«Ο πλανήτης κινδυνεύει»! «Αν δεν κάνουμε κάτι σε μερικά χρόνια η κατάσταση θα είναι μη αναστρέψιμη»…

Αυτά είναι δύο από τα σχόλια που ακούγονται όλο και συχνότερα τα τελευταία χρόνια σχετικά με την περιβαλλοντική κρίση. Η ευρύτητα του προβλήματος που απαιτεί παγκόσμιες παρεμβάσεις και οι πολλαπλές επιπτώσεις που επιβάλλουν ανάμιξη πολλών διαφορετικών επιστημονικών ειδικοτήτων για την ανεύρεση λύσεων είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που ενέχει. Η αναθεώρηση της εκπαιδευτικής διαδικασίας που θα θέσει στο επίκεντρο τη δυνατότητα διεπιστημονικού διαλόγου μεταξύ ειδικών από διαφορετικά πεδία είναι μια ανάγκη που οι κοινωνίες δεν έχουν το περιθώριο να αγνοήσουν. Αυτή την ανάγκη επιδιώκει να καλύψει ο οργανισμός ARISTEiA-Institute for the Advancement of Research and Education in Arts, Sciences and Technology, που εδρεύει στη Βιρτζίνια των ΗΠΑ, με τη δημιουργία του Διεπιστημονικού Εκπαιδευτικού Προγράμματος για την Περιβαλλοντική Κρίση (Interdisciplinary School for Environmental Crisis – ISEC).

Το 1ο ISEC οργανώθηκε στις 17-22 Δεκεμβρίου στα Λουτρά Αιδηψού της βόρειας Εύβοιας που επλήγη από την καταστροφική πυρκαγιά του 2021, και φιλοξένησε 30 επίλεκτους φοιτητές και 18 καθηγητές Ιατρικής, Βιοεπιστημών, Μηχανικής Περιβάλλοντος, Ενέργειας, Οικονομικών Επιστημών, Νομικής, Επιστήμης Τροφίμων, Ψυχολογίας κ.ά. από 26 πανεπιστήμια της Ελλάδας, της Κύπρου, των ΗΠΑ, του Καναδά, της Ισπανίας, της Ιρλανδίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Σουηδίας, της Δανίας, του Βελγίου και της Μεγάλης Βρετανίας.

Μερικές από τις δηλώσεις συμμετεχόντων καθηγητών και διοργανωτών:

Κωνσταντίνος Δροσάτος, Αντιπρόεδρος Ινστιτούτου ARISTEiA και Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Cincinnati.

-Ποιος είναι ο στόχος του ISEC;

«Ο στόχος είναι να εξοικειώσει την επόμενη γενιά επιστημόνων με τον διεπιστημονικό διάλογο και να αναδείξει την περιοχή της Εύβοιας ως προορισμό επιστημονικών εκδηλώσεων για το περιβάλλον. Αυτές τις 6 ημέρες στην Εύβοια, διευρύναμε τους επιστημονικούς ορίζοντές μας, είδαμε την ομορφιά του τοπίου που δεν κατέστρεψε η μεγάλη πυρκαγιά, αναλύσαμε τα αίτια που προκάλεσαν αυτή τη σύνθετη καταστροφή και βιώσαμε την αγωνία των ανθρώπων για τον τόπο τους που είχε αρχίσει να παρακμάζει πληθυσμιακά και οικονομικά πριν τη μεγάλη καταστροφή. Είμαστε ευγνώμονες στους συμμετέχοντες καθηγητές, στον κ. Σταύρο Μπένο, στον οργανισμό ‘Διάζωμα’ και στην Επιτροπή Ανασυγκρότησης της Βόρειας Εύβοιας για την ένταξη του ISEC στους λεγόμενους ‘Φωτοδότες’ της ανασυγκρότησης της περιοχής. Φυσικά οφείλουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ στους χορηγούς -Ιδρυμα Ιωάννη Λάτση, Alpha Bank, κ. Σταύρο Βουγιουκλάκη και Δήμο Ιστιαίας Αιδηψού- για την οικονομική στήριξη που μας επέτρεψε να το οργανώσουμε χωρίς δίδακτρα για τους συμμετέχοντες φοιτητές. Το ISEC οργανώθηκε στα Λουτρά Αιδηψού της Εύβοιας, με πρόταση της Φαίης Μακαντάση του οργανισμού ΔιαΝΕΟσις, η οποία κατάγεται από την περιοχή. Φεύγουμε με τις πνευματικές και τις σωματικές ‘μπαταρίες’ μας γεμάτες μέχρι τον επόμενο χρόνο που στοχεύουμε να επιστρέψουμε για να τις ξαναγεμίσουμε».

Σάκης Μανταλάρης, Πρόεδρος Τομέα Φαρμακευτικής Βιολογίας Πανεπιστημίου Trinity, Ιρλανδία.

-Τι καινούργιο φέρνει το ISEC του Ινστιτούτου ARISTEiA σχετικά με την εφαρμογή βιώσιμων λύσεων;

«Ζούμε σε έναν κόσμο με πολλαπλές διασυνδέσεις, ο οποίος αντιμετωπίζει μια περιβαλλοντική κρίση που επηρεάζει την υγεία, τη σχέση ασφάλειας νερού/τροφής/ενέργειας, την οικονομία και τη μετανάστευση. Οι βιώσιμες λύσεις θα έρθουν μόνο όταν αξιοποιήσουμε την επιστήμη και την τεχνολογία για να αντιμετωπίσουμε όλα τα στοιχεία ταυτόχρονα και να εντοπίσουμε μια βιώσιμη πορεία προς τα εμπρός. Το πρόγραμμα ISEC επέλεξε ταλαντούχους φοιτητές και προσκάλεσε κορυφαίους επιστήμονες από όλο τον κόσμο να σχηματίσουν ομάδες πρακτικής άσκησης που πρότειναν καινοτόμες λύσεις σε περιβαλλοντικά προβλήματα της Εύβοιας. Η εμπειρία ήταν μοναδική τόσο για τους μαθητές όσο και για τους διδάσκοντες».

Στράτος Ταβουλαρέας, Σύμβουλος Ενέργειας, Μέλος ΔΣ Ινστιτούτου ARISTEiA.

-Ποιο ήταν το όφελος που έφερε το ISEC σε σχέση με τα σχέδια ανοικοδόμησης της Βόρειας Εύβοιας;

«Παράλληλα με το ISEC, διοργανώθηκε το Δορυφορικό Συμπόσιο με θέμα ‘Επανεκκίνηση μετά την περιβαλλοντική καταστροφή’, με συμμετοχή και της τοπικής κοινωνίας. Επιστήμονες απ’ όλο το κόσμο διατύπωσαν ιδέες και προτάσεις για τα σχέδια ανοικοδόμησης της βόρειας Ευβοίας, όπως η σύσταση ενεργειακών κοινοτήτων, η χρήση ηλιακών συστημάτων και η αξιοποίηση της βιομάζας του δάσους και των καλλιεργειών, που έχουν ήδη χρησιμοποιηθεί σε άλλες χώρες. Ορισμένα από αυτά συμπεριλαμβάνονται στις προτάσεις της Επιτροπής Ανασυγκρότησης Βόρειας Εύβοιας ενώ άλλα θα προωθηθούν ανεξάρτητα».

Μανώλης Κογεβίνας, Διευθυντής Ινστιτούτου Παγκόσμιας Υγείας Βαρκελώνης, Ισπανία.

-Με ποιο τρόπο το ISEC του Ινστιτούτου ARISTEiA ανέδειξε επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής;

«Με την πολυδιάστατη εκπαίδευση και τη συζήτηση μεταξύ δασκάλων και φοιτητών από διαφορετικά επιστημονικά πεδία. Αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό γιατί η περιβαλλοντική και κλιματική κρίση είναι σύνθετες και χρειάζονται πολυδιάστατη προσέγγιση. Ο συνδυασμός διαλέξεων στην οικονομία, οικολογία, ενέργεια, υγεία, έδωσε αυτήν την προοπτική.

Στα θέματα υγείας και κλίματος συζητήσαμε κάποιες από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Για παράδειγμα η σημαντική μείωση της βιοποικιλότητας επηρεάζει τους πληθυσμούς των επικονιαστών (π.χ. μέλισσες) με σημαντικές επιπτώσεις στη διατροφή. Σε πολλές περιοχές, όπως η Μεσόγειος, θα αντιμετωπιστούν σημαντικές κρίσεις λειψυδρίας με αύξηση στα λοιμώδη νοσήματα. Η συχνότητα των φυσικών πυρκαγιών θα αυξηθεί με σημαντικά επακόλουθα στις κοινωνίες και στην υγεία λόγω της αύξησης έκθεσης σε ατμοσφαιρικούς ρύπους και μακροπρόθεσμα ακόμα και στην ψυχική υγεία».

Κυριακή Νούσια, Νομική Σχολή Πανεπιστημίου Reading, Αγγλία.

-Πώς είδε μία νομική επιστήμονας το πρόγραμμα ISEC για την περιβαλλοντική κρίση;

«Το ISEC είναι ένα εξαιρετικό πρόγραμμα που συνάδει με την ανάγκη για πολύπλευρη επιστημονική προσέγγιση της περιβαλλοντικής κρίσης και της κλιματικής αλλαγής. Για εμένα ήταν μοναδική ευκαιρία διάδρασης με φοιτητές και καθηγητές από διαφορετικά πεδία και δημιούργησε ευκαιρίες συνεργειών και μελλοντικών συνεργασιών. Το πρόγραμμα αποτελεί μοναδικό τρόπο προσέγγισης του θέματος χάρη στα πολλαπλά μέσα προσέγγισης με ομιλίες, εργασίες, στρογγυλές τράπεζες ανταλλαγής επιστημονικών απόψεων κ.ά.».

Δέσπω Φάττα-Κάσινου, Καθηγήτρια Τμ. Πολιτικών Μηχανικών και Μηχανικών Περιβάλλοντος, Πανεπιστήμιο Κύπρου.

-Μιλήστε μας για την εμπειρία σας, το διεπιστημονικό χειμερινό σχολείο και την εκπαιδευτική ανάγκη που πιστεύετε ότι κάλυψε.

«Νιώθω μεγάλη χαρά που συμμετείχα στο 1ο διεπιστημονικό χειμερινό σχολείο για την αντιμετώπιση περιβαλλοντικών κρίσεων. Οι διαλέξεις από τόσους πολλούς διεθνώς διακεκριμένους ακαδημαϊκούς και ο ενθουσιασμός των φοιτητών για απόκτηση καινούργιων γνώσεων από πεδία διαφορετικά των δικών τους σπουδών, είναι τα δύο κύρια χαρακτηριστικά που συνετέλεσαν σε μια ιδιαίτερα επιτυχημένη προσπάθεια που θα πρέπει να αποτελέσει την αρχή μιας μοναδικής εκπαιδευτικής παράδοσης από εδώ και πέρα. Η απόκτηση από τους επιστήμονες του μέλλοντος δεξιοτήτων σε πολλά διαφορετικά πεδία θέτει μια γερή βάση για την αντιμετώπιση και την πρόληψη των πολύπλοκων προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο πλανήτης μας σε ένα κόσμο που διαρκώς αλλάζει».