα τιμής θα προτιμούσα να λέγεται. Σίγουρα δεν έχει τη συναισθηματική φόρτιση που έχει (όχι άδικά) η αντίστοιχη της μητέρας, ούτε και τη μακροχρόνια παρουσία της στο ετήσιο ημερολόγιο των διεθνών ημερών. Σίγουρα αυτό είναι αποτέλεσμα της αντίληψης που επικρατούσε αιώνες για τον ρόλο και την παρουσία του πατέρα στην οικογένεια και τη ανατροφή των παιδιών.

Πώς βιώνεται η πατρότητα από τον άνδρα;

Κάθε άνθρωπος βιώνει διαφορετικά τους διάφορους ρόλους της ζωής του. Μπορώ όμως να κάνω μια γενίκευση. Ο πατέρας έχει μετακινηθεί πια από τον παραδοσιακό του ρόλο. Εναν ρόλο που για να είναι επαρκής σε αυτόν, έπρεπε να είναι αποστασιοποιημένος συναισθηματικά, να είναι ο κουβαλητής του σπιτιού, αλλά και ο αυστηρός τιμωρός των παραπτωμάτων των παιδιών.

Θεωρείτε ότι τα στερεότυπα που υπήρχαν για τον πατέρα αποτελούν τροχοπέδη;

Δεν ήταν εύκολο, ούτε είναι εύκολο να βγει από αυτά. Εκείνες οι σκληρές εκφράσεις του τύπου «τα αγόρια δεν κλαίνε ή δεν πονάνε», «τι άντρας θα γίνεις όταν σου αρέσουν οι αγκαλιές» ή τα πρότυπα αντρών που ασχολούνται μόνο με βίαια αθλήματα ακρωτηρίασαν συναισθηματικά γενιές ολόκληρες πατεράδων. Ακόμα και στις μέρες μας, με την επίδραση της επιστήμης και των κοινωνικών αναγκών, υπάρχει τεράστια δυσκολία. Ο πατέρας δεν ξέρει πώς να εκφράσει συναίσθημα, αντιπαλεύει με τις ενοχές που γεννιούνται καθώς υπερβαίνει τα «πρέπει» που του καλλιεργήθηκαν αλλά και με τις προκαταλήψεις που μπορεί να υπάρχουν στον περίγυρό του.

Η σχέση που είχε ένας άνδρας με τον πατέρα του επηρεάζει τη σχέση που έχει ή θα έχει αυτός με τα δικά του παιδιά;

Τις περισσότερες φορές προσπαθούν να αποφύγουν ό,τι πόνεσε τους ίδιους ως παιδιά από τη συμπεριφορά του πατέρα τους ή να μιμηθούν ό,τι τους έκανε ευτυχισμένους. Υπάρχει ο κίνδυνος όμως μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, να μην είναι ο εαυτός τους. Στην τελική δεν είναι ο πατέρας τους, αλλά ούτε τα παιδιά τους αντίγραφα των ίδιων. Θέλει προσοχή. Ο ρόλος του πατέρα δεν έχει εγχειρίδιο.

Ο χρόνος που ξοδεύουμε στη δουλειά μας, είναι για πάρα πολύ κόσμο ανασταλτικός παράγοντας για την απόκτηση παιδιών ή ένας παράγοντας που δυσκολεύει ιδιαίτερα όσους έχουν ήδη. Πώς αυτό επιδρά πάνω στον γονεϊκό ρόλο γενικά και στον πατρικό ρόλο ειδικά;

Είναι γεγονότα της ζωής μας πια, η έλλειψη χρόνου, η επιτευγματοποίηση κάθε εργασίας (στόχος διαρκώς τα περισσότερα επιτεύγματα, έστω κι αν δεν τα θέλουμε πραγματικά), τα πολλά έξοδα τα οποία πρέπει να καλυφθούν. Η έλλειψη του χρόνου, η προσπάθεια για επαγγελματική ανέλιξη που θα εξασφαλίσει πιο ικανοποιητικό εισόδημα είναι και ανάγκες της μητέρας. Αυτό δημιούργησε, αν δούμε θετικά αυτούς τους περιορισμούς, μια ευκαιρία για τον πατέρα να ασχοληθεί περισσότερο με τα παιδιά του. Η ανάγκη έφερε ισοζύγιο, θα μπορούσε να ειπωθεί. Ο πατέρας εξοικονομεί χρόνο, ώστε να μπορέσει και η μητέρα να ασχοληθεί με τις επαγγελματικές ή ακαδημαϊκές υποχρεώσεις της. Το ίδιο και εκείνη. Σήκωσε από τους ώμους της την αποκλειστική ευθύνη ανατροφής των παιδιών, ακύρωσε τη στρεβλή αντίληψη, που ήθελε τη μητέρα δεσμευμένη μόνο σε αυτό της τον ρόλο. Αυτή η συνθήκη όμως δεν είναι θετική, έστω και αν υποστήριξε την ανάδυση ενός ενεργού πατέρα. Πιστεύω ισχυρά, ότι αν θέλουμε πιο ευτυχισμένες επόμενες γενιές, θα πρέπει να παλέψουμε για περισσότερο ευέλικτη εργασία, που θα αφήνει χώρο και χρόνο στους γονείς να εξασκήσουν αυτή τους την ιδιότητα.

Η πατρότητα είναι μια συνθήκη στην οποία περιλαμβάνεται και η σχέση του άνδρα με την σύντροφό του. Πώς αυτή η σχέση επηρεάζεται από τον ερχομό του παιδιού;

Ο ερχομός του παιδιού επηρεάζει τις ισορροπίες της σχέσης των γονιών. Επιτακτικές και πρωτόγνωρες ανάγκες έρχονται στο προσκήνιο και η συντροφική σχέση των γονιών περνά σε δεύτερη μοίρα, φαινομενικά τουλάχιστον. Και οι δύο γονείς θέλουν χρόνο να ανακαλύψουν ο ένας τον άλλο. Η μητέρα και βιολογικά πέρα από συναισθηματικά είναι πιο δεσμευμένη με το βρέφος. Η διαθεσιμότητα του πατέρα για παροχή κάθε στήριξης στο μεγάλωμα του βρέφους με την αναγκαία κατανόηση προς την μητέρα του εξασφαλίζουν μια μοναδική ευκαιρία για τη μετέπειτα σχέση του με τη σύντροφό του, αλλά και με το παιδί. Ενα δεύτερο άγγιγμα για το παιδί, μια αγκαλιά – καταφύγιο και για τη μητέρα και για το βρέφος, είναι ανακουφιστικά τόσο για αυτόν που τα δίνει όσο και για αυτούς που τα δέχονται.

Τι γίνεται όμως στην περίπτωση διαζυγίου ή στην περίπτωση που ο πατέρας δεν είναι επαρκής στο ρόλο του;

Η δομή και η μορφή της οικογένειας σαφώς και έχει αλλάξει. Το διαζύγιο είναι κάτι που αφορά τους ενήλικες και όχι τα παιδιά. Άρα η εργαλειοποίηση των παιδιών σε δικαστικές διαμάχες για εξασφάλιση χρόνου και αριθμού συναντήσεων ή ύψους διατροφών είναι καταστροφική. Οι γονείς είναι πάντα γονείς. Κανένας από τους δύο δεν έχει δικαίωμα να μειώσει τον άλλον στα μάτια του παιδιού για να παίξει το παιχνίδι ισχύος των ενηλίκων. Συνήθως αυτός ο οποίος φεύγει από τη μεγάλη εικόνα είναι ο πατέρας. Είναι αποτέλεσμα των στερεότυπων, το οποίο ίσως κάνει και κάποιους να αισθάνονται και ανακούφιση. Ο ρόλος του πατέρα όμως πρέπει να έχει συνέχεια, έστω και ιδωμένος μέσα από το νέο πρίσμα. Οι περιπτώσεις που το «κατηγορητήριο» εναντίον του πατέρα είναι σφοδρό, καταρρακώνεται και η αυτοεικόνα του παιδιού, αφού είναι κι αυτό συνέχειά του, αφού έχει πάρει κι αυτό μέρος του χαρακτήρα του. Η σχέση πατέρα παιδιού πρέπει λοιπόν, ακόμη και σε επώδυνα διαζύγια, να προστατευτεί, όταν ο πατέρας είναι απών, ή το πρότυπό του είναι ανύπαρκτο ή φορτισμένο μόνο αρνητικά, και αφήνεται στο παιδί να ανακαλύψει στα τυφλά την ανδρική ταυτότητα. Το αποτέλεσμα είναι τα αγόρια να γίνονται άβουλοι μιμητές στερεοτυπικών ανδρικών συμπεριφορών, όπως αυτές διαμορφώνονται από τη νοοτροπία της κοινωνίας (σκληρές, επιθετικές και βίαιες συμπεριφορές) κρατώντας ουσιαστικά μια για τον άντρα. Τα κορίτσια θα αναπτύξουν στάσεις ζωής απέναντι στους άντρες που κι αυτές υπαγορεύονται από ακραίες κοινωνικές αντιλήψεις για τον ρόλο του άντρα. Αυτό θα υψώσει τείχη στις μελλοντικές κοινωνικές, ερωτικές, συναδελφικές σχέσεις αυτών των παιδιών.

Συνοψίζοντας θα μπορούσε να αναφερθεί ότι το αποτέλεσμα της απουσίας του πατέρα ή της ανωριμότητας και της αποστασιοποίησης στην άσκηση των πατρικών καθηκόντων, είναι το ίδιο με αυτό όταν υπάρχει εξουσιαστική και βίαιη άσκηση αυτών των καθηκόντων. Η παραβατική, βίαιη αντίδραση από μέρους του παιδιού ή η ολοκληρωτική υποταγή, είναι και τα δύο καταστροφικά για την προσωπικότητα του παιδιού.

Το επάγγελμα σας, έχει άμεση σχέση με τα παιδιά κι άρα με τους γονείς τους. Πώς βλέπετε τον ρόλο του πατέρα, μέσα από το πρίσμα της δικής σας θέσης; Υπάρχει μετατόπιση από δεδομένα προηγούμενων εποχών;

Είμαι από τους τυχερούς ανθρώπους που δουλεύουν με παιδιά. Μπορώ να πω και εμπειρικά, τόσο ως δάσκαλος παλαιότερα, όσο και ως σχολικός σύμβουλος δημοτικής, ότι τα πράγματα αλλάζουν προς το καλύτερο και μάλιστα γρήγορα, παρά τις όποιες παλινδρομήσεις. Το ενδιαφέρον των πατεράδων για την επίδοση, αλλά και την κοινωνική παρουσία των παιδιών τους, είναι μεγάλο και έκδηλο. Η παραδοσιακή εικόνα της μητέρας να ρωτά για την επίδοση των παιδιών και του πατέρα να εμφανίζεται μόνο αφού κληθεί από το σχολείο για παραπτωματική συμπεριφορά του παιδιού του, τείνει να εκλείψει. Ο πατέρας εμφανίζεται συχνά, ξέρει το παιδί του, ζητά συμβουλές και καθοδήγηση, ανοίγεται, μιλάει για σκέψεις του σχετικά με το μεγάλωμα του παιδιού του, εκφράζει συναισθήματα. Σε διαλέξεις μου προς οργανωμένα σύνολα γονέων ή ακόμα και σε συνέδρια επαγγελματικά, πολλοί και πολλές από τους παριστάμενους/ες στέκονται θαρραλέα μπροστά στο ακροατήριο κι εκφέρουν άποψη, εκφράζουν απορίες, υποστηρίζουν θέσεις και αντιθέσεις για τον ρόλο του πατέρα. Είναι διατεθειμένος να αλλάξει καταστάσεις και συνήθειες της δικής του ζωής, ώστε να είναι όσο το δυνατό πιο φυσικά και συναισθηματικά παρών στη ζωή του παιδιού του.

Εχουμε βέβαια πολύ δρόμο να διανύσουμε, αλλά πιστεύω, ότι ήδη έχουμε καλύψει αποτελεσματικά αρκετό δρόμο, ώστε να έχουμε ένα πατέρα θετικό πρωταγωνιστή στη ζωή των παιδιών.

Είστε κι εσείς πατέρας όμως. Ας αφήσουμε λίγο στην άκρη την επιστημονική/ επαγγελματική προσέγγιση το ρόλου του πατέρα κι ας μιλήσουμε για το πώς βιώνετε εσείς την πατρότητα.

Ναι, είμαι πατέρας τριών παιδιών. Τριών θαυμάσιων κοριτσιών. Για το αν ήμουν κι είμαι καλός πατέρας ή θετικά αποτελεσματικός θα ήταν πιο σωστό να μιλήσουν τα παιδιά μου. Θα διακινδυνεύσω όμως, έστω κι αν ακουστεί εγωιστικό, ότι κάτι κατάφερα. Είμαι βέβαια τυχερός, γιατί η μητέρα τους ήταν συμπαραστάτριά μου στον πατρικό μου ρόλο, πέρα από σύντροφος στη ζωή μου και πάντα αντιμετώπιζε το μεγάλωμα των παιδιών ως κοινή μας δράση, αναδεικνύοντας την σημαντικότητα της παρουσίας μου. Δεν ήταν καθόλου εύκολη δουλειά, ούτε είναι. Πέρα από τα αναμενόμενα των πρώτων μηνών της ζωής των παιδιών που αφορούν περισσότερο στην ικανοποίηση βιολογικών αναγκών, οι δυσκολίες και οι προκλήσεις ξεκίνησαν καθώς μεγάλωναν. Η ανάδυση του χαρακτήρα τους, των ταλέντων τους, των αδυναμιών τους, των επιδιώξεών τους ήταν μια σειρά από διαρκείς εκπλήξεις.

Το κάθε παιδί είναι αυτόνομη προσωπικότητα. Πολλές φορές ακούμε γονείς να αναρωτιούνται, γιατί τα παιδιά τους είναι τόσο διαφορετικά, αφού τα μεγαλώνουν με τον ίδιο τρόπο. Κατ’ αρχήν δεν μεγαλώνουν στην ίδια οικογένεια. Αλλα έπρεπε και μπορούσα να κάνω όταν είχαμε την πρώτη μας κόρη, αλλά τη δεύτερη κι άλλα την τρίτη. Και τα παιδιά μεγάλωσαν με διαφορετικό αριθμό αδελφών σε κάποια στάδια της ζωής τους. Η αντιμετώπιση αυτή, του ίδιου τρόπου, στερεί από τα παιδιά το δικαίωμα της μοναδικότητας αγνοώντας την πραγματικότητα του διαφορετικού ανθρώπου. Προσπαθούσα να μην είμαι στερεοτυπικός στα παιχνίδια που έπαιζα μαζί τους. Ποτέ δεν είχαμε αγορίστικα ή κοριτσίστικά παιχνίδια. Είχαμε μόνο παιχνίδια (αντικείμενα ή δραστηριότητες), που μας έκαναν να περνάμε ευχάριστα και βέβαια ήταν ασφαλή. Φρόντιζα να ακούω τις ανησυχίες τους και τις χαρές τους. Απέφευγα το πνίξιμο των «ανακριτικών ερωτήσεων» για τη μέρα τους στο σχολείο. Μιλούσα εγώ για τη δική μου μέρα και κάποια στιγμή, ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία της η καθεμιά τους μιλούσε για την ημέρα της. Δεν ήμουν πάντα ο καλός σωτήρας τους από τους περιορισμούς που μπορεί να είχε επιβάλει η μητέρα τους. Πάντα ο ένας στήριζε τις οδηγίες του άλλου. Αν υπήρχε διαφωνία, την συζητούσαμε μεταξύ μας. Αυτή η συνθήκη πρόσφερε ένα πλαίσιο ασφάλειας.

Πολλοί λένε ότι η σχέση του πατέρα με την κόρη είναι ιδιαίτερη. Ισχύει;

Δεν το είδα ποτέ έτσι. Νομίζω είναι άδικα ισοπεδωτικό κάτι τέτοιο. Στερεί κι από τον πατέρα την ολοκληρωμένη συναισθηματική σχέση, όσο κι απ’ τη μητέρα την αντίστοιχη με την κόρη. Δεν πιστεύω ότι υπήρξα παραχωρητικός σε παράλογες απαιτήσεις ή πνιγηρά συναισθηματικός. Αφηνα χώρο να εκφραστούν και να ανακαλύψουν τον εαυτό τους και τη ζωή. Προσπαθούσα τα όρια που έθετα να είναι πάντα λογικά και ξεκάθαρα και θέλω να πιστεύω ότι υπήρξα συνεπής. Σίγουρα έκανα κάποια λάθη. Και τώρα καθώς τα παιδιά μου μεγάλωσαν, μου τα επισημαίνουν. Εχουν όμως να θυμηθούν περισσότερα καλά. Αλλά ακόμα και στο στάδιο της ζωής τους που βρίσκονται, τώρα είμαι δίπλα τους, όταν χρειάζονται για να μοιραστούν σκέψεις, σχέδια, ανησυχίες επιτυχίες κι ακυρώσεις.

Ακούγεται συχνά το ότι το μεγάλωμα των παιδιών έχει τεράστιο κόστος. Νομίζετε ότι είναι έτσι;

Για να επιτευχθεί αυτό, δεν θεωρώ ότι ακύρωσα τη δική μου ζωή. Συνειδητά επέλεξα να επαναπρογραμματίσω επαγγελματικές επιδιώξεις ή ακαδημαϊκές προοπτικές. Αλλά δεν είχε αρνητικό συναίσθημα όλο αυτό. Ήταν επιλογή που μόνο ολοκλήρωση μου έδωσε. Σίγουρα κάποιες έξοδοι δεν έγιναν, κάποια ταξίδια δεν έγιναν, αλλά ως εκεί. Δεν θεωρώ, ότι έχει κάτι το αυτοθυσιαστικό αυτό. Αντίθετα, μου πρόσφερε στιγμές γεμάτες.

Μιλώντας με αρκετούς πατεράδες τους ακούω να εκφράζουν εμφαντικά την επιθυμία, την αγωνία τους να αναγνωριστεί ο ρόλος τους. Θεωρούν χαρά και καθήκον να είναι ενεργοί στο σπίτι τους, να βοηθούν τη σύζυγο, να φροντίζουν τα παιδιά τους και να περνούν χρόνο μαζί τους. Κάποιες φορές, ίσως να αισθάνονται λίγο αποπροσανατολισμένοι, μιας κι όπως ήδη αναφέρθηκε οι δικοί τους πατεράδες δεν ήταν έτσι άρα δεν έχουν εσωτερικεύσει μέσα τους τέτοιες συμπεριφορές. Παρ’ όλα αυτά αυτοί οι άνδρες τιμούν την πατρότητα κι έχουν τη χαρά των στενών δεσμών με τα παιδιά τους.

Τι είναι αυτό που σας έχει τιμήσει μέχρι σήμερα σαν πατέρα;

Η αγκαλιά τους, η αγκαλιά της Μελίνας, της Ελένης και της Μιχαηλίας. Και όταν κάποιες φορές μου είπαν ότι είναι περήφανες για μένα. Εγώ είμαι γι’ αυτές. Για κάθε ανάσα που παίρνουν για κάθε βήμα που κάνουν. Ο πατέρας είναι το άλλο μισό της αγάπης. Ας μην το στερούμε από τα παιδιά μας.