Με τον Νίκο Δασκαλάκη, επίκουρο καθηγητή Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, διευθυντή του εργαστηρίου Nευρογονιδιωματικής και Μεταφραστικής Βιοπληροφορικής του Νοσοκομείου McLean και ερευνητή στο Broad Institute, του καλύτερου Ινστιτούτου Γενετικής στον κόσμο, έχεις να πεις πολλά. Τόσα πολλά, που δεν χωρούν όλα στις σελίδες αυτές.

Μιλήσαμε και για τα τετριμμένα, τα πιο εύκολα για μένα, μιλήσαμε και για τα επιστημονικά, τα πιο εύκολα γι’ αυτόν και πέρασαν δυο ώρες, χωρίς να τις καταλάβω, ευγνωμονώντας τον Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ, τον εφευρέτη του πρώτου απλοϊκού τηλεφώνου, γιατί χωρίς αυτόν, δεν θα γνώριζα ένα από αυτά τα σπάνια μυαλά της νέας γενιάς των Ελλήνων, που η χώρα μας «ξεπροβόδισε» ασυγκίνητη, για ακόμα μια φορά και σταθερή στη εμμονή της, να αφήνει άστεγους τους κατειλημμένους από το δαιμόνιο της έρευνας επιστήμονες.

Ο Νίκος Δασκαλάκης δεν αναζητούσε να υποκαταστήσει μια γνώση με μια άλλη γνώση, αλλά να βρει το άγνωστο μέσα στο γνωστό και όσο προχωράει, αφήνεται να παρασύρεται από τη σκέψη του με την περιέργεια, να δει, πού θα τον οδηγήσει. Συνεπαρμένος σαν παιδί από την κλωνοποίηση του πιο διάσημου προβάτου, της Ντόλυ, πριν 25 χρόνια, αποφάσισε, ότι θέλει να κάνει γενετική έρευνα. Με δυο γονείς, φωτεινές αχτίδες, που μετέδωσαν στον Νίκο και στον Κώστα Δασκαλάκη, τον επίσης διάσημο καθηγητή Πληροφορικής στο ΜΙΤ, το πάθος για τη γνώση, αλλά και ένα αστραφτερό DNA και τα δυο αδέλφια διαπρέπουν στα καλύτερα πανεπιστήμια της Αμερικής. Ο Νίκος τελείωσε την Ιατρική Σχολή Αθηνών και το 2007 συνέχισε για πέντε χρόνια το διδακτορικό του στην Ολλανδία, στο τμήμα Νευροψυχοφαρμακολογίας και Νευροενδοκρινολογίας στο Πανεπιστήμιο του Leiden, δίπλα στον E. Ron de Kloet, έναν από τους μεγαλύτερους νευροενδοκρινολόγους και νευροβιολόγους του στρες στον κόσμο, όπου εκεί έμαθε πως οι ορμόνες του στρες, οι οποίες είναι ζωτικής σημασίας για τη ζωή, μπορούν να αλλάξουν τη δράση τους στον εγκέφαλο από προστατευτική σε επιβλαβή, ενισχύοντας παράλληλα την ευπάθεια σε διαταραχές του εγκεφάλου και του σώματος που σχετίζονται με το στρες.

Ο ίδιος, μετά την ιερή αυτή εμπειρία, όπως την ονόμασε, ανέλαβε να συνδέσει τους μοριακούς μηχανισμούς με την εμπειρία των ανθρώπων. Το 2012 επεξέτεινε την ερευνητική του δραστηριότητα στην Ιατρική Σχολή του Mount Sinai, στο τμήμα Ψυχιατρικής – και τα εργαστήρια Τραυματικού Στρες της καθηγήτριας Rachel Yehuda και Μοριακής Νευροψυχιατρικής του καθηγητή Joseph D. Buxbaum. Τα ευρήματά του ενίσχυσαν την επανάσταση στους βιοδείκτες ψυχιατρικών νόσων και επιτάχυναν την ανακάλυψη βιολογικών θεραπειών για το μετατραυματικό στρες. Εγινε ένας από τους σημαντικούς συγγραφείς της πρώτης διατύπωσης των διαγενεακών επιδράσεων του τραυματικού στρες στο DNA. Κατακτητής έτοιμος να προσαρτήσει νέες εκτάσεις και αποφασισμένος να ερμηνεύσει οτιδήποτε εμφανίζεται στερημένο μοριακού μηχανισμού, ο Νίκος Δασκαλάκης ρίχνει τη δική του επιστημονική ματιά στην τάση της ψυχής μας να επαναλαμβάνει στο παρόν, αυτό που της έχει κάνει κακό στο παρελθόν, λες και παθιάζεται να είναι προσκολλημένη στον πόνο.

Κύριε Δασκαλάκη, μιλήστε μας λίγο για τις δικές σας πρώιμες εμπειρίες ζωής.

Είναι συνδεδεμένες με ένα σπίτι και μια οικογένεια πολύ αρμονική, με έντονη τη μαθηματική σκέψη, αφού ο πατέρας μου ήταν μαθηματικός, και έντονη την κουλτούρα, αφού η μητέρα μου ήταν φιλόλογος. Μαζί με τον αδερφό μου τον Κώστα, από το Γυμνάσιο πηγαίναμε στη Μαθηματική Εταιρεία, ο Κώστας κατεχόμενος από πολυεπίπεδη φυσικομαθηματική σκέψη και εγώ μαζί του, αγαπώντας περισσότερο τη γεωμετρία και τη χημεία. Κάθε Σάββατο λοιπόν παίρναμε το λεωφορείο να πάμε στη Μαθηματική Εταιρεία και μετά μόλις τελειώναμε το μάθημα, πολλές φορές κάναμε στάση σε βιβλιοπωλεία, που μας άφηναν να διαβάζουμε με την ησυχία μας. Τι άλλο βέβαια εκτός από περίεργα θέματα φυσικομαθηματικών, που μας άρεσαν και προσπαθούσαμε να λύσουμε. Από την άλλη, εγώ είχα και μεγάλη αγάπη στην ιστορία και στην ποίηση σε βαθμό που τα είχα στο μυαλό μου και επαγγελματικά, αλλά το πάθος για τη βιολογική έρευνα ξεπερνούσε τα πάντα. Μας άρεσε και ο αθλητισμός. Ανήκαμε στην ομάδα μπάσκετ του Ψυχικού, όχι σε πρωταθλητικό επίπεδο, αλλά πηγαίναμε κάθε Σαββατοκύριακο εκεί και για κολύμβηση στο Πανελλήνιο. Οικογενειακώς πηγαίναμε πολύ στον κινηματογράφο και το θέατρο, κάτι που εμένα με επηρέασε και το σινεμά μου έμεινε σαν χόμπυ σε όλη μου τη φοιτητική ζωή στην Αθήνα και την Ολλανδία. Ολα αυτά έχουν μείνει στη μνήμη μου και ομόρφυναν πολύ τα παιδικά και τα νεανικά μου χρόνια.

Πότε διαπίστωσαν οι νευροβιολόγοι τη βιολογική διάσταση της διαταραχής του μετατραυματικού στρες;

Υπάρχουν αναφορές για το μετατραυματικό στρες σε ιστορικές πηγές από τη Μεσοποταμία ακόμα, αλλά δεν είχε ποτέ κατοχυρωθεί σαν μια ομοιογενής ασθένεια, που μπορείς να την μελετήσεις σαν σύνολο μέχρι σχετικά πρόσφατα. Δεν ήταν σαφές, αν οι πολεμιστές στον Περσικό Πόλεμο είχαν υποστεί το ίδιο ψυχολογικό σοκ από τις στρατιωτικές τους εμπειρίες, με τους στρατιώτες στον πόλεμο του Βιετνάμ. Στο τέλος της δεκαετίας του ‘80 στην Αμερική καθώς μελετούσαν τους στρατιώτες από το Βιετνάμ, διαπίστωσαν, ότι είχαν πολλά ψυχιατρικά προβλήματα, που περιελάμβαναν διαστάσεις κατάθλιψης και διαταραχές μνήμης. Αυτό τους οδήγησε στο να μετρήσουν τους βιολογικούς δείκτες σε όλους αυτούς τους πληθυσμούς των ανθρώπων, που έχουν επιβιώσει από διαφορετικές εμπειρίες, αλλά έχουν χρόνια ψυχολογικά προβλήματα, και να δουν σταδιακά, ότι υπάρχει μία κοινή βιολογική βάση σε όλους και ότι μπορούσαν να τη μετρήσουν κατά τη διάρκεια της ζωής του επιζώντα. Τη δεκαετία του 2000 άρχισαν να συνδέουν τις βιολογικές αλλαγές της διαταραχής του μετατραυματικού στρες με τις αλλαγές στην κατάσταση του DNA.

Οι λεγόμενες επιγενετικές αλλαγές στο DNA παρατηρήθηκαν στο αίμα των ασθενών και σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου, που έχουν να κάνουν με το στρες, όπως ο ιππόκαμπος και η αμυγδαλή, δηλαδή περιοχές που ελέγχουν τη μνήμη, τη μάθηση, το στρες και το φόβο.

Πώς αναλύεται με απλά λόγια στη βιολογία, η σύνδεση του τραυματικού στρες με το DNA;

Οι τραυματικές εμπειρίες, ειδικά σε συγκεκριμένες περιόδους της ζωής, επηρεάζουν την έκκριση ορμονών του στρες, οι οποίες βρίσκουν συγκεκριμένα κύτταρα και επηρεάζουν κατά συνέπεια την έκφραση γονιδίων και τη λειτουργία τους. Κάποιες φορές η αλληλεπίδραση των ορμονών και των υποδοχέων τους με το DNA είναι τέτοια που γίνονται χημικές τροποποιήσεις στο DNA, οι λεγόμενες επιγενετικές τροποποιήσεις, που είναι πιο μόνιμες και κατά συνέπεια το συγκεκριμένο κύτταρο αποκτά επιγενετική μνήμη της εμπειρίας.

Η μεταφορά του γενετικού υλικού από γενιά σε γενιά, δεν αφορά μόνο τα γράμματα του DNA αλλά και αυτές τις επιγενετικες τροποποιήσεις. Η μεταφορά των περιβαλλοντικών εμπειριών μέσω επιγενετικών τροποποιήσεων, είναι αυτό που μελετάμε στην κληρονομικότητα του τραυματικού στρες. Οι μελέτες αυτές γίνονται μετά από ακραία περιστατικά, όπως λιμός στον πόλεμο και γενοκτονίες. Δυστυχώς τέτοια περιστατικά δεν είναι λίγα, όπως η Μικρασιατική Καταστροφή ή το Ολοκαύτωμα, ή εμπειρίες δουλείας και εκμετάλλευσης που κουβαλάει ο μαύρος πληθυσμός της Αμερικής.

Εκανα τις μεταδιδακτορικές μου σπουδές στο εργαστήριο της Rachel Yehuda στο νοσοκομείο Mount Sinai. Το αντικείμενο έρευνας μου στο Mount Sinai ήταν οι βιολογικοί μηχανισμοί του στρες σε ανθρώπους και στα εγγόνια τους που επιβίωσαν από το Ολοκαύτωμα. Η ιδέα όταν ξεκίνησα, ήταν να μετρήσουμε στο εργαστήριο τις επιγενετικές τροποποιήσεις στο αίμα αυτών των ανθρώπων που επιβίωσαν, αλλά και στα παιδιά και εγγόνια τους, που μεγάλωσαν σε ασφαλές περιβάλλον. Αυτό που κατάλαβα ήταν, ότι κάποιες μοριακές αλλαγές κάνουν τις επόμενες γενιές πιο ευαίσθητες και κάποιες άλλες πιο ανθεκτικές. Η μεταβίβαση αυτών των αλλαγών είναι πολύ δύσκολο να αποδοθεί μόνο σε επιγενετική κληρονομικότητα, γιατί υπάρχουν και άλλοι μηχανισμοί μέσω της φυσιολογίας της κύησης, στρες στο πρώιμο παιδικό περιβάλλον ή και σε άλλες εμπειρίες αργότερα στη ζωή της επόμενης γενιάς.

Με την ιδιότητα του νευροβιολόγου που έχετε μπορείτε να μας πείτε πόσο καθοριστικό ρόλο παίζει το DNA στην ανάπτυξη της συμπεριφοράς των παιδιών και πόσο η διαπαιδαγώγηση από τους γονείς τους;

Υπάρχει η καθαρή κληρονομικότητα που έρχεται με τα γράμματα του DNA, η οποία εξ ορισμού είναι 50% από τη μητέρα και 50% από τον πατέρα. Εννοείται, λοιπόν, ότι ένα μεγάλο κομμάτι της εγκεφαλικής λειτουργίας και κατ’ επέκταση της συμπεριφοράς, κληρονομείται αμιγώς γενετικά. Αυτό μπορεί να φαίνεται σαν ομοιότητα με τον χαρακτήρα και την προσωπικότητα των γονιών. Το περιβάλλον όμως ξεκινάει και αυτό την επίδρασή του από την ώρα που ο άνθρωπος είναι γαμέτης στο σώμα των δυο γονέων και έμβρυο στον πλακούντα με την επίδραση του μητρικού περιβάλλοντος κατά την διάρκεια της κύησης. Μετά έρχεται το πρώιμο περιβάλλον, που ξεκινά από τη γέννηση του παιδιού, μετά το περιβάλλον της οικογένειας, του σχολείου και της κοινότητας κ.λπ. Υπάρχουν πολλές θεωρίες για την αλληλεπίδραση του DNA με το πρώιμο περιβάλλον, προσπαθώντας να εξηγήσουν, πώς «προγραμματίζεται» η βιολογία του στρες.

Ποια είναι η δική σας συνεισφορά στη θεωρία της αλληλεπίδρασης του DNA με το περιβάλλον;

Μία σχολή λέει ότι ο προγραμματισμός του DNA γίνεται αμιγώς από το περιβάλλον. Για παράδειγμα, όταν η μητέρα που κυοφορεί δεν τρώει γλυκά φαγητά ή δεν τρώει πολύ φαγητό γενικά, όταν θα γεννηθεί το μωρό θα είναι βιολογικά προγραμματισμένο να λειτουργεί ιδανικά σε περιβάλλον χαμηλής γλυκόζης. Αν όμως βρεθεί σε περιβάλλον με πολλά γλυκά, ο οργανισμός μπορεί να πάθει διαβήτη ή να γίνει παχύσαρκος. Μια άλλη σχολή λέει πως υπάρχουν κάποιοι οργανισμοί, που σε όποιο περιβάλλον και να τους βάλεις αναπτύσσονται με τον ίδιο τρόπο. Σε αντίθεση, υπάρχουν άλλοι οργανισμοί, που αν βρεθούν σε ένα περιβάλλον, έχουν ιδανική ανάπτυξη, ενώ σε άλλο περιβάλλον έχουν προβλήματα. Τους πρώτους τους λένε «ραδίκια» και τους δεύτερους «ορχιδέες». Στο μετατραυματικό στρες μπορείς να έχεις ανθρώπους, που εξαιτίας έντονης γενετικής ή επιγενετικής προδιάθεσης, αν υπάρχουν πολλαπλές εκθέσεις στο στρες, χειροτερεύουν συνέχεια, ενώ υπάρχουν άλλοι, οι οποίοι είναι πολύ ανθεκτικοί. Εγώ συνέδεσα λοιπόν αυτές τις θεωρίες διατυπώνοντας την υπόθεση των τριών χτυπημάτων, ότι η αλληλεπίδραση του DNA («πρώτο χτύπημα») με το περιβάλλον κατά την εγκυμοσύνη και το πρώιμο περιβάλλον («δεύτερο χτύπημα»), έχουν διαφορετικό βάρος σε κάθε άνθρωπο και διαφορετική επίδραση στο πώς αναπτύσσεται, και αλλάζει δηλαδή επιγενετικά και ορμονικά, και πόσο εναρμονισμένος θα είναι αργότερα με το περιβάλλον, που συναντά στην ενήλικη ζωή του («τρίτο χτύπημα»).

Τι εξελίξεις έχουν γίνει στα ψυχιατρικά χάπια σχετικά με το μετατραυματικό στρες και κατά πόσο πρέπει να πίνουν χάπια οι άνθρωποι που εκδηλώνουν στρες;

Πρώτα από όλα το στρες και η αντίδραση στο στρες είναι απαραίτητο για την ζωή και τη διατήρηση της ομοιόστασης. Οταν το στρες είναι έντονο ή επαναλαμβανόμενο ή χρόνιο οι γενετικά ή επιγενετικά ευαίσθητοι άνθρωποι υποφέρουν. Για παράδειγμα, το στρες στην εργασία, μπορεί να δημιουργήσει μετατραυματικό στρες, αν υπάρχει κάποια πολύ συγκεκριμένη τραυματική κατάσταση μέσα στη δουλειά, αλλά και σαν χρόνιο στρες, μπορεί να οδηγήσει τον εργαζόμενο σε κατάθλιψη. Στο μετατραυματικό στρες δυστυχώς, οι φαρμακολογικές θεραπείες δεν είναι εξειδικευμένες και δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή κάποιο φάρμακο. Για τα συμπτώματα της κατάθλιψης υπάρχουν χάπια που δουλεύουν σε ένα κομμάτι των ασθενών. Το αισιόδοξο μήνυμα όμως σε όλα αυτά είναι, ότι μπορούμε να αλλάξουμε τις επιδράσεις του στρες με ψυχολογική ή φαρμακολογική θεραπεία και να δούμε στην πράξη, πως οι επιγενετικές αλλαγές μπορούν να αναιρεθούν. Η αποτελεσματικότητα των φαρμακοθεραπειών στην ψυχιατρική όμως έχει να κάνει με τον ορισμό των ψυχιατρικών ασθενών, που είναι ανακριβής, γιατί βασίζεται απλά στο διάλογο του ασθενούς με τον ψυχίατρό του και δεν έχει κάποια βιολογικά στοιχεία, που θα μας επέτρεπαν να προσωποποιήσουμε τις θεραπείες. Γενετικές και νευροεπιστημονικές μελέτες των ψυχιατρικών ασθενών κάνουν τεράστια προσπάθεια, για να επαναπροσδιορίσουν τις ασθένειες με βιολογικά κριτήρια. Ισως, όταν θα το καταφέρουμε αυτό, οι κλινικές δοκιμές να πετύχουν και να λέμε, ότι το τάδε φάρμακο ή ψυχοθεραπεία λειτουργεί πολύ καλά στους ασθενείς που έχουν τον τάδε δείκτη ανεβασμένο ή κατεβασμένο.

Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες προκλήσεις που έχετε αντιμετωπίσει στη δουλειά σας;

Είχα αρκετές προκλήσεις, που είχαν όμως θετικό αντίκτυπο στην ζωή μου. Γενικά με έκαναν καλύτερο επιστήμονα και άνθρωπο. Η έρευνα για μένα ήταν κάτι ιερό και με στεναχωρούσε πολύ, που σαν φοιτητής Ιατρικής δεν μπορούσα να βρω τρόπο να κάνω έρευνα. Τελικά όμως βρήκα, στο Πανεπιστήμιο Κρήτης στο εργαστήριο του καθηγητή Νίκου Ανάγνου στο Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας, όπου αφιέρωσα ένα καλοκαίρι και έκανα τα πρώτα πειράματα Γενετικής, και στο εργαστήριο της καθηγήτριας Ευθυμίας Κιτράκη στο τμήμα Ιστολογίας και Εμβρυολογίας, που ήμουν εθελοντής και έκανα τα πρώτα μου πειράματα Νευροβιολογίας. Εκανα το διδακτορικό μου δίπλα σε έναν ιδιοφυή και γενναιόδωρο Ολλανδό επιστήμονα, τον Ρον ντε Κλουντ, που πίστεψε πολύ σε μένα, θεωρώντας με «τον επόμενο», που θα έκανα έργο επιστημονικό με παγκόσμια εμβέλεια, και αυτό ήταν και παραμένει ευλογία, αλλά και μεγάλη ευθύνη για μένα.

Η προσωπική διάσταση στη βιολογική έρευνα είναι μεγάλο κομμάτι της πρόκλησης. Ξεκινάει από τις ανθρώπινες αλληλεπιδράσεις μέσα στο εργαστήριο και απλώνεται στις σχέσεις στην επιστημονική κοινότητα. Εχει επίσης να κάνει με τη χρηματοδότηση μιας ιδέας. Ενώ προσπαθείς να παραμείνεις πιστός σε αυτό που θες να πετύχεις, πρέπει παράλληλα να πείσεις, ότι αυτό που προσπαθείς να κάνεις θα βοηθήσει την κοινωνία. Υπάρχουν και στο δικό μας χώρο πολλοί ανταγωνισμοί και ναρκισσισμοί, αλλά ο σωστός τρόπος είναι, να ξέρεις το ύφος των σχέσεων που ταιριάζει σε σένα, και να είσαι πλαισιωμένος από μία ομάδα από συνεργάτες, που θα σε βοηθήσουν να χτίσεις αυτό που θέλεις να κάνεις.

Σε τι στάδιο βρίσκονται οι έρευνές σας μετά την ανακάλυψη που κάνατε της πρωτεϊνης που βρίσκεται πίσω από το μετατραυματικό στρες;

Γνωρίζουμε ήδη, ότι οι περισσότεροι άνθρωποι ξεπερνούν με τον καιρό τις τραυματικές εμπειρίες τους, αλλά ένα ποσοστό μόνο αναπτύσσει διαταραχή μετατραυματικού στρες. Σε σχέση με άλλες ασθένειες που σχετίζονται με το στρες, εδώ υπάρχει μεγάλη ανομοιογένεια στο ποιοι θα εκδηλώσουν συμπτώματα. Ανακαλύψαμε, ότι ο υποδοχέας των γλυκοκορτικοειδών είναι η βασική πρωτεΐνη που βρίσκεται πίσω από την εκδήλωση της διαταραχής και αυτή τη στιγμή θα έλεγα, ότι εμβαθύνουμε περισσότερο στις ανακαλύψεις που είχα κάνει με συνεργάτες μου πριν δέκα χρόνια. Προχωρήσαμε από μελέτες σε ορμόνες και κύτταρα αίματος σε γενετικές αναλύσεις εκατομμυρίων δειγμάτων, σε μοριακές αναλύσεις γονιδίων σε πολλές περιοχές του εγκεφάλου και διαφόρων ειδών κυτταρικών τύπων. Αυτές οι μελέτες μας δείχνουν το πολυγενετικό υπόβαθρο, αλλά και τις καίριες περιοχές του εγκεφάλου και εγκεφαλικές κυτταρικές ομάδες, που η θεραπεία πρέπει να εστιάσει.

Η έρευνα θέλει χρόνο και εμείς προσπαθούμε να έχουμε τα μάτια μας πάντα ανοιχτά. Η χρήση των υπολογιστών επιταχύνει την ανάλυση των σωστών δεδομένων, τα οποία παραμένουν ένα πολύ σημαντικό και απαραίτητο στοιχείο. Δεν αντιμετωπίζουμε τις αναλύσεις αυτές σαν ένα μαύρο κουτί, που περιμένεις το χρυσάφι να βγει έξω. Το εργαστήριο μου της Νευρογονιδιωματικής και Μεταφραστικής Βιοπληροφορικής απαρτίζεται από 10-15 άτομα, που οι μισοί ασχολούνται με τη Βιοπληροφορική και οι άλλοι μισοί είναι καθαρά βιολόγοι και νευροεπιστήμονες. Το κομμάτι της Νευρογονιδιωματικής έχει να κάνει περισσότερο, με το πώς λειτουργεί το DNA στον εγκέφαλο, ενώ το κομμάτι της Μεταφραστικής Βιοπληροφορικής αναφέρεται στη διαδικασία που μεταφράζει κάθε ανακάλυψη που κάνουμε σε πειράματα βασικής επιστήμης. Αναλύουμε γενετικά, κλινικά και απεικονιστικά δεδομένα ανθρώπων, από νοσοκομεία, διεθνείς έρευνες και κλινικές δοκιμές, μοριακά δεδομένα από εγκεφάλους ανθρώπων με ψυχιατρικές νόσους που έχουν πεθάνει, και τα συμπεράσματα που βγάζουμε τα μεταφράζουμε σε πολύ συγκεκριμένο πείραμα, που μπορούν να δώσουν μία απάντηση αρνητική ή θετική.

Τι σας έχει εντυπωσιάσει αρνητικά στην επιστήμη της Γενετικής;

Εμένα προσωπικά περισσότερο με ενδιαφέρει τι γίνεται στο γονιδίωμα ανθρώπινων πληθυσμών που έχουν βιώσει στρες. Για παράδειγμα οι Αφροαμερικανοί έχουν υποστεί τεράστια δεινά κατά τη διάρκεια των τελευταίων 400 χρόνων. Εχουμε μελετήσει γενετικά και επιγενετικά δεδομένα από μεγάλο νοσοκομείο σε περιοχή της Ατλάντα, που οι άνθρωποι αυτοί ζουν σε εξαθλιωμένες οικονομικά συνθήκες και έχουν βιώσει πολλαπλές τραυματικές εμπειρίες. Σε αυτές τις συνθήκες τα ποσοστά του μετατραυματικού στρες και κατάθλιψης είναι μεγάλα, ειδικά αν οι τραυματικές εμπειρίες συμβούν σε μικρή ηλικία. Οι επιπτώσεις δεν είναι μόνο ψυχιατρικής φύσης, καθώς άλλες μη ψυχιατρικές ασθένειες, όπως ο διαβήτης και πολλά καρδιαγγειακά νοσήματα είναι πολύ συχνές. Μία από τις επιγενετικές αλλαγές σ’ αυτό τον πληθυσμό επηρεάζει τη λειτουργία του υποδοχέα γλυκοκορτικοειδών με πληθώρα συνεπειών για τον εγκέφαλο τους και το σώμα τους. Ορμώμενος από αυτές τις έρευνες, θεωρώ απαράδεκτο, το ότι ενώ οι λευκοί αποτελούν μία μειονότητα στον πλανήτη, πάνω από το 80% της γενετικής/επιγενετικής έρευνας ασχολείται με το DNA τους αποκλειστικά. Αυτό σημαίνει ότι τα περισσότερα συμπεράσματα για την πρόβλεψη γενετικού κινδύνου που βγάζουμε, είναι δομημένα στο να λειτουργούν σε έναν υποσύνολο του παγκόσμιου πληθυσμού.

Σκεφτείτε, ότι μία μελέτη τη δεκαετία του ‘90 πρότεινε τη διόρθωση στον δείκτη σπειραματικής διήθησης με βάση συντελεστή διόρθωσης για τη μαύρη φυλή. Η έρευνα αυτή έβγαλε τότε ένα λάθος συμπέρασμα, ότι για τους μαύρους με βάση τη διαφορετική σύνθεση σώματος και την αυξημένη κρεατινίνη, ο δικός τους δείκτης θα πρέπει να διορθώνεται και να παίρνει μεγαλύτερες τιμές. Αυτό το συμπέρασμα δεν ήταν βασισμένο σε δυνατά στοιχεία και κατέληξε να είναι η αιτία οι Αφροαμερικανοί με νεφρική ανεπάρκεια να μπαίνουν στον πάτο της λίστας για μεταμόσχευση νεφρού, με βάση ψηλότερες τιμές στο δείκτη αυτό. Φοβάμαι μήπως εν έτει 2022 συμβαίνει κάτι ανάλογο με τα γενετικά τεστ, που είναι κομμένα και ραμμένα στη βιολογία των λευκών ανθρώπων.