Υπάρχει μια μικρή ιστορία από τη ζωή ενός από τους πραγματικά μεγάλους της παγκόσμιας μουσικής. Ο Αυστριακός συνθέτης Γκούσταβ Μάλερ φέρεται να άκουσε μια μέρα μαζί με τη σύζυγό του Αλμα μια μελωδία, για την ακρίβεια ένα βαλς από μια οπερέτα του Λέχαρ και ήθελε να παίξει τη μουσική στο πιάνο. Επειδή όμως η μουσική αυτή θεωρούνταν «ελαφρά» και σε κάθε περίπτωση δεν άρμοζε στον διευθυντή της Αυτοκρατορικής Οπερας της Βιέννης δεν ήθελε να αγοράσει ο ίδιος την παρτιτούρα. Ετσι πήγε στο κατάστημα «Doblinger» στο κέντρο της πόλης, το πιο γνωστό σημείο της από το 1817 μέχρι ακόμα και σήμερα όπου να αγοράσει κανείς παρτιτούρες, και η Αλμα έπιασε την κουβέντα στον ιδιοκτήτη τον οποίο ασφαλώς γνώριζε, ώστε να προλάβει ο Μάλερ να βρει και απλώς να απομνημονεύσει τη μελωδία που τον ενδιέφερε! Ο Μάλερ ήταν μόνο ένας από τα εκατομμύρια των ανθρώπων που γοητεύτηκαν από τις μελωδίες και το χορό στο ρυθμό των τριών τετάρτων τους τελευταίους τρεις αιώνες.

Από το Συνέδριο της Βιέννης στο Fin-de-siecle – Η δυναστεία των Στράους

Αρχικά ο Γιόχαν Στράους (ο πρεσβύτερος) παρέσυρε με τις μελωδίες του τους ηγεμόνες των μεγάλων δυνάμεων της Ευρώπης, οι οποίοι είχαν μαζευτεί στη Βιέννη το 1814 και 1815 για να αποφασίσουν για τις τύχες της Ευρώπης μετά τους Ναπολεόντειους πολέμους.

Αργότερα οι πλατιές μάζες των Βιεννέζων θα παρασυρθούν και αυτές στη μαγεία του χορού, προτού το βαλς εξαπλωθεί σε όλο τον Κόσμο προς το τέλος του 19ου αιώνα. Εν τω μεταξύ στη Βιέννη οι γιοι του Στράους, Γιόχαν (ο νεώτερος) Εντουαρντ και Γιόζεφ συνέχιζαν την παράδοση του πατέρα τους, διευθύνοντας την ορχήστρα που εκείνος ίδρυσε, συνθέτοντας αναρίθμητα βαλς, ποτ-πουρί, (προσαρμόζοντας πολλές φορές σε αυτό το ρυθμό μελωδίες άλλων γνωστών συνθετών) και βέβαια οπερέτες.

Οι παλαιότερες εντάσεις και προκαταλήψεις για την ποιότητα της μουσικής δεν υπάρχουν πια, ήταν άλλωστε αβάσιμες, αφού, τουλάχιστον, οι σημαντικότεροι εκπρόσωποι του είδους θεωρούνται σημαντικοί συνθέτες που συνέβαλαν στην εξέλιξη της μουσικής και κατέχουν τη θέση τους στην ιστορία της. Ετσι κανείς δεν χρειάζεται πια να έχει τύψεις που απολαμβάνει το βαλς, ενώ εδώ και δεκαετίες η μοναδική Φιλαρμονική της Βιέννης καλλιεργεί το είδος και διαφυλάττει ως κόρη οφθαλμού τα μυστικά του εμβαπτίζοντας σε αυτά τα νέα της μέλη ώστε να συνεχιστεί η προνομιακή της σχέση με αυτή την κληρονομιά.

Τρίτο Πρωτοχρονιάτικο και 21 χρόνια στο Κλήβελαντ για τον Franz Welser-Most!

Οπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος η αρχή του Νέου Ετους επιβάλλεται να έχει μια γεύση από βιεννέζικα βαλς. Τη συναυλία διηύθυνε φέτος για τρίτη φορά (οι προηγούμενες ήταν το 2011 και το 2013) ο διακεκριμένος Αυστριακός αρχιμουσικός Franz Welser-Most, ο οποίος έχει μια ιδιαίτερη και μακροχρόνια σχέση με τη μοναδική ορχήστρα της πατρίδας του, ενώ είναι γνωστός και στο αμερικανικό κοινό όχι μόνο από τις τακτικές του εμφανίσεις στο Κάρνεγκι Χολ, και από την ιδιαίτερα επιτυχημένη θητεία του στην παγκόσμιας εμβέλειας Cleveland Orchestra, της οποίας ηγείται από το 2002 με το συμβόλαιό του να έχει παραταθεί ήδη ως το 2027, καθιστώντας τον τον μακροβιότερο μουσικό διευθυντή της πλούσιας ιστορίας της!

Το εορταστικό πρόγραμμα περιλάμβανε όπως κάθε χρόνο μια επιλογή από βαλς και πόλκες της μουσικής δυναστείας των Στράους και άλλων συνθετών του είδους. Η ορχήστρα φροντίζει να βρει μια ισορροπία μεταξύ έργων που δεν έχουν παρουσιαστεί ποτέ από την ανεξάντλητη παραγωγή των συνθετών αυτών και των δημοφιλών μελωδιών του είδους που είναι γνωστές και αγαπητές σε όλο τον Κόσμο. Φέτος η πλειοψηφία των έργων δεν είχαν παρουσιαστεί πρωτύτερα μια επιλογή κυρίως του Franz Welser-Most. Με τα ανοίκεια έργα να είναι περισσότερα αλλά και την συνήθη μεγάλη τιμή αλλά και ευθύνη ο Welser-Most δήλωσε στην καθιερωμένη συνέντευξη Τύπου της 29ης Δεκεμβρίου πριν τη συναυλία ότι αισθανόταν σαν μικρό παιδί πριν έρθει ο Αγιος Βασίλης! (Για την ακρίβεια το Παιδί-Χριστός είναι αυτό που φέρνει τα δώρα στην αυστριακή παράδοση).

«Die Wiener Chormadchen» – Εξελίσσοντας μια σπουδαία παράδοση

Η φετινή παραγωγή περιέχει και μια επιπλέον ιδιαιτερότητα, ιδιαίτερα συμβολική. Πολλές φορές στο παρελθόν στη συναυλία συμμετέχει και η διάσημη παιδική χορωδία της Βιέννης «Wiener Sangerknaben». Οι ρίζες αυτής της ιδιαίτερης παράδοσης πάνε πίσω στο 1498! Από τη δεκαετία του 1920 και ενώ βέβαια δεν υπήρχε η αυτοκρατορία ο θεσμός άλλαξε μορφή και κατέκτησε διεθνή φήμη με χιλιάδες εμφανίσεις στην Αυστρία και στο εξωτερικό. Οι διάσημοι νεαροί επισκέπτονται κάθε χρόνο και το Κάρνεγκι Χολ της Νέας Υόρκης. Επειδή ο θεσμός είναι τόσο παλιός, αφορούσε αρχικά μόνο αγόρια. Από το 2004 έχει προστεθεί στα ίδια πρότυπα μια χορωδία από κορίτσια με την ονομασία: «Die Wiener Chormadchen», η οποία έκανε φέτος το εξόχως συμβολικό ντεμπούτο της στην πρωτοχρονιάτικη συναυλία. Αλλωστε και η ίδια η Φιλαρμονική της Βιέννης είχε αρχίσει να δέχεται στις τάξεις γυναίκες μόλις στα τέλη της δεκαετίας του 1990.

Ο ανεπίσημος Εθνικός Υμνος της Αυστρίας

Οπως πάντα στο τέλος της συναυλίας ο μαέστρος στράφηκε προς το κοινό για να διευθύνει το ρυθμικό του χειροκρότημα που συνοδεύει την ορχήστρα στο περιβόητο εμβατήριο Ραντέτσκι με το οποίο κλείνει η συναυλία! Πριν από αυτό παρουσιάζεται πάντα εν είδει ανκόρ, το διασημότερο ίσως βαλς του Γιόχαν Στράους του Νεώτερου, ο ανεπίσημος Εθνικός Υμνος της Αυστρίας, το «Βαλς του Δούναβη» – «Donauwalzter». Το πλήρες όνομά του είναι «Στις όχθες του ωραίου Γαλάζιου Δούναβη» – «An der schonen blauen Donau» (Op. 314)!

Από την Αυστριακή Τηλεόραση σε εκατό χώρες

Και επειδή αντικειμενικά είναι ελάχιστοι όσοι μπορούν να βρεθούν στην Χρυσή Αίθουσα των Φίλων της Μουσικής στη Βιέννη, σε σχέση με όσους θα το επιθυμούσαν, η συναυλία  μεταδίδεται κάθε χρόνο τηλεοπτικά σε όλο τον Kόσμο. Φέτος ο αριθμός των χωρών που έλαβαν το σήμα της Αυστριακής Δημόσιας Τηλεόρασης (ORF) πλησίασε τις εκατό!

Στην Ελλάδα τη μετάδοση θα κάνει όπως πάντα η ΕΡΤ1. Στην Ελλάδα τη συναυλία, πολλά χρόνια άρρηκτα συνδεδεμένη με τη φωνή του Αλέξη Κωστάλα. Τη φετινή συναυλία προλόγισε και σχολίασε ο παραγωγός του Τρίτου Προγράμματος Νίκος Κανελλόπουλος.

Επειδή η συναυλία λαμβάνει χώρα τα ξημερώματα της Πρωτοχρονιάς ώρα Αμερικής η Αμερικανική Δημόσια Τηλεόραση την μεταδίδει μαγνητοσκοπημένη το βράδυ (20:00 ώρα Aνατολικής Aκτής) της ίδιας μέρας. Η συναυλία θα επαναληφθεί στο NJPBS στις 10 και 12 Ιανουαρίου, ενώ είναι διαθέσιμη και στις διαδικτυακές υπηρεσίες του καναλιού για τους ενδιαφερόμενους, προτού βέβαια εκδοθεί, όπως κάθε χρόνο, και σε δίσκους.

Από τη «Μελωδία της Ευτυχίας» στο… «Downton Abbey»!

Στην Αμερική φωνή της συναυλίας ήταν για πολλά χρόνια η πολυβραβευμένη ηθοποιός Τζούλια Αντριους η σχέση της οποίας με την Αυστρία είναι μακρά, αφού πρωταγωνίστησε το 1966 στην βραβευμένη με Οσκαρ κινηματογραφική μεταφορά του μιούζικαλ «Η Μελωδία της Ευτυχίας» (The Sound of Music). Η Αντριους ήταν έτσι βαθειά γνώστης όχι μόνο των σχετικών με τη συναυλία και τα μπαλέτα που τη συνοδεύουν λεπτομερειών, αλλά και των υπέροχων τοπίων, των ιστορικών κτιρίων, της αυστριακής κουζίνας μεταξύ πολλών άλλων αγαθών του πολιτισμού  της ειδυλλιακής χώρας των Άλπεων, στα οποία φροντίζει κάθε χρόνο να μας ξεναγεί η πάντα υψηλοτάτου επιπέδου παραγωγή της αυστριακής τηλεόρασης.

Την Τζιούλια Αντριους έχει πλέον διαδεχτεί τα τελευταία χρόνια ο διακεκριμένος Βρετανός ηθοποιός Hugh Bonneville, γνωστός στο παγκόσμιο κοινό από τη δημοφιλή σειρά «Downton Abbey». Ηταν η έκτη κατά σειρά συναυλία που παρουσίασε ο δημοφιλής ηθοποιός.

Μουσική πανδαισία και χορευτές… εν υαλοπωλείο!

Τα μέλη του Μπαλέτου της Κρατικής Οπερας της Βιέννης μας «ξενάγησαν» σε διάφορες τοποθεσίες της πανέμορφης, στα μάτια του υπογράφοντος τουλάχιστον, χώρας. Ανάμεσά τους, μεταξύ άλλων, το Παλέ Augarten στα προάστια της αυστριακής πρωτεύουσας το οποίο αποτελεί την έδρα των παιδικών χορωδιών, το αυτοκρατικορικό παρεκκλήσι στο κέντρο της Βιέννης, όπου η χορωδία εμφανίζεται τα τελευταία 525 χρόνια, τον κήπο της επιβλητικής μονής Βενεδικτίνων Melk, κυριολεκτικά δίπλα στη ροή του Δούναβη στην Κάτω Αυστρία, το ιστορικό θέατρο: «Theater in der Josephstadt», τους χώρους και τους κήπους Laxenburg, αλλά και την εταιρεία υαλικών και κρυστάλλων Lobmeyer, η οποία έχει δημιουργήσει μεταξύ άλλων τους χαρακτηριστικούς πολυελαίους του Musikverein και της Κρατικής Οπερας της Βιέννης, αλλά και της Μετροπόλιταν Οπερα της Νέας Υόρκης, η οποία μπήκε στο 200ό χρόνο της ιστορίας της, αφού ιδρύθηκε το 1823!

Με τις χορογραφίες του Ashley Page, τα πάντα προσεγμένα και ιδιαίτερα κοστούμια των χορευτών, την περιήγηση στα αξιοθέατα της Αυστρίας και βέβαια τον στολισμό της αίθουσας από την δημοτική υπηρεσία κήπων και πάρκων της Βιέννης η εορταστική συναυλία αποτέλεσε και πάλι δίπλα στη μουσική και μια οπτική πανδαισία!

* Ο Φώτιος Καλιαμπάκος είναι μέλος της Ενωσης Μουσικοκριτικών Βορείου Αμερικής, ενώ είχε την τύχει να παρακολουθήσει τα χρόνια των σπουδών του στη Βιέννη ζωντανά μια σειρά πρωτοχρονιάτικων συναυλιών