Αγαπητή Σταυρούλα,

Είμαι 70 χρονών και τα τελευταία 45 χρόνια ζούσαμε στην Αμερική. Ο άντρας μου είχε σαν όνειρο να επιστρέψουμε κάποια στιγμή στην Ελλάδα, στο νησί μας, κι εγώ αν κι είχα τις αντιρρήσεις μου, τον ενθάρρυνα. Το κάναμε πραγματικότητα φέτος τον Μάιο και από τότε έχουμε εγκατασταθεί στην Ελλάδα. Στην αρχή ήταν όλα καλά, ίσως ήμουν και πολύ απασχολημένη με το σπίτι, ήταν και η χαρά της αλλαγής. Γρήγορα όμως άρχισα να μην νιώθω καλά με την καινούρια κατάσταση. Ήξερα ότι τα πράγματα θα είναι διαφορετικά από ό,τι τα έχω συνηθίσει αλλά δεν περίμενα ότι θα με επηρεάσει τόσο πολύ… Όσο ήταν καλοκαίρι είχαμε και κάποιους φίλους και συγγενείς να βγαίνουμε, ιδιαίτερα συντοπίτες μας που ζουν μόνιμα στην Αμερική. Αυτοί όμως έφυγαν, και με τους ανθρώπους που ζουν εδώ δεν μπορώ να επικοινωνήσω. Τα ενδιαφέροντά τους είναι διαφορετικά και αυτά που συζητάνε με αφήνουν αδιάφορη. Η ζωή μου δεν έχει κανένα νόημα, τα παιδιά μου έχουν μείνει στην Αμερική και ο άντρας μου έχει βρει τρόπο να είναι καλά. Εκείνος ασχολείται με τον κήπο του και το ψάρεμα και είναι μια χαρά. Εγώ μένω μόνη, κλεισμένη στο σπίτι. Αν μπορούσα να γυρίσω πίσω στην Αμερική θα το έκανα αυτή τη στιγμή, αλλά ο άντρας μου δε θέλει ούτε να το σκεφτεί. Δεν σας γράφω για να μου πείτε τι να κάνω, αλλά για να το διαβάσουν και να σκεφτούν καλά όσοι αποφασίσουν να γυρίσουν πίσω στην Ελλάδα.

Χρυσή

Αγαπητή Χρυσή,

Είναι πολύ δύσκολη η προσαρμογή των ανθρώπων που έχουν ζήσει στο εξωτερικό για πολλά χρόνια, όταν επιστρέφουν πίσω στον τόπο τους. Ίσως να είναι το ίδιο δύσκολο με τον πρώτο καιρό της μετανάστευσης στην καινούρια πατρίδα, όπου όλα ήταν διαφορετικά και ξένα. Γιατί ο άνθρωπος που έχει ζήσει για πολλά χρόνια -ίσως τα περισσότερα της ζωής του- στο εξωτερικό, επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από την νοοτροπία και την κουλτούρα της χώρας που ζει. Έτσι, όταν επιστρέφει πίσω στην πατρίδα του σε μια πιο ώριμη ηλικία, είναι ένας διαφορετικός άνθρωπος, τόσο γιατί βρίσκεται σε μια διαφορετική φάση της ζωής του (έφυγε νέος, γυρνάει ηλικιωμένος), όσο και γιατί έχει αλλάξει ο τρόπος σκέψης και η νοοτροπία του εξαιτίας της μακροχρόνιας παραμονής του σε μια άλλη χώρα. Παράλληλα, αλλάζει και η πατρίδα του, με αποτέλεσμα ο τόπος στον οποίο επιστρέφει μετά από πολλά χρόνια να μην έχει καμία σχέση με την εικόνα που έχει ο άνθρωπος που επιστρέφει και που συχνά αυτή η εικόνα μέσα από το φίλτρο των δυσκολιών της καθημερινότητας στον ξένο τόπο, μπορεί να είναι εξιδανικευμένη.

Το αποτέλεσμα είναι ο επαναπατριζόμενος να νιώθει συχνά αταίριαστος και διαφορετικός. Οι συντοπίτες του που δεν έχουν ζήσει ποτέ στο εξωτερικό, δεν μπορούν να τον καταλάβουν και πολλές φορές τον αντιμετωπίζουν ως ξένο, τοποθετώντας τον στο περιθώριο. Κάποιες φορές μπορεί να νιώθει ότι αντιμετωπίζεται με ειρωνεία ή ζήλεια, ιδιαίτερα αν έχει ζήσει σε χώρα του εξωτερικού που έχει περάσει στη νοοτροπία των ανθρώπων ως «ανώτερη» κοινωνικά ή οικονομικά.

Αλλά και από τη μεριά του πολλές φορές ο επαναπατριζόμενος μετανάστης μπορεί να αντιμετωπίζει τους συντοπίτες του αρνητικά. Στην αρχή τείνει να κάνει συνεχώς συγκρίσεις ανάμεσα στις συνθήκες ζωής, τους θεσμούς και τις συνήθειες των ανθρώπων στις δύο πατρίδες που έχει. Μπορεί ακόμη και στον τρόπο που εκφράζεται να κυριαρχεί αυτή η σύγκριση που συχνά μπορεί να καταλήγει στην υποτίμηση του τόπου που ζει τώρα «Εμείς στην Αμερική…». Και αυτή η στάση μπορεί πάλι να οδηγήσει στην απομόνωσή του.

Είναι πολύ σημαντικό να ζητήσετε τη βοήθεια κάποιου ειδικού ψυχικής υγείας, γιατί ο επαναπατρισμός είναι μία δύσκολη και επώδυνη διαδικασία. Πολύ συχνά μπορεί κάποιος να οδηγηθεί σε έντονη απογοήτευση, έντονο άγχος, ακόμη και σε κατάθλιψη. Ο ειδικός θα σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε καλύτερα την κατάσταση που ζείτε και πρακτικά και συναισθηματικά.

Επίσης, θα βοηθούσε ίσως η επικοινωνία με ανθρώπους που έχουν περάσει ή περνούν το ίδιο με εσάς. Μια αναζήτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα ήταν ένα πρώτο βήμα για να έρθετε σε επαφή μαζί τους.

Τέλος, μιλήστε στον σύζυγό σας και εξηγήστε του πώς νιώθετε, χωρίς όμως να τον κατηγορείτε που εκείνος φαίνεται να έχει προσαρμοστεί πιο εύκολα ή να του επιρρίπτετε ευθύνες για την επιστροφή σας. Ζητήστε του να σας βοηθήσει, να έχετε κάποιες κοινές δραστηριότητες μαζί, να κάνετε καινούριες παρέες. Ίσως σας βοηθούσε πολύ και η επαφή με την φύση. Η καλλιέργεια της γης, το φύτεμα και το μεγάλωμα των φυτών έχει για πολλούς ανθρώπους θεραπευτικές ικανότητες.