Με αφορμή τη δημοσίευση ενός απαράδεκτου «σατιρικού» σκίτσου κατά τη διάρκεια των εορτών των Χριστουγέννων δημιουργήθηκε στην Ελλάδα μεγάλη συζήτηση και αμφισβήτηση αφού το σκίτσο κρίθηκε, δικαίως, πολύ ασεβές προς τη Χριστιανική θρησκεία.

Το θέμα πήρε ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις από το γεγονός ότι ένας από τους δημιουργούς του σκίτσου ήταν επώνυμος επιστήμονας.

Η επίδειξη ασέβειας προς θρησκευτικές αξίες και πεποιθήσεις δεν είναι πρωτόγνωρο φαινόμενο και επανειλημμένα και διαχρονικά έχει απασχολήσει τις ανθρώπινες κοινωνίες.

Ιδιαίτερα μετά την καθιέρωση στις δημοκρατικές χώρες της ανεξιθρησκείας, της ανεμπόδιστης λατρείας και της ελευθερίας έκφρασης γνώμης, η ανάγκη του σεβασμού όσων μέρος του λαού θεωρεί ως θρησκευτικά ιερά και όσια έχει συχνά συγκρουσθεί με την άσκηση του εξ ίσου θεμελιώδους δικαιώματος της ελευθερίας εκφράσεως. Πολλές περιπτώσεις όπως, μεταξύ άλλων, εκθέσεις τέχνης, λογοτεχνικά έργα αλλά και δημοσιεύματα, οδήγησαν σε δημόσια κατακραυγή διότι θεωρήθηκε ότι διεπράχθη βαριά ασέβεια προς θρησκευτικές αξίες. Αποτέλεσμα ήταν να υπάρξουν έντονες αμφισβητήσεις ακόμη και δικαστικές διενέξεις. Εχουν δε επισυμβεί ακόμη και βιαιότητες, ιδιαίτερα όταν εκδηλώσεις ασέβειας έχουν απευθυνθεί προς θρησκείες έντονου δογματισμού και περιορισμένης ανεκτικότητας. Αλλωστε δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι υπήρξαν και αυτόχρημα τρομοκρατικές και ενίοτε πολύνεκρες αντιδράσεις που προκλήθηκαν από ακραίους θρησκευτικο-πολιτικούς φανατισμούς.

Το ερώτημα λοιπόν, που είναι θεμελιώδες και προβληματίζει γενικά τις σημερινές δημοκρατικές κοινωνίες, έγινε πάλι επίκαιρο στην πατρίδα με αφορμή τη δημοσίευση του προαναφερθέντος γελοιογραφικού σκίτσου.

Είναι δυνατόν σε μια κοινωνία που στηρίζεται στην ανεξιθρησκεία να περιορισθεί η ιερή αρχή της ελευθερίας έκφρασης επειδή μπορεί να θεωρηθεί ότι προσβάλει ή ότι αντίκειται σε αξίες οιασδήποτε θρησκείας;

Η απάντηση πρέπει να αναζητηθεί στην κοινή λογική και τον αμοιβαίο σεβασμό που είναι η βάση της κοινωνικής συμβίωσης.

Οτιδηποτε θεωρείται ιερό και αποτελεί αντικείμενο λατρείας από όσα και όποια και εάν είναι τα μέλη της κοινωνίας με τα οποία συμβιώνουμε, πρέπει να αντιμετωπίζεται από όλους με σεβασμό και ευπρέπεια. Πολύ δε περισσότερο εάν πρόκειται για μεγάλες και αναγνωρισμένες θρησκείες οι οποίες συνδέονται με εθνικές και ιστορικές παραδόσεις. Η ελευθερία έκφρασης γνώμης είναι μεν ιερή αλλά εξ ίσου ιερή και επιτακτική είναι και η υποχρέωση όλων των μελών του κοινωνικού συνόλου να ανέχονται και να σέβονται τα δικαιώματα των υπολοίπων.

Συναφής διάσταση τού ως άνω προβλήματος είναι το γεγονός ότι η σάτιρα εναντίον μιας θρησκείας συχνά θεωρείται ότι αμφισβητεί και κατ’ επέκταση λοιδορεί την πραγματική αλήθεια όσων η θρησκεία αυτή και οι πιστοί της αποδέχονται. Δεν είναι δε σπάνιο οι πιστοί της να προσπαθούν να αποδείξουν με επιχειρήματα ή ακόμη και με επιστημονικά στοιχεία «του λόγου το αληθές» όσων η θρησκεία τους διδάσκει ή πρεσβεύει.

Εντούτοις, πέραν της προαναφερθείσης κοινωνικής επιταγής σεβασμού εκείνων που οι άλλοι θεωρούν ιερά δόγματα ή λατρευτικά αντικείμενα, είναι ίσως χωρίς αντικείμενο η προσπάθεια απόδειξης μιας θρησκευτικής αλήθειας.

Διότι κάθε θρησκεία βασίζεται πάνω από όλα στην αυθόρμητη, πηγαία, προσωπική πίστη των πιστών της.

Δεν είναι φυσικά του παρόντος ο ορισμός της πίστεως. Είναι εντούτοις προφανές ότι η θρησκευτική πίστη δεν χρειάζεται λογικά ή επιστημονικά επιχειρήματα αλλά θεμελιώνεται στην ίδια την ψυχοσύνθεση και τα ένστικτα του ανθρώπου ενώ παράλληλα, όπως σημειώθηκε, συχνά συνδέεται άρρηκτα με την ιστορική πορεία και τις παραδόσεις ενός συγκεκριμένου λαού.

Συμπερασματικά λοιπόν η πολιτισμένη και δημοκρατική κοινωνική συμβίωση επιβάλλει τον αμοιβαίο σεβασμό των απόψεων αλλά και των θρησκευτικών αξιών των συνανθρώπων μας. Οι αξίες δε και τα δόγματα που βασίζονται στη θρησκευτική πίστη δεν χρειάζονται απόδειξη ούτε επιδέχονται αμφισβήτηση ή λοιδορία οιασδήποτε μορφής.