Συμβολισμοί πένθους αλλά και νίκης στη συναυλία της ΜΕΤ για την Ουκρανία στην επέτειο της ρωσικής εισβολής.

Υψηλοί προσκεκλημένοι

Την 24η Φεβρουαρίου επέλεξε η Μετροπόλιταν Οπερα για να πραγματοποιήσει μια συναυλία-αφιέρωμα στον λαό της Ουκρανίας. Παρά το γεγονός ότι η συναυλία ανακοινώθηκε σχετικά πρόσφατα, το κοινό της Νέας Υόρκης ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα και η συναυλία ήταν soldout, κάτι το οποίο ήταν εμφανές την ώρα της προσέλευσης καθώς η πρόσβαση στο κτίριο καθυστερούσε, προφανώς και των, για ευνόητους λίγους, σχετικά αυξημένων μέτρων ασφαλείας, ενώ αρκετός κόσμος στεκόταν και στην Lincoln Plaza, στην πλατεία μπροστά από τη ΜΕΤ με το χαρακτηριστικό σιντριβάνι, για να δει το φωτισμένο με τα χρώματα της ουκρανικής σημαίας κτίριο.

Στη συναυλία παραβρέθηκαν, αν μπορέσαμε να διακρίνουμε καλά στο ημίφως του θεωρείου των επισήμων, ο μόνιμος αντιπρόσωπος της Ουκρανίας στα Ηνωμένα Εθνη Σεργκέι Κισλίτσια (Sergiy Kyslytsya), η μόνιμη αντιπρόσωπος των ΗΠΑ στα Ηνωμένα Εθνη Linda Thomas-Greenfield, ο γενικός πρόξενος της Γερμανίας στη Νέα Υόρκη Ντέιβιντ Γκιλ (David Gill), ο γενικός διευθυντής της Μετροπόλιταν Πίτερ Γκελμπ (Peter Gelb), ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Lincoln Center for the Performing Art, Χένρι Τιμς (Henry Timms) μεταξύ πολλών άλλων διακεκριμένων επισήμων και επισκεπτών. Μέσω μαγνητοσκοπημένου βίντεο στους παρευρισκόμενους απηύθυνε μήνυμα η πρώτη κυρία της Ουκρανίας Ολένα Ζελένσκα (Olena Zelenska). Η κ. Ζαλένσκα στο σύντομο μήνυμά της ευχαρίστησε την Μετροπόλιταν για την πρωτοβουλία της και το κοινό για την παρουσία του και θέλησε να δώσει έμφαση στο γεγονός ότι για τους Ουκρανούς η 24η Φεβρουαρίου δεν σηματοδοτεί κυρίως τον έναν χρόνο από τη ρωσική εισβολή, των ένα χρόνο θυσιών με εκατόμβες θυμάτων, αλλά τον ένα χρόνο αντίστασης. H τέχνη συνέχισε η κ. Ζελένσκα βοηθά και θεραπεύει και διατύπωσε τη βεβαιότητα ότι η αντίσταση και οι θυσίες του ουκρανικού λαού θα οδηγήσουν, όπως κατέληξε με τη χαρακτηριστική της διατύπωση η σύζυγος του Ουκρανού Προέδρου, στην νίκη της χώρας της αλλά και της ανθρωπότητας και του πολιτισμού.

Μήνυμα του διευθυντή της ΜΕΤ

Στο ίδιο πνεύμα και η γραπτή τοποθέτηση, τυπωμένη στο πρόγραμμα της συναυλίας, του γενικού διευθυντή της Μετροπόλιταν, Πίτερ Γκελμπ: «Πριν από ένα χρόνο ακριβώς, αγνοώντας το Διεθνές Δίκαιο και την αξία της ανθρώπινης ζωής ο Βλαντιμίρ Πούτιν διέταξε την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία γυρίζοντας πίσω κατά πολλές δεκαετίες το ρολόι του πολιτισμού, αρχίζοντας το μεγαλύτερο, από το Δεύτερο Παγκόσμιο, πόλεμο στην Ευρώπη. Από την πρώτη στιγμή η ΜΕΤ αποφάσισε να συμβάλει στην άμυνα της Ουκρανίας με λόγια αλλά και με πράξεις». Ο Γκελμπ, αναφέρθηκε και στην περσινή αντίστοιχη συναυλία καθώς και σε μια σειρά δράσεις της όπερας σε συνεργασία με θεσμούς από την ίδια την Ουκρανία και τη γειτονική Πολωνία, καθώς και τη δημιουργία της Ukrainian Freedom Orchestra.

«V» for Victory

Τέλος ο Γκελμπ τόνισε ότι η γενναιότητα και οι θυσίες του ουκρανικού λαού θα συνεχιστούν μέχρι να έρθει η νίκη σε αυτόν τον πόλεμο, ενώ αναφέρθηκε στους συμβολισμούς του προγράμματος: «Αναβιώνοντας σήμερα την παράδοση που ξεκίνησε από τους Συμμάχους κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου Παρουσιάζουμε την Πέμπτη (V. στη λατινική αρίθμηση και τα χαρακτηριστικά τρία βραχέα και ένα μακρό χτύπημα της αρχής της συμφωνίας να σχηματίζουν το γράμμα V από το οποίο ξεκινά η λέξη Victory στα αγγλικά στον κώδικα Μορς του τηλεγράφου) συμφωνία του Μπετόβεν σαν έναν διεγερτικό ύμνο για τη νίκη που έρχεται.

Εθνικός Υμνος της Ουκρανίας

Η συναυλία ξεκίνησε με τον Εθνικό Υμνο της Ουκρανίας με το κοινό να εγείρεται αυθόρμητα σε κλίμα συγκίνησης με τη χορωδία της ΜΕΤ να συμπράττει για κάποιες στιγμές με τους δύο Ουκρανούς σολίστες, τον τενόρο Ντμίτρο Ποπόφ (Dmytro Popov) και τον μπασο-βαρύτονο Βλαντισλάφ Βουιάλσκιι (Vladyslav Buialskyi).

Ρέκβιεμ στη Νέα Υόρκη αλλά και στη Λβιβ

Ακολούθησε ένα άλλο έργο με υψηλούς συμβολισμούς. Το αριστουργηματικό Ρέκβιεμ του Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ (Wolfgang Amadeus Mozart) ήταν κατά κάποιο τρόπο ήδη από τη στιγμή της συγγραφής του συμβολικό, μια και επρόκειτο για το τελευταίο έργο της ζωής του πρόωρα χαμένου συνθέτη. Ο Μότσαρτ ήταν άρρωστος τους τελευταίους μήνες της ζωής του και σύμφωνα με τη μαρτυρία της συζύγου του Κονστάντζε (Constanze) ένιωθε ότι το τέλος ερχόταν και ότι έγραφε τη Νεκρώσιμη Ακολουθία για τον εαυτό του. Από τότε το έργο έχει παρουσιαστεί σε αναρίθμητες συμβολικές συναυλίες, με την «αμερικανική» του ιστορία να συνδέεται με τις δολοφονίες του Τζον Φ. Κένεντι (John F. Kennedy) και του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ (Martin Luther King, Jr). Καθώς και πιο πρόσφατα με τα μοιραία γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001. Το έργο παρουσιάστηκε και τον προηγούμενο Μάιο στη Λβιβ της μαρτυρικής Ουκρανίας ανάμεσα σε κρατήρες από επιθέσεις και με την αίθουσα συναυλιών να έχει μετατραπεί εν μέρει σε αποθήκη υγειονομικού υλικού.

Υψηλές μουσικές επιδόσεις

Το αριστουργηματικό έργο καθήλωσε την αίθουσα με τη χορωδία της ΜΕΤ, ανάμεσα στα μέλη της διακρίνεται και την «δική» μας μέτζο-σοπράνο Καρολίνα Πηλού. Μαζί με τους ουκρανικής καταγωγής καλλιτέχνες που προαναφέρθηκαν συμμετείχαν επίσης η σοπράνο Γκόλντα Σουλτς (Golda Schultz) και η μέτζο-σοπράνο Εμιλι Ντ’Αντζελο (Emily D’Angelo). Ενα μέρος του κοινού χειροκρότησε πρόωρα μετά το σχεδόν μεταφυσικό Lacrymosa, πιστεύοντας ότι θα παρουσιαστεί μόνο το ολοκληρωμένο από τον Μότσαρτ τμήμα του έργου. Ομως ο Γιάνικ Νεζέτ-Σεγκίν (Yannick Nuzet-Seguin) με μια χαρακτηριστική κίνηση του χεριού του συγκράτησε το κοινό, και συνέχισε στην ολοκληρωμένη από τον Φρανς Μπέγιερ (Franz Beyer -1918-2022) εκδοχή των υπολοίπων μερών της Νεκρώσιμης Ακολουθίας. Ο Γερμανός μουσικολόγος είχε προσπαθήσει να δημιουργήσει μια εκδοχή, η οποία διόρθωνε τα, κατά την κρίση του «εμφανή λάθη» της πιο γνωστής εκδοχής του έργου, την οποία δημιούργησε ο μαθητής του Μότσαρτ, Φραντς Ξαβιέρ Ζίσμαϊρ (Franz Xavier Sussmayr).

O Γιάνικ και η ορχήστρα παρουσίασαν μετά το διάλειμμα και την Πέμπτη συμφωνία του Μπετόβεν σε μια ερμηνεία που διακρίθηκε κυρίως για τον ιδιαίτερα εκλεπτυσμένο ήχο των εγχόρδων, που ξεχώρισαν, ενώ για το ίδιο λόγο μας ακούστηκε στα αυτιά μας ελαφρώς διαφορετική από την αντίστοιχη «ανάγνωση» του Γιάνικ στο έργο στην περσινή σαιζόν με την Philadelphia Orchestra στο Carnegie Hall. To βάθος της αίθουσας από την ύπαρξη των θέσεων της χορωδίας να αυξάνει ίσως λίγο, τουλάχιστον από τη θέση που καθόμασταν, την αίσθηση του μπάσου, αλλά η πρώτη μας εμπειρία με ένα αμιγώς ορχηστρικό έργο στην αίθουσα αυτή ήταν ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα. Μια ανθοδέσμη στην οποία κυριαρχούσαν το μπλε και το κίτρινο προσφέρθηκαν στο τέλος στον αρχιμουσικό. Στο παρατεταμένο χειροκρότημα του κοινού στο τέλος της συναυλίας οι δύο Ουκρανοί σολίστες προσήλθαν και καταχειροκροτήθηκαν τυλιγμένοι με την ουκρανική σημαία, ενώ σημαίες της μαρτυρικής χώρας εμφανίστηκαν και στην πλατεία από μέλη του κοινού.

Μια προσευχή για την Ουκρανία

Πριν από το χειροκρότημα το μουσικό μέρος της συναυλίας είχε ολοκληρωθεί με τη συγκινητική, γραμμένη στην προηγούμενη κρίση του ουκρανικού ζητήματος και τα γεγονότα της πλατείας Maidanto 2013-14: «Προσευχή για την Ουκρανία» του γεννημένου το 1937 Ουκρανού συνθέτη Βαλεντίν Σιλβέστροβ (Valentin Sylvestrov), ο οποίος αναγκάστηκε σε αυτή την προχωρημένη ηλικία να εγκαταλείψει την πατρίδα του τον προηγούμενο Μάρτιο και ζει στο Βερολίνο. Η λιτότητα και η υποβλητικότητα του σύντομου κομματιού έκλεισε με τον καλύτερο τρόπο την εκδήλωση με τους απλούς στίχους της προσευχής να δίνουν τον τόνο: «Κύριε, προστάτευσε την Ουκρανία. Δώσε μας δύναμη, πίστη και ελπίδα. Πάτερ Ημών»!

* Ο Φώτης Καλιαμπάκος είναι μέλος της Ενωσης Μουσικοκριτικών Βορείου Αμερικής (MCANA)

** Οι φωτογραφίες του Evan Zimmerman είναι μια ευγενική προσφορά της Metropolitan Opera