Στο προηγούμενο άρθρο μου παρουσίασα τις εξελίξεις που συνδέονται με την προσπάθεια των ΗΠΑ να γεφυρώσουν τις διαφορές με την Τουρκία. Οι εξελίξεις αυτές φυσικά θα επηρεάσουν και τις εξελίξεις στα ευρύτερα ελληνοτουρκικά. Εάν αυτές πάρουν το δρόμο που είχαν πάρει και στην περίοδο της έναρξης του πρώτου Ψυχρού πολέμου, την περίοδο της Σοβιετικής Ενωσης, τότε φυσικό είναι να έχουμε ως κατάληξη την προηγούμενη προτουρκική πολιτική των ΗΠΑ που συνδέεται άμεσα με το ξεκλήρισμα του Ελληνισμού –από εκατό και πλέον χιλιάδες Ελληνες στην Κωνσταντινούπολη ζήτημα να ξεπερνούν σήμερα τους χίλιους- και την απόβαση των Τούρκων στην Κύπρο.

Για την Ομογένεια επομένως οι αγώνες της που διεξάγει για την υποστήριξη των δικαίων του Ελληνισμού θα αντιμετωπίσουν την εχθρότητα της κυβέρνησης των ΗΠΑ και είναι αναγκαίο να προετοιμαστεί διαθέτοντας τα κατάλληλα επιχειρήματα.

Κατ’ αρχάς θα πρέπει να έχουμε στο νου μας ότι οι σχέσεις Ρωσίας και Τουρκίας ήταν διαχρονικά, εάν όχι πάντα τεταμένες, κακές. Η Ρωσία είχε διαχρονικά μια πολιτική επέκτασης της επιρροής της και άρα του ελέγχου των χωρών νοτίως της. Το ίδιο είχε στο πρόγραμμά της και η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Με αποτέλεσμα να οδηγούνται κατά καιρούς σε πολεμικές ή διπλωματικές συγκρούσεις. Η κατάσταση αυτή στον πυρήνα της δεν έχει αλλάξει. Οι δυο αυτές χώρες επιδιώκουν να διαθέτουν επιρροές και τη δυνατότητα ελέγχου ολόκληρης αυτής της ευρασιατικής περιοχής, ιδίως στις χώρες που γειτνιάζουν με τη Μαύρη Θάλασσα και σε χώρες ανατολικότερα αυτής που βρίσκονται μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας. Την πολιτική της αυτή η Οθωμανική Αυτοκρατορία, όταν πια ήταν αδύναμη, την ενίσχυε με τις καλές σχέσεις που διατηρούσε με τη Γερμανία. Αυτές οι σχέσεις δεν διασαλεύτηκαν και στην περίοδο της σύγχρονης Τουρκίας. Ούτε ακόμα και κατά την περίοδο των δυο Παγκοσμίων Πολέμων που η Τουρκία το έπαιζε ουδέτερη, όπως το παίζει ακόμα και με την περίπτωση του πολέμου στην Ουκρανία στις μέρες μας. Αυτός ήταν και ο λόγος που η Τουρκία είχε αποκτήσει τον τίτλο του επιτήδειου ουδέτερου. Αργότερα, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο το πρόβλημα στήριξης της πάγιας αυτής εξωτερικής πολιτικής της λύθηκε με την ένταξη της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ, όπου παρατηρείται αμέσως μετά μια ραγδαία σύσφιξη των σχέσεων Τουρκίας και ΗΠΑ. Οι σχέσεις της με τη Γερμανία διατηρήθηκαν και μάλιστα οι συνεργασίες της διευρύνθηκαν σε πολλούς τομείς.

Με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης η Τουρκία, η οποία εν τω μεταξύ είχε με τη βοήθεια των χωρών του ΝΑΤΟ, ιδίως ΗΠΑ και Γερμανίας, αναπτύξει τη σημερινή στρατιωτική της ισχύ, την αμυντική της βιομηχανία και την οικονομία της, αισθάνθηκε αρκετά ισχυρή και άρχισε να το παίζει περιφερειακή δύναμη στην περιοχή, να ξεδιπλώνει τις επεκτατικές της διαθέσεις προς κάθε κατεύθυνση και να δείχνει τα πρώτα ισχυρά σημάδια ανεξαρτησίας από τη Δύση και ιδίως από τις ΗΠΑ, οι οποίες σε ορισμένα θέματα βρέθηκαν απέναντι σε ορισμένες ενέργειες της Τουρκίας και μάλιστα για ορισμένες από αυτές είχαν προχωρήσει και σε συγκεκριμένες κυρώσεις. Τα πράγματα χειροτέρεψαν με την εμφάνιση του ISIS, ιδίως μετά το συμβάν στο υπουργείο Αμυνας των ΗΠΑ και στο εμπορικό κέντρο της Νέας Υόρκης, καθώς η Τουρκία άρχισε τη συνεργασία της με τον ISIS και σε συνεργασία με τον Πούτιν άρχισε τις επιχειρήσεις εναντίον των Κούρδων της Συρίας με τους οποίους οι ΗΠΑ είχαν συμμαχήσει, μάλιστα, για την καταπολέμηση του φαινομένου ISIS. Ηταν η περίοδος που άρχισαν να αναπτύσσονται οι ρωσοτουρκικές σχέσεις, με τον Πούτιν να τρίβει τα χέρια του που έβλεπε την Τουρκία να απομακρύνεται από το ΝΑΤΟ. Οι σχέσεις αυτές διευκόλυναν και τους δυο να προωθούν την εμβάθυνση σχέσεων με χώρες της Ευρασίας αν και οι επεκτατικές πολιτικές της Ρωσίας –απόβαση στη Γεωργία και αλλού– άρχισαν να φοβίζουν την Τουρκία η οποία μέχρι τότε ασκούσε μια πολιτική ισορροπιών. Αυτό που έσπασε τη ράχη της καμήλας ήταν ο πόλεμος του Πούτιν στην Ουκρανία, ο οποίος τρόμαξε τους Τούρκους και ολοταχώς επέστρεψαν στην αγκαλιά της Δύσης.

Εκεί είμαστε τώρα, με το πρόσθετο στοιχείο την έναρξη μιας νέας περιόδου ψυχρού πολέμου η οποία επαναφέρει ξανά στο προσκήνιο τη σημαντικότητα της Τουρκίας λόγω θέσης για ενέργειες της Δύσης, με στόχο τον περιορισμό της εξάπλωσης της Ρωσίας.

Με όλα τα παραπάνω αντιλαμβάνεται κανείς ότι η Τουρκία χωρίς τη Δύση θα χάσει κάθε δυνατότητα να παρεμβαίνει στις ευρασιατικές χώρες, όπου διαχρονικά εργαζόταν για να διατηρεί και ακόμα να αυξάνει την επιρροή της σε αυτές. Για το λόγο αυτό το παζάρι της Τουρκίας που άρχισε με τις ΗΠΑ για μια νέα στρατηγική σχέση πρέπει να ειδωθεί κάτω από αυτό το πρίσμα, ώστε να περιοριστεί το κακό που μπορεί να προκύψει. Η Τουρκία ως σύμμαχος είναι αναξιόπιστος και επιπλέον η Τουρκία χρειάζεται τη Δύση περισσότερο από ό,τι η Δύση χρειάζεται την Τουρκία.

* Ο Θεόδωρος Στάθης έζησε για χρόνια στις ΗΠΑ. Είναι πρώην βουλευτής Λάρισας με το ΠΑΣΟΚ, ενώ διετέλεσε υφυπουργός Εθνικής Αμυνας, αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού και υπουργός Γεωργίας. Είναι διδάκτωρ του Columbia University και πρόεδρος του Ιδρύματος Μεσογειακών Μελετών.