Η ίδια, η Αμάντα Μιχαλοπούλου (Amanda Michalopoulou), η συγγραφέας του βιβλίου «Η Γυναίκα του Θεού» (God’s Wife) στη συνέντευξη που ακολουθεί, δηλώνει χαρούμενη για τη μετάφραση του βιβλίου της στα αγγλικά. Και βέβαια εμείς στο «Περιοδικό» μοιραζόμαστε τη χαρά της.

Γιατί πάντοτε η είδηση της μετάφρασης του έργου ενός συγγραφέα και η δυνατότητα που δίνεται με αυτό τον τρόπο στο έργο τους να αγγίξει ένα διεθνές κοινό, μας κάνει όλους μας υπερήφανους.

Ομως, κατά τη γνώμη μας αυτό είναι μόνο ένα μέρος του δείκτη της επιτυχίας που έχει σημειώσει η συγγραφέας. Το πιο σημαντικό και ουσιαστικότερο μέρος αυτού του δείκτη είναι, ότι η κυρία Μιχαλοπούλου, έγραψε ένα βιβλίο που αναμετριέται με μια σειρά από σύγχρονους προβληματισμούς και συνεκδοχικά ενός βιβλίου που μας αφορά.

Το μυθιστόρημά της «Η Γυναίκα του Θεού» είναι ένα βιβλίο της εποχής μας αλλά και ένα ανάγνωσμα ιδιαίτερο και διαφορετικό, που δε διστάζει να απελευθερώσει τη φαντασία, να θέσει φιλοσοφικά ερωτήματα, αλλά και να βυθιστεί στη διαφυλική πάλη και στο σκοτάδι του έρωτα. Εν κατακλείδι λειτουργεί ως μια επιστολή αγάπης προς την ίδια τη λογοτεχνία -ως μορφή έκφρασης- αλλά και ως ένα μεταφορικό ταξίδι προς το «γνώθι σαυτόν».

Αμέσως μετά τη συνέντευξη ακολουθούν μερικά σύντομα και αναλυτικά βιογραφικά στοιχεία για τη συγγραφέα.

Για να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, πώς αισθάνεστε που το βιβλίο σας είναι πλέον διαθέσιμο σε ένα διεθνές κοινό αφού μεταφράστηκε πρόσφατα και στα αγγλικά;

Χαρούμενη βέβαια. Ανήκουμε σε μια μικρή γλωσσική κοινότητα και κάθε έξοδος στον μεγάλο κόσμο είναι πανηγυρική. Αλλαξαν όμως τα δεδομένα: Οσοι γράφουν και διαβάζουν βιβλία υποφέρουν από την περιστολή της κίνησης, το κλείσιμο των βιβλιοπωλείων, την αίσθηση της ανελευθερίας και του φόβου. Η πανδημία επιδρά παντού. Εξακολουθώ να πιστεύω πάντως, πως η λογοτεχνία είναι παυσίλυπο. Μας εκπαιδεύει στη ζωή, ακόμη και στα πιο ακραία σενάριά της. Η επιστημονική φαντασία, αλλά και ο Καμύ, ο Ντελίλο, η Μάργκαρετ Ατγουντ μας έχουν προετοιμάσει για τις δυστοπίες.

Το εξώφυλλο και ένα απόσπασμα από το βιβλίο της Αμάντας Μιχαλοπούλου. / Φωτογραφία ευγενική παραχώρηση της ιδίας

Εχετε διαπιστώσει ποτέ, αν τα βιβλία σας, έχουν διαφορετικό αντίκτυπο σε αναγνώστες άλλων χωρών;

Υπάρχουν αναγνώστες, που περιμένουν να βρουν στα βιβλία το στερεότυπο της χώρας από την οποία προέρχονται οι συγγραφείς τους. Στην περίπτωση της Ελλάδας κυκλαδίτικα νησιά, φως, πορτοκαλιές, ποιος ξέρει, ακόμα και μπουζούκια; Υπάρχουν και αναγνώστες πιο υποψιασμένοι, που βλέπουν σ’ ένα μυθιστόρημα την παγκοσμιότητα της ανθρώπινης επιθυμίας, της ανθρώπινης αγωνίας. Φυσικά προτιμώ αυτή τη δεύτερη κοινότητα αναγνωστών.

Το πρόβλημα είναι, ότι οι μεγάλες γλωσσικές κοινότητες αισθάνονται επαρκείς και πλήρεις φορείς λογοτεχνίας – όπως και πολιτικής, όπως και κάθε είδους εξουσίας, εδώ που τα λέμε. Είναι χαρακτηριστικό, ότι το «Three Percent», το περιοδικό του Πανεπιστημίου του Ρότσεστερ πήρε το όνομά του από το ποσοστό λογοτεχνικών μεταφράσεων στην Αμερική – τρία τοις εκατό μόνο…

Πείτε μας λίγα λόγια για τη «Γυναίκα του Θεού» και πώς εμπνευστήκατε την ιστορία; Η ηρωίδα αν και ασυνήθιστη, πώς νομίζετε πως παραμένει «σχετική» στον αναγνώστη;

Για μένα το βιβλίο ξεκίνησε από μια ερώτηση: τι θα γινόταν αν ο Θεός είχε σύντροφο; Πώς θα τη διάλεγε, πώς θα της φερόταν, τι θα περίμενε από εκείνη και πώς εκείνη θα αντιδρούσε στη θεϊκή φύση του άντρα της και στο μυστήριο των μυστηρίων, τη δημιουργία του Κόσμου;

Ξεκίνησα να γράψω μια ιστορία αγάπης και εξιδανίκευσης. Αν στη θέση των δύο πρωταγωνιστών βάλουμε ένα οποιοδήποτε ζευγάρι, μπορούμε να ανιχνεύσουμε τα ζητήματα της αγάπης, της πίστης, αλλά και της απογοήτευσης του συζυγικού βίου. Οσο για την ηρωίδα μου, είναι μια ανώνυμη γυναίκα που ξεκινά με καλές προθέσεις και ανακαλύπτει τον εαυτό της σε κατάσταση περιορισμού, στην ιδιότυπη καραντίνα του παράδεισου. Είναι ένα βασανισμένο κορίτσι αλλά κι ένας καλόβολος, ευγενής χαρακτήρας που στη μέση ηλικία αγανακτεί και διεκδικεί τη ζωή της ξανά.

Στο βιβλίο, για τον Θεό η δημιουργία είναι αυταπόδεικτη, ενώ για τη γυναίκα του όχι. Πέρα από τους περιορισμούς της θνητότητας, είναι το βιβλίο και ένας σχολιασμός για τις σχέσεις και την απέχουσα κοινωνική ύπαρξη των δύο φύλων;

Η Αμάντα Μιχαλοπούλου, συγγραφέας του πρόσφατα μεταφρασμένου και στα αγγλικά μυθιστορήματος «Η Γυναίκα του Θεού». / Φωτογραφία ευγενική παραχώρηση της ιδίας

Το βιβλίο έχει στη ρίζα του αυτή την έμφυλη ανάγνωση. Κάθε φορά που βλέπουμε τη φωτογραφία ενός ζευγαριού σε ένα περιοδικό ή σε μια αφίσα το μυαλό μας σχεδιάζει μια ασφυκτική φυλακή ρόλων: έτσι είναι, ή πρέπει να είναι ο άντρας, έτσι είναι ή πρέπει να είναι η γυναίκα. Με ενδιαφέρει το σπάσιμο του καλουπιού. «Η Γυναίκα του Θεού» δημιουργεί μια συμβολική παλαίστρα για να αναμετρηθούμε ξανά με αυτούς τους ρόλους. Αλλά δεν το έκανα σκόπιμα. Δεν είπα, αυτό είναι ένα βιβλίο για την πάλη των φύλων. Οταν η λογοτεχνία μάς επιβάλλει μια προγραμματική ανάγνωση τότε είναι ρητορική. Το ζήτημα ήταν για μένα να δημιουργήσω αυτούς τους δύο ήρωες, και να τους αφήσω να αλληλεπιδράσουν μέσα στη συνθήκη του μυθιστορήματος. Γιατί υποφέρει αυτό το συγκεκριμένο ζευγάρι; Γιατί δυσκολεύεται; Ως αναγνώστες, διαβάζουμε και καθρεφτίζουμε τις δικές μας σχέσεις στο βιβλίο που διαβάζουμε. Αλλά για να γίνει αυτό πρέπει να κουλουριαστούμε μέσα στο κείμενο, πρέπει να το εμπιστευτούμε.

Στο βιβλίο διαφαίνεται η αγάπη σας για τη φιλοσοφία, τη γνώση, τη διανόηση. Πού ανήκει η φαντασία και η λογοτεχνική δημιουργία μέσα σε όλα αυτά;

Για μένα η λογοτεχνία περιλαμβάνει και την ηθική της, άρα είναι φιλοσοφία. Αλλά χωνεμένη φιλοσοφία – μας οδηγούν τα πάθη και οι ιδέες. Ξεκινώντας να γράψω αυτό το μυθιστόρημα πέρασα πολύ χρόνο διαβάζοντας φιλοσοφία.

Ηθελα να ακολουθήσω βήμα προς βήμα τη νεαρή ηρωίδα μου που πλήττει στον παράδεισο, ώσπου αποφασίζει να ανοίξει τα βιβλία φιλοσοφίας του συζύγου της. Προσπάθησα να διατηρήσω την αθώα ματιά μιας κοπέλας που εκπαιδεύεται, ξεκίνησα με Πλωτίνο και Σωκράτη και πέρασα μετά στον Νίτσε, το Σοπενχάουερ και τον Κίρκεγκααρντ καθώς η αφηγήτριά μου μεγάλωνε.

Ποια είναι η δημιουργική σας διαδικασία και η «εργασιακή» σας ρουτίνα. Είναι για εσάς όντως, το μολύβι, το πιο όμορφο και χρήσιμο αντικείμενο στον Κόσμο;

Α, η ποιητική του μολυβιού! Δείτε πόσο μαγικό είναι το γράψιμο, το πέρασμα από τον μόλυβδο στον γραφίτη. Εχουμε πάψει να αντικρίζουμε με περιέργεια και ενδιαφέρον τα αντικείμενα γύρω μας. Εγώ σημειώνω με μολύβι αλλά γράφω στον υπολογιστή.

Οταν γράφω μυθιστόρημα προσπαθώ να βρίσκομαι συνεχώς εντός πλαισίου, να προστατεύω τους ήρωές μου από τη δική μου ζωή δίνοντάς τους ώρες, πολλές ώρες, για να ξεδιπλωθούν και να αναπνεύσουν, να αποκτήσουν τη γλώσσα τους, το παρελθόν, τις συνήθειές τους κι εκείνο που τους κινεί. Γι’ αυτό και τα περισσότερα μυθιστορήματα τα έχω γράψει σε συνθήκες εγκλεισμού, σε διάφορα ησυχαστήρια συγγραφέων. Στην Αμερική θυμάμαι ιδιαίτερα το σπίτι του Edward Albee στο Montauk, το Ledig House στο Hudson River, το Blue Mountain Centre στα Adirondacks, το Djerassi στην Καλιφόρνια. Γίνομαι άλλος άνθρωπος μακριά από το σπίτι, υποχωρεί κάπως ο εαυτός μου. Δημιουργείται χώρος για την αφήγηση.

Θα ήθελα να σας ρωτήσω αν υπήρξαν στιγμές που σας προβλημάτισε μήπως η θεματολογία του βιβλίου σας σκανδαλίσει τους «ευσεβείς»;

Φυσικά με προβλημάτισε. Δεν θέλω να προσβάλω κανέναν. Το μυθιστόρημά μου δεν λοιδορεί την ιδέα του θείου και της ανθρώπινης πίστης, δεν θα μπορούσε άλλωστε να γίνει αυτό επειδή είμαι βαθιά θρησκευόμενος άνθρωπος – με την έννοια της μεταφυσικής πίστης, όχι μιας συγκεκριμένης θρησκείας. «Δεν πιστεύω στον Θεό αλλά τον φοβάμαι» έλεγε ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες. Γράφω από τον πυρήνα αυτής της πίστης και της ηθικής στάσης που συνεπάγεται αυτή η πίστη. Κι επίσης, μην το ξεχνάμε, γράφω μυθοπλασία, όχι θεολογία – ένα παραμύθι ενηλίκων.

Τελικά είναι ο γάμος το ταξίδι ή προορισμός και πιστεύετε εν τέλει, ότι η φθορά αναπόφευκτα πλήττει τον έρωτα;

Μου αρέσει η λέξη ταξίδι, ειδικά τώρα που δεν ταξιδεύουμε. Ναι, ο γάμος είναι ταξίδι, όπως κάθε σχέση – και η σχέση με τους γονείς και τα παιδιά μας και η σχέση με τους φίλους μας. Η διαφορά με τα υπόλοιπα ταξίδια των σχέσεων είναι, ότι στον γάμο πρέπει συνέχεια να φτιάχνεις τη βαλίτσα σου, να προετοιμάζεσαι για μια μετακίνηση, για μια μετατόπιση στις απόψεις σου. Αν σε ενδιαφέρει η σχέση εννοείται, αν μιλάμε για ζωντανό γάμο, με νόημα και ισχυρό παλμό. Είναι αυτό που σας έλεγα για το μολύβι προηγουμένως: δεν αντιλαμβάνεσαι τη μαγική του διάσταση επειδή έχεις μάθει ότι είναι εκεί, έχεις συνηθίσει. Και ακριβώς επειδή η φθορά πλήττει τα πάντα, οι σύζυγοι καλό είναι να βρίσκονται διαρκώς με μια συμβολική βαλίτσα στο χέρι. Οχι για να φύγουν, αλλά για να αναθεωρήσουν. Ετοιμοι για καυγάδες, συμφιλίωση, έκφραση φόβου, θυμού και τρυφερότητας.

Μιλήστε μας για τις προηγούμενες λογοτεχνικές δουλειές και βιβλία σας, τα οποία έχουν επίσης μεταφραστεί στα αγγλικά. Πού μπορούμε να τα βρούμε; Επίσης, ετοιμάζετε κάτι νέο;

Η συλλογή διηγημάτων «I’d Like» κυκλοφόρησε το 2008 και το μυθιστόρημα «Why I Killed my Best Friend» το 2014. Στην ιστοσελίδα μου (http://amandamichalopoulou.com), κατάφερα επιτέλους να συγκεντρώσω αρκετά διηγήματά μου στα ελληνικά και σε αγγλική μετάφραση, μπορεί κανείς να περιηγηθεί ελεύθερα εκεί. Αυτό έκανα στη διάρκεια της καραντίνας, έφτιαχνα το αρχείο μου. Τώρα κρατάω την αναπνοή μου. Είναι μια περίεργη στιγμή. Το μυαλό μου είναι άδειο και γράφω μόνο ποιήματα. Πράγμα που σημαίνει ότι ανησυχώ. Η ποίηση για μένα συνδέεται με τη βαθιά ανησυχία.

Η Αμάντα Μιχαλοπούλου γεννήθηκε στην Αθήνα, τον Οκτώβριο του 1966, σπούδασε Γαλλική Φιλολογία στην Αθήνα και έπειτα Δημοσιογραφία στο Παρίσι.

Αρθρογραφούσε επί χρόνια στην εφημερίδα «Καθημερινή» (1990-2008) και πρωτοεμφανίστηκε στη λογοτεχνία με το βραβείο διηγήματος του περιοδικού «Ρεύματα» και τη συλλογή διηγημάτων «Εξω η ζωή είναι πολύχρωμη» (1994).

Εχει γράψει οχτώ μυθιστορήματα και τρεις συλλογές διηγημάτων, με πιο πρόσφατο το μυθιστόρημα «Μπαρόκ» (2018).

Η κα Μιχαλοπούλου έχει τιμηθεί με μια σειρά από βραβεία: το Βραβείο Μυθιστορήματος του περιοδικού «Διαβάζω για το ‘Γιάντες’» (1996), το Βραβείο Διεθνούς Λογοτεχνίας του Αμερικανικού Ομοσπονδιακού Ιδρύματος Τεχνών και το Liberis Liber των Ανεξάρτητων Καταλανών Εκδοτών για το «Θα ήθελα» («I’d Like», 2005), καθώς και το Βραβείο Διηγήματος του Ιδρύματος Πέτρου Χάρη της Ακαδημίας Αθηνών για τη «Λαμπερή Μέρα» (2012). Εργα της έχουν ανέβει στο θέατρο και έχουν μεταφραστεί σε είκοσι γλώσσες.

Επιπλέον, διδάσκει δημιουργική γραφή στην ΠΥΡΝΑ και στην ARTENS κι έχει επιμεληθεί τον συλλογικό τόμο «Το μυστικό», με έργα μαθητών της.