ΑΘΗΝΑ. Μια διεθνής αρχαιολογική ομάδα, με επικεφαλής τον Ελληνα αρχαιολόγο και καθηγητή Αρχαιολογίας στην Εδρα Ελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Μιζούρι, στο Σεντ Λούις, Μιχάλη Κοσμόπουλο εργάζεται εδώ και καιρό πυρετωδώς στην Μεσσηνία προκειμένου να φέρουν στο φως έναν αρχαίο μυκηναϊκό οικισμό.

Η «Νew York Times» βρέθηκε στην ανασκαφή στην Ικλαινα, κοντά στην Πύλο και παρουσίασε στο σημερινό της φύλλο τις προσπάθειες των αρχαιολόγων, τις οποίες πλαισίωσε με πλούσιο φωτογραφικό υλικό.

Το δημοσίευμα ξεκινά κάνοντας αναφορές στις ανασκαφές του Ερρίκου Σλήμαν που συνέβαλαν ώστε ο σύγχρονος κόσμος να κατανοήσει την Εποχή του Χαλκού.

Ωστόσο, ενώ η έρευνα στις τοποθεσίες που έφερε στο «φως» ο Σλήμαν πρόσφερε αναλαμπές στη μυκηναϊκή πολιτική και τη ζωή της ελίτ, δεν παρείχαν στοιχεία για τη ζωή του γενικού πληθυσμού – ένα δημογραφικό στοιχείο που πολλοί θεωρούν απαραίτητο για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο ο μυκηναϊκός πολιτισμός ανήλθε και κατέρρευσε. Με την ελπίδα να καλύψουν κενά σχετικά με τον πρώιμο ελληνικό πολιτισμό, οι αρχαιολόγοι τις τελευταίες τρεις δεκαετίες αναζήτησαν πόλεις αντί για παλάτια και τάφους. Μέχρι σήμερα, μόνο λίγα έχουν ανασκαφεί ποτέ λεπτομερώς.

Το καλοκαίρι του 1999, ο Μιχάλης Κοσμόπουλος διεξήγαγε μια αρχαιολογική έρευνα με συναδέλφους και φοιτητές στο απόκρημνο και λοφώδες έδαφος. Συγκεκριμένα, η ερευνητική ομάδα ενδιαφερόταν για έναν ελαιώνα κοντά στο γραφικό ορεινό χωριό Ικλαινα, όπου τη δεκαετία του 1950 ο Ελληνας αρχαιολόγος Σπυρίδων Μαρινάτος είχε βρει μια τοποθεσία που περιείχε εξαιρετική ποσότητα κεραμικής της Εποχής του Χαλκού. Στην πρώτη του επίσκεψη στο χώρο, ο Δρ Κοσμόπουλος παρατήρησε έναν εξαιρετικά μεγάλο τύμβο ανάμεσα στις ελιές με βάση την τεράστια ποσότητα μυκηναϊκής κεραμικής που βρέθηκε στο έδαφος, υποψιάστηκε ότι ένας σημαντικός οικισμός ήταν πιθανότατα θαμμένος κάτω από τα πόδια του.

Οι συστηματικές ανασκαφές το 2009 αποκάλυψαν ότι ο μυστηριώδης τύμβος ήταν στην πραγματικότητα τα θαμμένα ερείπια μιας κυκλώπειας ταράτσας, ένα θεμέλιο πολυώροφου κτηρίου κατασκευασμένο από τεράστιους ογκόλιθους που συνήθως απαντώνται μόνο σε ανάκτορα και σημαντικά μυκηναϊκά κιονόκρανα. Χρησιμοποιώντας μαγνητομετρία και ηλεκτρική ειδική αντίσταση, τεχνικές που χρησιμοποιούνται για την αναζήτηση θαμμένης αρχιτεκτονικής, οι ερευνητές σάρωσαν τη γύρω περιοχή προκειμένου να αναζητήσουν τα όρια της τοποθεσίας και να τους βοηθήσουν να σχεδιάσουν πού θα εστιάσουν το σκάψιμο. Τα αποτελέσματα ήταν συγκλονιστικά: Όχι μόνο υπήρχαν δεκάδες κτίρια γύρω από τη βεράντα, αλλά ο λαβύρινθος των κατασκευών εκτεινόταν σε μια έκταση σχεδόν 32 στρεμμάτων.

Η Ικλαινα δεν ήταν απλώς ένα περιορισμένο παλάτι ή μια ελίτ κατοικία. Ηταν μια ολόκληρη πόλη – με σπίτια, δρόμους και εργαστήρια.

Τα τελευταία 16 χρόνια, το έργο στην Ικλαινα αντιπροσωπεύει την πιο ολοκληρωμένη ανασκαφή μιας μυκηναϊκής περιφερειακής πρωτεύουσας. Οι ανασκαφές που έγιναν πάνω και γύρω από την κυκλώπεια ταράτσα αποκάλυψαν μια ελίτ συνοικία αποτελούμενη από πλατείες, πλακόστρωτους δρόμους και διοικητικά κτίρια, με μεγάλα μέγαρα ή μεγάλες αίθουσες που χρησιμοποιούνται για επίσημες εκδηλώσεις, στο κέντρο. Κεραμικοί σωλήνες που χρησιμοποιήθηκαν για τη διανομή γλυκού νερού βρέθηκαν να τρέχουν κάτω από την τοποθεσία και ένα δίκτυο πέτρινων αποχετεύσεων παρείχε ένα περίτεχνο σύστημα αποχέτευσης.

Στο εσωτερικό αρκετών δωματίων, η ομάδα βρήκε τα υπολείμματα ζωντανών τοίχων με νωπογραφίες που απεικονίζουν σκηνές με πλοία, ψάρια και ανθρώπους. Με βάση τον τρόπο με τον οποίο τα κτίρια και οι τοίχοι χτίστηκαν το ένα πάνω στο άλλο, οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η τοποθεσία πιθανότατα καταλήφθηκε μεταξύ 1800 και 1200 π.Χ.

Ηταν σε ένα καμένο λάκκο δίπλα σε ένα κτίριο που η ομάδα έκανε μια εξαιρετική ανακάλυψη: ένα θραύσμα πήλινης πλάκας Γραμμικής Β που περιγράφει αυτό που φαίνεται να είναι μια οικονομική συναλλαγή, που χρονολογείται γύρω στο 1350 π.Χ. βρεθεί οπουδήποτε στην Ευρώπη.

Κάτω από έναν ελαιώνα δίπλα στην αρχική ανακτορική ανακάλυψη, η ομάδα αποκάλυψε ένα μεγάλο οικιστικό και εμπορικό συγκρότημα που έχει προσφέρει μια σπάνια και περιζήτητη ματιά στον συμβατικό μυκηναϊκό πολιτισμό.

«Αν θέλουμε να ανακατασκευάσουμε την αρχαία κοινωνία και να μάθουμε πώς αναπτύχθηκε, δεν μπορούμε απλώς να κοιτάμε ανακτορικά μνημεία και μνημεία», εξήγησε ο Δρ Κοσμόπουλος. «Πρέπει να αναζητήσουμε μια ισορροπημένη άποψη για την καθημερινή ζωή».

Η ανάλυση της κεραμικής στην Ικλαινα δείχνει ότι, ενώ κάποια αγγεία διακινούνταν σε όλη τη Μεσόγειο, οι ντόπιοι τεχνίτες κατά κύριο λόγο κατασκεύαζαν τα δικά τους προϊόντα από τοπικό πηλό. Τα οστά ζώων που ανακτήθηκαν και τα απανθρακωμένα υπολείμματα φυτών αποκάλυψαν τη σημασία των αγελάδων, των προβάτων και των χοίρων και την επικράτηση των ελιών και των σταφυλιών στην τοπική μυκηναϊκή γεωργία. Η ανακάλυψη εξειδικευμένων αντικειμένων, όπως οι πήλινοι στρόβιλοι ατράκτων βοηθά στον εντοπισμό του πού κατασκευαζόταν κάποτε το ύφασμα. Και τα ειδώλια που βρέθηκαν δίπλα σε απανθρακωμένα οστά δείχνουν περιοχές πιθανής τελετουργικής ή θρησκευτικής σημασίας.

Οι ντόπιοι έχουν επίσης ενστερνιστεί τον ρόλο τους ως φροντιστές: Κάθε χειμώνα, καθώς οι ερευνητές επιστρέφουν στο σπίτι και η τοποθεσία είναι αδρανής, οι χωρικοί της Ικλαινας παρακολουθούν την τοποθεσία, φρουρώντας την ως προέκταση της δικής τους κοινότητας.

Ενα από τα όνειρά του, είπε ο Δρ Κοσμόπουλος, είναι να μετατρέψει την αρχαία πόλη σε ένα υπαίθριο μουσείο όπου οι άνθρωποι μπορούν να επισκεφθούν και να μάθουν για τον μυκηναϊκό πολιτισμό. «Η αρχαιολογία πρέπει να συνεισφέρει σε ευρύτερες κοινότητες», εξήγησε.