Ο ολοκληρωτισμός, η φασιστική και ολοκληρωτική θεώρηση της πολιτικής μορφής κράτους, που είναι ικανό να άρει όλες τις ελευθερίες και να θέσει όλες τις πτυχές τις κοινωνικής ζωής κάτω από το δικό του όραμα, είναι κάτι περισσότερο από ένα πολιτικό σχέδιο. Είναι μια δημοφιλής ψυχολογία, που διευκολύνει τις τυραννικές κοινωνίες μέσω μιας ιδιαίτερα βίαιης μορφής ομαδικής σκέψης με σκοπό την καταστροφή της ελεύθερης σκέψης. Οι ολοκληρωτικές κυβερνήσεις, δεν είναι απλώς καθεστώτα από πάνω προς τα κάτω. Αντίθετα, προέρχονται από ολόκληρες κοινωνίες που λειτουργούν με ολοκληρωτικό τρόπο. Η μεγάλη πολιτική θεωρητικός Hannah Arendt σημείωσε περίφημα, ότι τα ναζιστικά και σοβιετικά συστήματα, δεν εμφανίστηκαν από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά αντιθέτως προέκυψαν από πολιτισμούς που πλημμύρισαν από τα δημοφιλή ιδεολογικά κινήματα του ιμπεριαλισμού και του αντισημιτισμού του 19ου και του 20ου αιώνα.

Οι πιο επικίνδυνοι δημαγωγοί της Ιστορίας μοιράζονται έτσι την ευθύνη με τις μάζες που προσυπέγραψαν την ιδεολογία τους και διαμόρφωσαν τις λατρείες της προσωπικότητάς τους. Η ενιαία ιδεολογία προσκαλεί την ολοκληρωτική πολιτική στα δημοκρατικά συστήματα. Εξετάστε τη μακρά ιστορία της σκλαβιάς και των διακρίσεων λόγω φυλής στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η δημοφιλής ιδεολογία του ρατσισμού κατά των μη Λευκών, τροφοδότησε ένα δόγμα διακρίσεων και μια κουλτούρα προκατάληψης. Πράγματι, στις σύγχρονες δημοκρατίες που βασίζονται στη λαϊκή κυριαρχία, ο κίνδυνος δεν βρίσκεται μόνο στην κορυφή της πολιτικής ιεραρχίας, αλλά και στις μάζες που κατέχουν συλλογικά την εξουσία.

Ο Γάλλος διπλωμάτης του δέκατου ένατου αιώνα, Alexis de Tocqueville, ονόμασε αυτό το φαινόμενο «τυραννία της πλειοψηφίας». Ακόμη και οι αρχαίοι Ελληνες αντιλαμβάνονταν τη λαϊκή γνώμη ως απειλή για τη δικαιοσύνη στα δημοκρατικά συστήματα. Γι’ αυτό ο Πλάτων περιέγραψε τη δημοκρατία, ως τον απαραίτητο πρόδρομο για την τυραννία και την τυραννία ως το αναπόφευκτο αποτέλεσμα της δημοκρατίας. Η λαϊκή κυριαρχία, υποστήριξε, παράγει επικίνδυνο λαϊκισμό και στη συνέχεια τυραννική δικτατορία.

Η Ιστορία παρέχει στοιχεία για τον ισχυρισμό του Πλάτωνα. Τις επόμενες μέρες της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας, ο Ιούλιος Καίσαρας κέρδισε τη λαϊκή υποστήριξη και εγκαινίασε σχεδόν 500 χρόνια αυτοκρατορίας. Στη σύγχρονη εποχή, οι μάζες που κινητοποιήθηκαν από την ιδεολογία μεταμόρφωσαν τις κοινωνίες των πολιτών σε μοχθηρά ολοκληρωτικά καθεστώτα. Οι εκλογές στη Γερμανία το 1932 εδραίωσαν τους Ναζί ως την εξέχουσα πολιτική δύναμη του έθνους και άνοιξαν τον δρόμο για την κατάληψη της απόλυτης εξουσίας από τον Χίτλερ.

Ενώ η Ρώμη του Καίσαρα έχει φύγει και τα μαθήματα από εκείνη την εποχή μπορεί να φαίνονται αρχαϊκά, η Γερμανία του 20ού αιώνα δεν είναι μακρινή χώρα. Υπάρχουν ακόμα ζωντανοί που θυμούνται τις θηριωδίες του Χίτλερ, σε μια χώρα με μορφωμένο πληθυσμό όχι τόσο διαφορετικό από τον δικό μας. Εκατομμύρια σύγχρονοι άνθρωποι όχι τόσο μακριά και όχι πολύ καιρό πριν, ήταν συνένοχοι σε ολοκληρωτικά καθεστώτα υπεύθυνα για μερικές από τις μεγαλύτερες φρικαλεότητες στην ανθρώπινη ιστορία. Είναι επιτακτική ανάγκη να καταλάβουμε γιατί. Από πολλές απόψεις, η ολοκληρωτική σκέψη είναι φυσική και εύκολη. Οι άνθρωποι είναι εξελικτικά καλωδιωμένοι να παίρνουν πλευρές και να στηρίζουν τις ομάδες. Είναι πιο εύκολο να υποστηρίξετε ολόψυχα μια μοναδική ιδεολογία ή αφήγηση παρά να την εξετάσετε και να οργανώσετε όλες τις ασυνέπειες και τις αποχρώσεις κάθε πολιτικού ζητήματος. Ομοίως, είναι ευκολότερο να δυσφημούμε μονομερώς τους πολιτικούς μας αντιπάλους και να γιορτάσουμε τους πρωταθλητές μας παρά να αναγνωρίσουμε τις αναπόφευκτες δυνάμεις και τις αδυναμίες κάθε ατόμου. Το ξέρουμε αυτό εδώ και χιλιετίες – γι’ αυτό η διδασκαλία του Ιησού, ότι οι ακόλουθοι πρέπει να αγαπούν τους εχθρούς τους, έχει αποδείξει ίσως το πιο δύσκολο δόγμα του Χριστιανισμού στην εφαρμογή. Προκειμένου να αντιμετωπιστεί αυτό το ολοκληρωτικό ένστικτο, η αναγνώριση της απόχρωσης και η απόρριψη της δογματικής ιδεολογίας είναι πρωταρχικής σημασίας. Τα μεμονωμένα πολιτικά κινήματα αγνοούν τα άβολα προβλήματα με τις δικές τους ατζέντες και αποτυγχάνουν να αναγνωρίσουν τα προφανή αγαθά των αντιπάλων τους. Αυτό το βλέπουμε συνεχώς στην πολιτική σήμερα: Οι Δογματιστές Δημοκρατικοί υποβαθμίζουν τις αποτυχίες της κυβέρνησης Ομπάμα, όπως οι δογματικοί Ρεπουμπλικανοί αγνοούν τις αποτυχίες του Τραμπ.

Σε μια ολοκληρωτική κοινωνία, η ενίσχυση της εκ των προτέρων ιδεολογικής δέσμευσης γίνεται πιο σημαντική από την εύρεση της αλήθειας. Με άλλα λόγια, ο ολοκληρωτικός νους χρησιμοποιεί την επιχειρηματολογία, όχι ως εργαλείο για την εύρεση της αλήθειας, αλλά ως δικαιολογία για να ενισχύσει τις προϋπάρχουσες αυταπάτες. Ανησυχώ ότι η ολοκληρωτική ψυχολογία είναι ανοδική στη σύγχρονη εποχή, προωθεί την πόλωση, εμποδίζει την ουσιαστική πρόοδο και διακινδυνεύει ένα επικίνδυνο είδος πολιτικής που θυμίζει τις πιο σκοτεινές ώρες της ανθρώπινης ιστορίας. Ενώ πολλές δομικές δυνάμεις -ανεξάρτητα δικαστήρια, ελεύθερος Τύπος και θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών, για να αναφέρουμε μερικές- δημιουργούν προπύργια ενάντια στην ολοκληρωτική κυβέρνηση στην Αμερική, παραμένει σημαντικό να αξιολογήσουμε την κατάσταση του πολιτισμού μας και την τάση του για ολοκληρωτική ψυχολογία.

Η ολοκληρωτική ψυχολογία είναι υπεύθυνη για την κινητοποίηση των σύγχρονων δημοκρατικών λαών για τα μεγαλύτερα κακά της ανθρώπινης ιστορίας. Είναι επιτακτική ανάγκη οι Αμερικανοί να ανακρίνουν σε βάθος τις δικές τους πεποιθήσεις, να ασκούν κριτική σκέψη και ταπεινότητα και να απορρίπτουν τις ολοκληρωτικές παρορμήσεις υπέρ μιας λογικής και χωρίς αποκλεισμούς πολιτικής. Καμία ιδεολογία δεν είναι αλάνθαστη και κανένας ιδεολόγος δεν έχει όλες τις απαντήσεις. Ως εκ τούτου, εάν μια ιδεολογία διεκδικεί το μονοπώλιο της πολιτικής δικαιοσύνης ή της δικαιοσύνης, λέει αναγκαστικά ένα ολοκληρωτικό ψέμα. Ως άτομα που λειτουργούμε σε μια δημοκρατική κοινωνία -και ως εκ τούτου συμβαλλόμενα μέρη στο κοινωνικό συμβόλαιο, που καθιστά νόμιμη την κυβέρνηση της Αμερικής- πρέπει να απορρίψουμε την ολοκληρωτική πολιτική του δογματισμού, του φόβου και της οργής. Κανένα πολιτικό κόμμα δεν είναι απρόσβλητο από το ολοκληρωτικό μυαλό και καμία δογματική ιδεολογία δεν εξαιρείται από την ενοχή. Για μια καλύτερη κοινωνία και μια καλύτερη πολιτική, η ολοκληρωτική ψυχολογία πρέπει να αναγνωριστεί με ειλικρίνεια και στη συνέχεια να εγκαταλειφθεί κατηγορηματικά.

Πηγή: «//www.thedartmouth.com/section/opinion»